1. Ο Εσωτερισμός αναφέρεται ουσιαστικά σε μια διδασκαλία που οδηγεί στην απαλλαγή από τα ποικίλα αρνητικά στοιχεία στη ψυχοσύνθεσή μας και την εδραίωση ορισμένων ιδιοτήτων που νομίζουμε πως έχουμε συνήθως, μα δεν κατέχουμε και συνεπώς υποφέρουμε κάποτε λίγο, κάποτε πολύ κι έντονα. Αυτή η διδασκαλία εξ ορισμού είναι «όχι εξωτερική, κοινή, γνωστή στις μάζες», αλλά «εσωτερική, ιδιαίτερη, κρυφή».
Το μη-δημόσιο, το απόκρυφο είναι βασικό χαρακτηριστικό.
Διότι ο πολύς κόσμος δεν ενδιαφέρεται: ούτε οι μάζες των προλετάριων, ούτε οι άρχοντες και πλούσιοι, ούτε οι μεσοαστοί, γιατροί, δικηγόροι, επιστήμονες, καθηγητές, πολιτικοί κλπ. Συχνά μάλιστα, σε παλαιότερες εποχές, και οι πολίτες και οι εκκλησιαστικοί και οι κυβερνήτες στρέφονταν με μανία και μίσος κατά των δασκάλων και μαθητών Εσωτερισμού.
Γι’ αυτό οι οργανώσεις ή σχολές Εσωτερισμού παρουσιάζονταν με, ή μάλλον κρύβονταν πίσω από, μορφές-βιτρίνες και ονομασίες παραπλανητικές, για να αποφύγουν διώξεις.
2. Σήμερα οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Υπάρχει ακόμα μισαλλοδοξία μα είναι περιορισμένη. Αντίθετα, υπάρχει μεγάλη ανεκτικότητα, τουλάχιστον εκ μέρους της νομοθεσίας και του κράτους στις ισχυρές Δημοκρατίες της Δύσης.
Αλλά και σήμερα οι Σχολές Εσωτερισμού δεν αυτοδιαφημίζονται ως τέτοιες. Πουθενά δεν εμφανίζονται ανακοινώσεις ή διαφημίσεις για μελέτες Εσωτερισμού. Καμιά οργάνωση δεν βάζει μια ταμπέλα «Σχολή Εσωτερισμού».
Αυτή η πρακτική κάλυψης ή μεταμφίεσης κάνει κάπως δύσκολη την αναζήτηση των ανθρώπων που επιθυμούν και ψάχνουν για μια εσωτερική διδασκαλία. Από την άλλη όμως οι άνθρωποι αναγκάζονται να ψάξουν κι έτσι δοκιμάζεται η επιθυμία τους για την εσωτερική εργασία που είναι απαιτητική.
Μια άλλη συμπωματική δοκιμασία είναι οι πάμπολλες ψευτο-σχολές σε πολυποίκιλες μορφές με σαγηνευτικές ονομασίες που ισχυρίζονται πως έχουν την καθοδήγηση εξωγήινων οντοτήτων ή ασώματης νοημοσύνης.
Άλλες πάλι διατείνονται πως κατάγονται από παλαιότερους δασκάλους Εσωτερισμού όπως ο Ουσπένσκυ και ο Γκουρτζίεφ ή κάποιος Ινδός.
3. Μια γνήσια Σχολή εκτός από μια λογική θεωρία έχει συστηματική μέθοδο και πολλή πρακτική ψυχολογική εργασία.
Η βασική ιδέα είναι πως κάθε άνθρωπος, άλλος αργά άλλος πιο γρήγορα, μπορεί να ανυψωθεί σε ανώτερα επίπεδα γνώσης και κατανόησης, συνειδησίας και οντότητας και νοημοσύνης. Στα ανώτερα επίπεδα συνειδησίας και κατανόησης μπορεί να ελέγχει όλες τις λειτουργίες του έχοντας εσωτερική ενότητα.
Οι καταστάσεις αυτές είναι φυσικές, έμφυτες στον άνθρωπο μα όχι προσβάσιμες. Για να έχει πρόσβαση ο άνθρωπος πρέπει να περάσει από μια μετεκπαίδευση σε ειδική Σχολή που συνεπάγεται μακρόχρονη πρακτική άσκηση σε αυτοεξέταση και άλλες πρακτικές ψυχολογικής εργασίας που κάνει ο ίδιος υπό καθοδήγηση. Σε μερικά σημεία η εργασία μπορεί να φανεί δύσκολη καθώς ο μαθητής βλέπει πλευρές του χαρακτήρα του που δεν του αρέσουν και ανακαλύπτει αδυναμίες και κακίες που έκρυβε περίτεχνα από τον εαυτό του.
