1. Είναι πολλοί που χωρίς να ενστερνίζονται τον σταλινισμό ή τον ‘κομμουνισμό με ανθρώπινο πρόσωπο’, πιστεύουν και διαλαλούν πως θα μπορούσε να υπάρξει πραγματικά μια κοινωνία όπου θα κυριαρχούσε η αρχή, όπως το έθεσε ο Μαρξ, ‘από τον καθένα σύμφωνα με τις ικανότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του’.
Ναι θα μπορούσε. Μα μόνο με την προϋπόθεση πως οι πολίτες όλοι έχουν εκπαιδευτεί σε τέτοιον άψογο βαθμό που δεν θα φθονούσαν (γιατί δεν έχω τις ικανότητες άλλων;), δεν θα τεμπέλιαζαν (έχω ανάγκες διατροφής, περίθαλψης), δεν θα μισούσαν (εκείνο το ζευγάρι μου τη δίνει…) και παρόμοια. Όταν ο Πλάτων έστησε την ιδανική Πολιτεία του, φρόντισε να διατυπώσει αυστηρά μέτρα για την εκπαίδευση, άσχετα με το αν αυτά θα είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Εφόσον ούτε ο Μαρξ (ή ο Ένγκελς) νοιάστηκε να εξετάσει το θέμα της εκπαίδευσης, ούτε κανείς μαρξιστής ή κομμουνιστής, ας μην περιμένουμε με ρομαντική αισιοδοξία την υλοποίηση της ουτοπίας.
2. Ο καπιταλισμός, όπως μπορεί να παρατηρήσει κάθε νουνεχής άνθρωπος, είναι μια παρονομασία για ‘προσοδισμός’, όπως έχω γράψει σε πολλά προηγούμενα άρθρα. Ο καπιταλισμός είναι απαραίτητος ακόμα και στον πιο στυγνό σταλινισμό. Δίχως κάπιταλ (=κεφάλαιο) είναι σχεδόν αδύνατο να ξεκινήσεις ένα παραγωγικό έργο. Μα ο προσοδισμός, δηλαδή ο σφετερισμός της αυξανόμενης αξίας γαιών από ιδιώτες μέσω ιδιοκτησίας, είναι, όπως υπέδειξε ο Μαρξ, και πολλοί πριν και μετά από εκείνον, η ρίζα των ολιγοπωλίων και της εκμετάλλευσης των μισθωτών εργατών και κάθε οικονομικής δυσπραγίας και αδικίας.
Οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να εργάζονται παρά να τεμπελιάζουν, αν και υπάρχουν και πολλοί τεμπέληδες. Και προτιμούν να εργάζονται δημιουργικά, παραγωγικά, παράγοντας χρήσιμα πράγματα, όχι άχρηστα και αυτό θα έκαναν οι περισσότεροι σε ιδανικές συνθήκες.
3. Μα στην εποχή μας, στις μαζικές παραγωγές τεράστιων ολιγοπωλιακών εργοστασίων, οι εργάτες εκτελούν μηχανική, ρουτινιέρικη εργασία σε ένα ή άλλο στάδιο της παραγωγής (τροφίμων, ρούχων, μηχανημάτων κλπ.). Χωρίς ποτέ να βλέπουν το ολοκληρωμένο προϊόν – εκτός όταν το αγοράζουν, επειδή το χρειάζονται (σακούλα κατεψυγμένων λαχανικών ή έναν υπολογιστή).
Κάθε άνθρωπος θέλει να ζήσει για όσο μπορεί και του επιτρέπει η δική του υγεία και ιδιοσυγκρασία εμφυτευμένη στα γονίδιά του. Επομένως εξ ανάγκης εργάζεται για να έχει το εισόδημα που του επιτρέπει να αποκτά όσα χρειάζεται για τροφή, ρουχισμό και στέγαση, για να ζήσει.
Κι επειδή έχει εκ φύσεως επιθυμίες και ορμές κι έχει γίνει πια κι εκ συνηθείας ισχυρός θεσμός η οικογένεια, οι άνθρωποι φτιάχνουν οικογένειες και πρέπει να ικανοποιούν τις ανάγκες και των παιδιών τους για πολλά χρόνια.
Έτσι, ναι, στο τρέχον κοινωνικό σύστημα, όπου κυριαρχεί ο προσοδισμός μα λαθεμένα ονομάζεται ‘καπιταλισμός’, πολλοί καταναγκάζονται να εργάζονται όχι μόνο παίρνοντας χαμηλούς μισθούς μα επίσης δουλεύοντας σε εργασίες ρουτίνας και ανίας.
Παντού δε υπάρχουν πολλοί, που δεν έχουν ούτε αυτή την εργασία, έστω χαμηλόμισθη, έστω ανιαρή.
4. Το πιο παράξενο είναι πως ελάχιστοι μελετητές διαβλέπουν τις ανατριχιαστικές αντιφάσεις στη σκέψη του Μαρξ. Αυτό ισχύει και για ‘ειδικούς’.
Από αναρχοαριστερούς, κομμουνιστές, μαρξιστές και σοσιαλιστές κάθε απόχρωσης δεν μπορείς να περιμένεις πολλά. Αμφιβάλλω αν έχουν μελετήσει το Κεφάλαιο (Das Kapital) αφού είναι δυσνόητο και στα Γερμανικά και σε μεταφράσεις. Επίσης τρεις ογκώδεις τόμοι είναι σκληρή δουλειά. Διαβάζουν εκλαϊκεύσεις 3ου και 4ου χεριού. Έτσι χάνουν το θέμα της ιδιοκτησίας της γης (νομίζοντας πως κάθε ιδιοκτησία είναι αμαρτία) και φυσικά, το θέμα της προσόδου. Αμφιβάλλω και τώρα, αν διαβάζει αυτό το κείμενο κάποιος αναρχοαριστερός, κατά πόσο καταλαβαίνει τι λέω.
Το μεγάλο παράξενο είναι που εξαρχής, οικονομολόγοι, κοινωνιολόγοι κλπ., δέχτηκαν τον κολασμό του κεφαλαίου και δεν μπόρεσαν να δουν, όπως έβλεπε ο Μαρξ συγχυσμένα έστω, πως είναι η πρόσοδος, το ολιγοπώλιο της γης, που επιφέρει την αδικία και δυστυχία – δυσπραγία στην οικονομία.
