Α. Δακανάλης
Τον 19ο αιώνα, ανακαλύφθηκαν πέτρινες επιγραφές με διατάγματα στο όνομα ενός αρχαίου βασιλιά (Ashoka ίσως;) από την εποχή της δυναστείας των Maurya, που άκμασε τον 3ο π.Χ. αιώνα. Οι πέτρινες στήλες ήταν διάσπαρτες στην ινδική επικράτεια, γραμμένες σε γλώσσες αντιληπτές από τους τοπικούς πληθυσμούς (Prakrita, Ελληνικά και Αραμαϊκά). Στο βορειοδυτικό τμήμα της Ινδίας, στην επικράτεια Κανταχάρ, σήμερα μέρος του Αφγανιστάν στα σύνορα με το Πακιστάν, ζούσαν τότε ελληνόφωνοι πληθυσμοί, άποικοι και μέτοικοι από το εξελληνισμένο βασίλειο της Βακτρίας μετά την κατάκτησή του από τον Μέγα Αλέξανδρο.
Τα διατάγματα εξιστορούν πως μετά από την μεγάλη κατάκτηση του βασιλείου Kalinga στην νοτιοδυτική περιοχή της Ινδίας, ο βασιλιάς συγκλονίστηκε από την αιματηρή πραγματικότητα του πολέμου και έδειξε ειλικρινή μεταμέλεια. Οι επιγραφές ορίζουν κανόνες συμπεριφοράς για τους υπηκόους του, εξηγώντας πως θα οριστούν βασιλικοί επίτροποι οι οποίοι θα επιθεωρούν την επικράτεια ανά τρία ή πέντε έτη προκειμένου να βεβαιωθούν πως τηρείται υπακοή στους πνευματικούς κανόνες.
Ένα από τα διατάγματα που έχει διασωθεί στην ελληνική γλώσσα είναι ιδιαίτερα διαφωτιστικό:
«…ευσέβεια κι εγκράτεια σε όλες τις δραστηριότητες. Αληθινά εγκρατής είναι όποιος έχει εγκράτεια στην ομιλία. Οι άνθρωποι ποτέ ας μην επαινούν τον εαυτό τους και ας μην επικρίνουν τον γείτονά τους για οτιδήποτε. Διότι είναι μάταιο. Δρώντας σύμφωνα με αυτή την αρχή, ανυψώνουν τον εαυτό τους και δημιουργούν καλές σχέσεις με τους άλλους. Όσοι την παραβαίνουν, μειώνουν τον εαυτό τους και ανταγωνίζονται τους άλλους. Όσοι επαινούν τον εαυτό τους και μειώνουν τους γείτονές τους είναι εγωιστές που επιθυμούν να υψώνουν τον εαυτό τους πάνω από τους άλλους, μα στην πραγματικότητα βλάπτουν τον εαυτό τους. Πρέπει να υπάρχει σεβασμός για τους γείτονες και αποδοχή των διδαγμάτων του ενός από τον άλλο. Όσοι τα τηρούν αυτά, θα γίνουν πιο γνωστικοί και θα πρέπει να μοιράζονται αυτή τη γνώση με τους άλλους. Και όσοι ασκούν αυτές τις πρακτικές δεν θα πρέπει να διστάζουν να τις ομολογούν έτσι ώστε να διευρύνεται η ευσέβεια σε όλα.
