1. Είναι δύσκολο αυτήν την εποχή του Brexit και του Covid 19 με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς να σκεφθείς πως αυτές οι νησίδες του Ηνωμένου Βασιλείου κάποτε κυβερνούσαν μια αυτοκρατορία στην οποία ο ήλιος δεν έδυε ποτέ. Σε έκταση ήταν η μεγαλύτερη αυτοκρατορία στη γνωστή ιστορία του ανθρώπου σε ισχύ και έκταση – όπως φαίνεται στο ακόλουθο γράφημα (12 μεγαλύτερες) από την Wikipedia:
Πολλά μπορούν να ειπωθούν κι έχω γράψει σε παλαιότερα σημειώματα για αυτή την αυτοκρατορία, τα καλά και τα κακά της.
2. Σήμερα, εδώ, ας σημειώσουμε πως δεν ξεκίνησε με μια κυβερνητική (ή βασιλική) πολιτική για επέκταση και αποίκηση, για υποδούλωση λαών κι εκμετάλλευση φυσικών πόρων. Υπήρξε σε ορισμένες περιπτώσεις και υποδούλωση και εκμετάλλευση αλλά δεν ήταν ο κανόνας και, τονίζω, δεν ήταν πολιτική της κυβέρνησης – όπως οι Μογγόλοι και άλλες αυτοκρατορίες.
Είναι μοναδικό φαινόμενο το ότι ξεκίνησε ως εγκατάσταση εμπορικών σταθμών στον 16ο αιώνα μετά την επέκταση, εξερεύνηση και αποίκηση των Ισπανών και Πορτογάλων. Υπήρξαν, βέβαια, οι πειρατείες του Drake (16ος αιώνας) κι εξερευνητικές αποστολές (17ος, 18ος αιώνας) και αποικίσεις στον Νέο Κόσμο, πάλι μετά τους Ισπανούς και Πορτογάλους. Μα αυτές οι κινήσεις (με λιγοστές εξαιρέσεις) γίνονταν με ιδιωτική πρωτοβουλία και αργότερα έπαιρναν την έγκριση του Στέμματος και της κυβέρνησης.
3. Το μεγαλύτερο μέρος της αυτοκρατορίας, ίσως, αναπτύχθηκε από μια εμπορική εταιρεία την Honorable East India Company (HEIC Εντιμότατη Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών). Αυτή ξεκίνησε Δεκ. 1600 και στην κορύφωση της εμπορικής της δραστηριότητας κάλυπτε το 50% του παγκόσμιου εμπορίου (σε βαμβάκι, μετάξι, τσάι, μπαχαρικά κ.λπ.). Για 200 και πλέον έτη είχε έναν στρατό ιδιωτικό μεγαλύτερο από τον εθνικό βρετανικό στρατό. Το δε ναυτικό της Bombay Marine μετέγινε στον 20ο αιώνα το Ινδικό Ναυτικό!
Στην εδραίωση της αυτοκρατορίας σπουδαίο ρόλο έπαιξαν ορισμένες ικανότητες των Άγγλων όπως η ανεπτυγμένη αίσθηση Δικαίου και η οργανωτικότητα. Στην Ινδία π.χ. ο στρατός αποτελούνταν κυρίως από ιθαγενείς Ινδούς που πληρώνονταν καλά, είχαν καλή εκπαίδευση με τα τελευταία όπλα κι ένιωθαν να ανήκουν σε ένα εξαιρετικά οργανωμένο σώμα. Το Λονδίνο στη συνέχεια έδειξε πως είχε την ικανότητα να πολεμά σε πολλά μέτωπα ταυτόχρονα από τη Βόρειο Αμερική στη Νότιο Αφρική, στην Ινδία και στην Κίνα.
4. Λίγοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πως ο μοντέρνος κόσμος με τα καλά και τα κακά του επηρεάστηκε σε ανυπολόγιστο βαθμό, αν δεν δημιουργήθηκε, από τα στοιχεία που διέσπειρε σε Ανατολή και Δύση αυτή η Βρετανική Αυτοκρατορία.
