1. Πολλοί τακτικοί αναγνώστες της ιστοσελίδας μας μου παραπονέθηκαν που τα κείμενα για τον εσωτερισμό είναι στα Αγγλικά και δεν μπόρεσαν να τα παρακολουθήσουν άνετα ή και καθόλου. Έτσι αποφάσισα να γράψω μερικά άρθρα και στη γλώσσα μας: αυτά δεν είναι μεταφράσεις των Αγγλικών αλλά γενικά βασίζονται σε κείνα και παρουσιάζουν τα ίδια θέματα. Σε αυτά δεν κάνω κανένα διαχωρισμό ανάμεσα σε αποκρυφισμό κι εσωτερισμό, όπως δεν έκανα στα Αγγλικά μεταξύ esotericism και occultism (or apocryphism).
Ας ξεκαθαρίσω εξαρχής πως υπάρχει ο θεωρητικός εσωτερισμός και ο πρακτικός. Ο πρακτικός προϋποθέτει και κάποιο θεωρητικό υπόβαθρο ή πλαίσιο. Ο θεωρητικός μπορεί να έχει και πρακτικό σκέλος ή μπορεί, όπως οι περισσότερες δημοσιεύσεις, να είναι σκέτα λόγια και λόγια – με διάφορα συστήματα ακαδημαϊκά ή μη, θεοσοφίες, ανθρωποσοφίες, κοσμολογίες, παραψυχολογίες, πνευματισμό και παρόμοια. Αυτά όλα τα θεωρώ ψευδο-εσωτερισμό και δεν θα ασχοληθώ μαζί τους.
2. Ο εσωτερισμός αναβίωσε πραγματικά στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα στη Ρωσία με τη διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Υπήρξε νωρίτερα η Θεοσοφία της Μπλαβάτσκι και Άνι Μπεσάντ και ακόμα νωρίτερα μορφές Τεκτονισμού. Αλλά αυτά όλα ήταν εξαγγελίες και θεωρίες, βασισμένες σε παλαιότερα αυθεντικά συστήματα εσωτερισμού ίσως, δίχως όμως εκείνη την πρακτική πλευρά που αλλάζει την οντότητα (=being) του ανθρώπου.
Ο πιο γνωστός μαθητής του Γκουρτζίεφ ήταν ο Π. Ουσπένσκυ, που τον συνάντησε το 1915 στη Μόσχα και αργότερα διέδωσε τη διαδασκαλία του Γκουρτζίεφ στην Αγγλία. Ο Ο έμεινε με τον Γκ για τρία έτη, μα από το 1918 άρχισε να απομακρύνεται και τελικά το 1921 δημιούργησε δικές του ομάδες στο Λονδίνο. Ο Γκ πήγε στο Βερολίνο μα τα σχέδιά του εκεί απέτυχαν και αφού επισκέφθηκε τον Ο στο Λονδίνο το 1922, πήρε αρκετή υλική βοήθεια κι εγκατέστησε το Ινστιτούτο του για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου στο Château du Prieuré κοντά στο Fontainebleau, 40 χλμ από το Παρίσι. Εκεί έμεναν μαζί του πολλοί μαθητές του.
3. Οι δύο άνδρες ήταν πολύ διαφορετικοί σε χαρακτήρα, γνώση και ικανότητα και συνεπώς η μέθοδος διδασκαλίας θα διέφερε σημαντικά, καθώς και η διατύπωσή της.
Ο Ο (γεννημένος το 1878) γράφει ξεκάθαρα πως μετά από τρία έτη δεν καταλάβαινε την κατεύθυνση του Γκ και τον Ιανουάριο του 1924 διέκοψε κάθε σχέση μαζί του. Ο Ο αναφέρει δύο εμπόδια: Το ένα ήταν η ποιότητα του μοναχισμού που υπεισήλθε στη μέθοδο του Γκ. Το άλλο ήταν το γεγονός, όπως το έβλεπε ο Ο, πως ο Γκ άρχισε να δέχεται μαθητές που δεν ήταν «έτοιμοι» για την «Εργασία» (έτσι ονομαζόταν το όλο σύστημα διδασκαλίας & πειθαρχίας), όπως γινόταν παλαιότερα. Επιπλέον ο Γκ δεν επέμενε σε μαθητές να μην γράφουν, δημοσιεύουν ή διαδίδουν οτιδήποτε από τη διδασκαλία ή τους άλλους μαθητές δίχως την άδεια του ίδιου.