Στο όγδοο έτος της βασιλείας του, o Πιοδάσση [= Aśoka], κατέκτησε τη γη των Καλλίγγα. Εκατό πενήντα χιλιάδες άνθρωποι ξεριζώθηκαν κι εκατό χιλιάδες άλλοι σκοτώθηκαν στη μάχη και άλλοι τόσοι περίπου πέθαναν με έναν ή άλλο τρόπο. Μετέπειτα, ο βασιλιάς κατακλύστηκε από έλεος και οίκτο, και υπέφερε βαριά. Έτσι διέταξε έκτοτε να μην τρώει κανείς έμψυχο ον και με όμοιο τρόπο επέδειξε ζήλο και προσπάθεια να προωθήσει την ευσέβεια μεταξύ των ανθρώπων. Συνάμα ο βασιλιάς επέδειξε δυσαρέσκεια για το θέμα των Βραχμάνων και Σραμάνων ασκητών και άλλων οι οποίοι ασκούν ευσέβεια και ζουν εκεί [στην Καλλίγγη]. Αυτοί θα πρέπει να είναι ενήμεροι της βούλησης του βασιλιά και να σέβονται και να λατρεύουν το δάσκαλό τους, τον πατέρα και τη μητέρα τους, να αγαπούν και να εκτιμούν τους φίλους και συντρόφους τους και να φέρονται στους σκλάβους και όσους βρίσκονται υπό την προστασία τους με πολλή καλοσύνη. Εάν κάποιος χάσει τη ζωή του ή έχει εκπατρισθεί και οι υπόλοιποι επιδείχνουν αδιαφορία, θα υποστούν του βασιλιά την έντονη δυσφορία…»
Ένα άλλο διάταγμα ορίζει:
«Όλοι οι άνθρωποι είναι παιδιά μου. Όπως και για τους δικούς μου απογόνους, επιθυμώ και για όλους τους ανθρώπους να απολαμβάνουν της ευμάρειας και ευτυχίας σε αυτόν τον κόσμο αλλά και στον επόμενο».
Διασφάλισε έτσι ανεξιθρησκία και ανοχή μεταξύ των οπαδών διαφορετικών θρησκειών.
Αυτά τα διατάγματα περιέχουν κανόνες που ονομάζονται Dharma (νόμος) και περιλαμβάνουν μια σειρά μέτρων, μεταξύ άλλων:
• Απαγόρευση της θανάτωσης ζώων και εορταστικών θυσιών.
• Φροντίδα για το συνάνθρωπο και όλα τα ζωντανά πλάσματα, μεταξύ αυτών και ανθρώπων που ζουν σε γειτονικά βασίλεια.
• Γενναιοδωρία στους Βραχμάνους.
• Ευγενική συμπεριφορά απέναντι στους σκλάβους.
• Αποφυγή εγωιστικών επιθυμιών όπως αυτών για δόξα και φήμη.
• Προτροπή για δικαιοσύνη, έλεος και δράση υπό την καθοδήγηση της ηθικής.
Ο βασιλιάς προχώρησε και σε μεγάλα έργα υποδομών, κατασκευάζοντας μεγάλο οδικό δίκτυο στο οποίο διέταξε να υπάρχουν δέντρα για σκίαση για τους ταξιδιώτες αλλά και πανδοχεία για να ξαποστάσουν. Επέκτεινε τα αρδευτικά έργα βελτιώνοντας έτσι την αγροτική παραγωγή. Ενίσχυσε την ιατρική περίθαλψη για τους υπηκόους του αλλά και για τα βοοειδή. Βασίλευε από την πρωτεύουσα Pataliputra, στην κεφαλή μιας κεντρικής κυβέρνησης με υψηλό επίπεδο οργάνωσης, συλλέγοντας φόρους για να χρηματοδοτήσει τις παραπάνω πολιτικές.
Τι γνωρίζουμε για την ταυτότητα του βασιλιά; Το όνομα στο ελληνικό κείμενο πρόκειται για εξελληνισμένη μορφή του ονόματος Priyadarshi, που μεταφράζεται σε «εκείνος με αγαθό βλέμμα». Σε άλλα διατάγματα αναφέρεται στο πρόσωπό του ως Devānāmpriya ή «αγαπημένος των Θεών». Οι περισσότεροι ιστορικοί τον ταυτίζουν με τον μυθικό βασιλιά Ashoka, ο οποίος προώθησε τον Βουδισμό και για τον οποίο υπάρχει εθνική περηφάνεια στην Ινδία. Ο τροχός στη σημαία της Ινδίας συμβολίζει τον τροχό του Dharma, του κύκλου των επανενσωματώσεων. Ορισμένοι όμως ερευνητές παρατηρούν πως οι επιγραφές δεν φέρεται να έχουν ιδιαίτερα στοιχεία από τη Βουδιστική παράδοση και γράφουν πως ενδεχομένως ο Priyadarshi να πρόκειται για βασιλιά προγενέστερο του Ashoka, μα οι δυο συγχίστηκαν σε ένα πρόσωπο με την πάροδο των αιώνων.
Ευχαριστούμε τον κ. Ν.Κ. για τις διορθώσεις στο κείμενο.
