1. Με τις τεράστιες κατακτήσεις του στον νότο (Κίνα) και στην δύση, ο Τζένγκις Χαν είχε συλλέξει τεράστιο πλούτο. Αλλά δεν προχώρησε στην ανοικοδόμηση μεγάλων πόλεων και μνημείων.
«Η ευτυχία του ανθρώπου», έλεγε τη μογγολική παροιμία, «βρίσκεται στην άδεια στέπα». Είναι μια πολύ διαφορετική αντίληψη «πολιτισμένου βίου».
Όταν πια ένωσε όλα τα έθνη και τις φυλές των Μογγόλων το 1204, έβαλε και σχεδίασαν την πρωτεύουσα Karakorum και άρχισε το κτίσιμό της που όμως θα έπαιρνε πολλά χρόνια να ολοκληρωθεί.
Μα, παρότι κτίστηκαν μεγάλα κτήρια, η βασική μονάδα κατοικίας παρέμεινε το γκερ. Αυτό ήταν ένα πλίθινο στρογγυλό ή οβάλ κτίσμα πάνω σε ένα μεγάλο κάρο με 4 τροχούς!
Οι Μογγόλοι πάντα ήταν νομαδικός λαός και ποτέ δεν εγκαταστάθηκαν σε πόλεις ή επιδόθηκαν σε γεωργία.
2. Από τη φύση και παράδοσή τους ήταν κτηνοτροφικοί νομάδες. Η βασική τους ιδιότητα ήταν κινητικότητα. Αυτή τους εξασφάλιζε τις νίκες στον πόλεμο και τις κατακτήσεις τους και αυτή παρέμεινε βασική ιδιότητα στην κοινωνική τους ζωή.
Στον 12ο αιώνα υπήρχαν μεγάλες αγροτικές περιοχές σε πολλές χώρες και στην Ανατολή και στη Δύση. Υπήρχαν και πόλεις. Μα στις πλείστες περιπτώσεις οι κατοικίες ήταν πλίθινες ή ξύλινες ακόμα και στις μεγάλες εντοιχισμένες πόλεις. Κατασκευές από πέτρα ήταν μόνο δημόσια κτίρια ή σπίτια των πλουσίων, επαύλεις έξω από την πόλη και παλαιά κάστρα, πάλι των πλουσίων.
Στις πόλεις με τα στενά σοκάκια κυριαρχούσε η βρωμιά καθώς δεν υπήρχε ίχνος ρυμοτομίας. Παντού σάπιζαν σκουπίδια κι έτρεχαν ή λίμναζαν ακάθαρτα νερά και κόπρανα ζώων και ανθρώπων.
Μόνο οι πλούσιοι έμποροι και οι φεουδάρχες ζούσαν σε κάπως καθαρό περιβάλλον μέσα ή έξω από την πόλη.
3. Οι Μογγόλοι γνώριζαν εκ πείρας, μετά τις πρώτες κατακτήσεις τους, πως χωριά και πόλεις, όσο προστατευμένες κι αν ήταν με τείχη και στρατό μπορούσαν να καταστραφούν εύκολα.
Ο Τζένγκινς Χαν και οι διάδοχοί του συνειδητοποίησαν πως η πραγματική δύναμη και αντοχή ενός λαού βρισκόταν στην ετοιμότητα, κινητικότητα και προσαρμοστικότητά του.
Οι στρατοί μπορούσαν να ηττηθούν, οι πόλεις να καούν, οι βασιλιάδες και οι ευγενείς να σκοτωθούν. Μα ένας ευκίνητος λαός δεν είναι καθόλου εύκολη λεία, ούτε μια μεγάλη αραιοκατοικημένη έκταση όπως η στέπα.
Μεγάλες περιοχές – οι στέπες – που προσφέρουν άφθονο γρασίδι για τις αγέλες των ζωντανών κι έχουν ποτάμια και λίμνες για να ικανοποιούν τη δίψα, παρείχαν καλύτερη προστασία από τα τείχη των πόλεων.
Γι’ αυτό οι Μογγόλοι προτιμούσαν να μετακινούνται και να ζουν από τα κοπάδια τους και από όσα προσέφεραν οι στέπες.
4. Ακόμα και στη δεκαετία 2000 ένα 30% των νοικοκυριών στη σύγχρονη Μογγολία ήταν κτηνοτρόφοι και η μεγάλη πλειονότητα ζούσαν νομαδική ζωή.
Ο Kublai Khan κυρίως έζησε σε μεγαλόπρεπο παλάτι κι εγκαταστάθηκε για πολύ μεγάλο διάστημα στην πόλη που είναι το Πεκίνο στη σημερινή Κίνα, την οποία είχε κατακτήσει ολοκληρωτικά.
Πρωτεύουσα πόλη στη Μογγολία όμως ήταν η Καρακόρουμ. Εκεί ζούσαν κι εργάζονταν οι τεχνίτες και οι έμποροι. Και η πόλη αναπτύχθηκε σχετικά.
Το 1254 την επισκέφθηκε ο William του Rubruk, ένας Φλαμανδός φραγκισκανός μοναχός κι εξερευνητής. Αυτός άφησε την περιγραφή της.
Υπήρχαν ξεχωριστές συνοικίες για Μογγόλους, Κινέζους, Μωαμεθανούς και άλλες φυλές ή θρησκείες. Υπήρχαν και αρκετοί Ευρωπαίοι έμποροι και τεχνίτες. Κάπου στο κέντρο υπήρχε μια κρήνη ασημένια που παρείχε γάλα φοράδας, κάποιο αλκοολούχο ποτό και άλλα.
Υπήρχε και το παλάτι του Μεγάλου Χαν, μα εκείνος προτιμούσε το γκερ του.
Αυτά τα γκερ ήταν σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ μεγάλα έχοντας πλάτος 9 μέτρα! Οι πλατφόρμες των κάρων έφταναν τα 6 μέτρα σε πλάτος, μα τα σπίτια προεξείχαν ως 1,5 μέτρα σε κάθε πλευρά. Τα κάρα τα έσερναν συνήθως δυο σειρές από 11 βόδια.
Είχαν και σκηνές, βέβαια, μα με αυτά τα γκερ μετακινούνταν οι ευκατάστατοι Μογγόλοι και οι αξιωματούχοι στη διοίκηση και στο στράτευμα – στην άδεια στέπα όπου έβρισκαν την ευτυχία.