4. Πολλές φήμες άρχισαν να κυκλοφορούν ήδη από τη δεκαετία του 1930 και πολύ περισσότερες εξαπλώθηκαν και διαδόθηκαν σε μεταγενέστερα έτη.
Πολλές δημοσιεύσεις γράφτηκαν από ανεύθυνα πρόσωπα που αρέσκονται στο να διαδίδουν πικρόχολα σκάνδαλα. Ταυτόχρονα υπήρξαν και πολλές δημοσιεύσεις που επιχείρησαν να εκλαϊκεύσουν και να πληροφορήσουν το ευρύτερο κοινό (ίσως για να ελκύσουν νέους μαθητές), για την εσωτερική διδασκαλία που έφεραν οι Γκ και Ο.
Είναι ένα και θεμιτό πράγμα να γράφεις σχετικά αντικειμενικά για το σύστημα γνώσης και τη μέθοδο ενός δασκάλου και πολύ διαφορετικό και αθέμιτο να κουτσομπολεύεις και να σκανδαλολογείς.
Ο Ο πέθανε το 1947 στο Λονδίνο και ο Γκ δύο χρόνια αργότερα, το 1949 στο Παρίσι. Τώρα πολύ διαφορετικά πρόσωπα προωθούν τη διδασκαλία τους – μερικοί πολύ ικανοί καθοδηγητές και άλλοι καθόλου.
5. Και οι δύο άνδρες προσπάθησαν ο καθένας με τον τρόπο του, να βοηθήσουν ανθρώπους που το ήθελαν να ανυψώσουν το επίπεδο της οντότητάς και συνειδησίας ή συνείδησής τους (consciousness = συνειδητότητα) και ταυτόχρονα να υλοποιήσουν δικούς τους στόχους. Όντως εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως εκατομμύρια άνθρωποι έχουν βοηθηθεί και βοηθιούνται τώρα από τη διδασκαλία τους.
Και οι δύο διατήρησαν και προώθησαν τη διδασκαλία που ο Γκ πρώτος δίδαξε (και μετέδωσε στον Ο). Το 1924 ο Ο έγραψε το Fragments of an Unknown Teaching. Αυτό εκδόθηκε από τη γυναίκα του μετά το θάνατό του, το 1950, με τον τίτλο In Search of the Miraculous που μεταφράστηκε στα Ελληνικά σε δύο τόμους από τη Σοφία Άτζακα και αργότερα από τον Χ. Γαλανόπουλο στις εκδόσεις «Πύρινος Κόσμος» – και τα δύο με τίτλο «Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού».
6. Δύο παραδόσεις, δύο κλάδοι τουλάχιστον αναπτύχθηκαν αρχικά από τη μια διδασκαλία των Γκ και Ο. Είναι φανερό από πάμπολες δημοσιεύσεις πως ο Γκ γνώριζε πολύ περισσότερα από όσα δίδαξε τον Ο ή, απ’ όσο γνωρίζω, οποιονδήποτε άλλο.
Τουλάχιστον μέχρι το 1960 ούτε ο ένας κλάδος ούτε ο άλλος, επιχείρησε να διορθώσει αρκετές ατέλειες και ελλείψεις στα Fragments (θραύσματα, κομμάτια), όπως ορθά ονόμαζαν τη διδασκαλία, και να την συνενώσουν με άλλα συστήματα, όπως αυτό των Σούφι (ανεπτυγμένο στην παλαιά Τουρκία, Περσία και Κεντρική Ασία) ή το σύστημα Vedānta που πρωτοέφερε από την Ινδία στη Δύση ο Vivekananda και πολλοί άλλοι μεταγενέστερα.
Όσα διατύπωσα ως εδώ είναι πολύ γνωστά σε όσους έχουν εντρυφύσει με κάποια σοβαρότητα σε αυτό το θέμα εσωτερισμού.