Οι Βρετανοί, δεν θα πρέπει να νοιώθουν ενοχές για τις αποικίες τους παρά τα διάφορα εγκλήματα που κατά καιρούς διαπράχθηκαν εκεί. Οι δικοί τους θεσμοί αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και Κράτους Δικαίου ενέπνευσαν πάμπολλους στοχαστικούς ανθρώπους, όπως ο Γάλλος Montesquieu ή ο Μέγας Πέτρος της Ρωσίας, να προχωρήσουν σε θεωρίες διακυβέρνησης που επηρέασαν όχι μόνο δυτικές μα και αφρικανικές και ασιατικές χώρες – ακόμα κι εκεί που επικρατούσε η Μωαμεθανική θρησκεία, όπως ορισμένες περιοχές του αραβικού κόσμου και το Πακιστάν. Δημοφιλή σπορ όπως ποδόσφαιρο, ράγκμπι και τένις επίσης ήταν επινοήσεις των Βρετανών κι εξαπλώθηκαν σε όλο τον κόσμο.
Οπωσδήποτε έγιναν, όπως είπα, αδικίες, εκμεταλλεύσεις, εγκλήματα και σφαγές, όπως η μαζική δολοφονία αμάχων Ινδών στο Amritsar Ινδίας (380 νεκροί και 1.200 τραυματίες) μια Κυριακή 13/4//1919 και η σχεδιασμένη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών (ευλογιάς, ιλαράς κ.λπ.) σε ντόπιους πληθυσμούς στην Αμερική και Αυστραλία και Τασμανία (τέλη 18ου, αρχές 19ου αιώνα).
5. Σήμερα θα εστιάσω σε δυο ελάχιστα γνωστά γεγονότα. Αξίζει όμως πρώτα να αναφερθεί πως χάρη στη Βρετανία δημιουργήθηκαν τρεις μεγάλες χώρες – Καναδάς, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία που ανήκουν στην πολιτισμένη προοδευτική Δύση και που μαζί με τη Βρετανία αντιστάθηκαν με απίστευτη γενναιότητα και αυτοθυσία στη Χιτλερική λαίλαπα μόνοι και την Ιαπωνική επεκτατική θηριωδία για ένα ολόκληρο έτος (1940-1941).
1) Η δουλεία. Η Βρετανία μπήκε στο εμπόριο σκλάβων αργότερα μα ήταν η πρώτη χώρα που το κατήργησε με νόμο το 1807 σε όλη την Αυτοκρατορία και μετά πίεσε τις άλλες (Γάλλους, Γερμανούς κ.λπ.) να κάνουν το ίδιο με τελική επίσημη καταδίκη στη Συνδιάσκεψη της Βιέννης μετά την ήττα του Ναπολέοντα το 1815. Ήταν επίσης η πρώτη που κατήργησε τη δουλεία το 1833 σε όλη την απέραντη έκτασή της. Στις ΗΠΑ καταργήθηκε μόνο μετά τον αιματηρό, φρικαλέο εμφύλιο 1861 – 1865.
2) Στη Βόρειο Αμερική η βρετανική πολιτική σχεδίασε να μείνουν ελεύθερα όλα τα εδάφη από τα Απαλάχια Όρη (που κατεβαίνουν στην ανατολική περιοχή από τον Καναδά ως τη μέση της Αλαμπάμα) ως τον Μισισιπή για να ιδρυθεί ένα κράτος απαρτιζόμενο από τους ιθαγενείς Ερυθρόδερμους. (Στον χάρτη αριστερά είναι η Απαλάχια οροσειρά στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ. Στον δεξιό χάρτη είναι η ενδιάμεση μεγάλη περιοχή – σε ώχρα- ως τον Μισισιπή που κατεβαίνει αριστερά.)
Απαγόρευσαν την αποίκιση κι εκδίωξαν όσους είχαν ήδη εγκατασταθεί εκεί. Όταν οι ΗΠΑ κέρδισαν την ανεξαρτησία τους και άρχισαν μετά το 1783 την επέκταση δυτικά, η Βρετανία συμμάχησε με τους Ερυθρόδερμους και αυτή ήταν μια από τις αιτίες για τον πόλεμο του 1812 γιατί οι Βρετανοί ήθελαν να ιδρυθεί ανεξάρτητο κράτος των ιθαγενών Αμερικανών.
Οι λευκοί Αμερικανοί, που δεν ήταν αυτόχθονες, αρνήθηκαν από τότε, παρά τις μεγαλόστομες διατυπώσεις περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, το ίδιο δικαίωμα στους αυτόχθονες! Αυτός ο πρώιμος ρατσισμός τους σπαράζει αυτο-καταστροφικά τις ΗΠΑ σήμερα.