Σε αντίθεση, οι ψευτοσχολές τρέφουν τα ψέματα και τις ονειροπολήσεις που οι άνθρωποι αναπτύσσουν σε ποικιλόμορφες ψευδαισθήσεις και αυταπάτες.
4. Στην εποχή μας πολλαπλασιάζονται και ακμάζουν οι ψευτοσχολές με κίνητρα το χρηματικό κέρδος, το σεξ, τη ματαιοδοξία, την εξουσία και παρόμοια.
Αλλά και η βασική αρχή της εσωτερικότητας έχει παραβιασθεί.
Στο Κατά Ματθαίο 7:6, ο Ιησούς λέει «Μη δώτε (δίνετε) το άγιο τοις κυσί (σε σκυλιά)· μηδέ βάλητε (μήτε να βάζετε) τους μαργαρίτας υμών (τα μαργαριτάρια σας) έμπροσθεν των χοίρων, μήπως καταπατήσωσιν αυτούς… και στραφέντες (και αφού γυρίσουν) ρήξωσιν υμάς (θα σας ξεσκίσουν)»
Δυστυχώς υπάρχει πλέον κατακλυσμός δημοσιεύσεων για αυτά τα θέματα και μάλιστα από ανθρώπους που διδάσκουν Εσωτερισμό. Ο κόσμος τις διαβάζει και νομίζει πως ξέρει.
Ο Κύριος Kṛṣṇa (=Krishna) στη Μπχάγκαβαντ Γκήτα λέει κάτι όμοιο (18:27): «Αυτή [η διδασκαλία μου] δεν πρέπει ποτέ να δίνεται σε κάποιον που δεν αφοσιώνεται, δεν θέλει να ακούσει, δεν επιδίδεται σε πνευματικές πρακτικές και μιλά κακόβουλα για τον Ύψιστο»!
5. Τα Μυστήρια στην αρχαία Ελλάδα, Αίγυπτο και Ινδία, στις διάφορες παραδόσεις (που τώρα έχουν ξεχαστεί), ποτέ δεν γίνονταν δημόσια για τις μάζες: γίνονταν μόνο για τους λίγους που κατανοούσαν και θυσίαζαν στην εσωτερική εργασία τους τον εγωισμό, τις ανέσεις και τις απολαύσεις τους.
Ο κοινός κόσμος έμενε μόνο στον αυλόγυρο των ναών που σε σύγκριση με το κτήριο είναι στην Αίγυπτο και στην Ινδία, πάντα πολύ πιο ευρύχωρος. Επειδή διατηρήθηκε αυστηρά η μυστικότητα, γι’ αυτό δεν ξέρουμε σήμερα λεπτομέρειες για τα Μυστήρια.
Αλλά και στις χριστιανικές μονές κι εκκλησίες το ιερό ή «άδυτο» δεν είναι προσβάσιμο στον κοινό. Κι εδώ έχουμε μια ανάμνηση της μυστικής άποψης της θρησκευτικής ή πνευματικής δραστηριότητας. Στα μοναστήρια ο μοναχός κάνει την ασκητική του σε άβατο μέρος, σε κελί ή σπήλαιο, να μη φαίνεται.
Αλλιώς, η θεία λειτουργία γινόταν ανοικτά ώστε ο κόσμος να μπορεί να συμμετέχει στη λατρεία και τις ευχαριστίες.
6. Κάποτε κάποιος δάσκαλος έκανε τις συναντήσεις με τους μαθητές του κοντά σε πυκνό δάσος: πριν αρχίσει να μιλά, πήγαινε μέσα στο δάσος, άναβε μια φωτιά για μια σπονδή κι έλεγε μια προσευχή· μετά, γύριζε και δίδασκε. Ο διάδοχός του έκανε το ίδιο. Ο επόμενος ηγέτης πήγαινε στο δάσος, άναβε τη φωτιά κι έριχνε τη σπονδή, μετά γύριζε και μιλούσε. Ο επόμενος πήγαινε και άναβε τη φωτιά μόνο, μετά γύριζε και μιλούσε. Ο διάδοχός του πήγαινε στο δάσος, γύριζε γοργά και αρχιζε να μιλά. Ο επόμενος καθόταν και μιλούσε αμέσως.
Έτσι εκφυλίζεται η εσωτερική διδασκαλία κι εγείρεται μια ψευτο-σχολή.
