1. Ας μη νομιστεί πως επειδή ο Τσώρτσιλ έγινε πρωθυπουργός 10/5/1940, έγινε αμέσως αποδεκτός από τους Συντηρητικούς, τους στρατηγούς και τους αριστοκράτες στη Βρετανία.
Παρά την τρομακτική, ραγδαία κατάρρευση της άμυνας στις Κάτω Χώρες και στη Γαλλία και την απειλή εξόντωσης της Βρετανικής Εκστρατευτικής Δύναμης περίπου 200.000 ανδρών (και 130.000 Γάλλοι και άλλοι σύμμαχοι) με τον εξοπλισμό, τα κανόνια, τανκς και μαχητικά, ο Τσώρτσιλ εκδήλωνε αξιοπρόσεκτη αυτοπεποίθηση και μεγάλη αταραξία καθώς σχημάτιζε την κυβέρνησή του. Οι αρετές αυτές αρχικά θεωρήθηκαν αδυναμία εκ μέρους του να αντιληφθεί την επερχόμενη καταστροφή. Μα σύντομα όλοι κατάλαβαν την αταλάντευτη αποφασιστικότητά του.
Μερικοί ιστορικοί είδαν τον Τσώρτσιλ ως αποτυχημένο όχι μόνο πριν το 1940 (π.χ. R. Rhodes-James 1970: Churchill: A Study in Failure 1900-1939, Λονδίνο) μα και μετά (Nigel Knight 2008: Churchill Unmasked David & Charles, Λονδίνο).
Όχι μόνο το Υπουργικό Συμβούλιο, δηλαδή η κυβέρνηση, μα και το Πολεμικό (War Cabinet με μόνο 5 μέλη) θεωρήθηκε ανίκανο και πρόσκαιρο. Ο στρατιωτικός συγγραφέας B. Liddle Hart έγραψε πως ήταν «μια ομάδα αφοσιωμένη στη ‘Νίκη’ μα δίχως πρακτικές δυνατότητες», ενώ ο λόρδος Hankey (βετεράνος πολιτικός και μέλος της κυβέρνησης) το θεώρησε «εντελώς μάταιο για πόλεμο»!
2. Αλλά στο εξωτερικό, κυρίως οι Αμερικανοί, υποδέχθηκαν τον Τσώρτσιλ θετικά έχοντας δει πως η κυβέρνηση του Τσάμπερλεϊν δεν είχε καμιά όρεξη για πόλεμο. «Δεν φοβάται να δει την αλήθεια και να την πει… Έντιμος άνδρας δράσης. Η Βρετανία θα εμψυχωθεί από τη λακωνικότητα, την ωμή ευθύτητα και το θάρρος του». Αυτά έγραψε η Philadelphia Inquirer.
Το περιοδικό Time έγραψε: «Αυτός ο έξυπνος, σκληρός, κοντόπαχος άνδρας… γνωρίζει πώς να αντιμετωπίζει τα γεγονότα… Αυτός ο ακάματος πρωθυπουργός της Βρετανίας σαν αναμμένο δαυλί, αλλάζει τον χαρακτήρα της Συμμαχίας…
Αλλά βαθμιαία και στο κόμμα του οι αμφισβητίες άρχισαν να αναγνωρίζουν την αναμφισβήτητη καταλληλότητα του Τσώρτσιλ. Χαρακτηριστική ήταν η στροφή του Leo Amery που αρχικά είχε σοβαρές αμφιβολίες, μα παραδέχθηκε πως «ο Ουίνστον, παρά τις αδυναμίες του είναι ένας πολεμοχαρής άνδρας που αγαπά τη μάχη!»
3. Οι Γάλλοι είχαν 145 μεραρχίες και την περίφημη αμυντική γραμμή Maginot μα, εκτός από τον νεαρό συνταγματάρχη Ντε Γκολ, κανείς στρατηγός δεν καταλάβαινε τις αλλαγές στις συνθήκες πολέμου με την είσοδο των τανκς και της αεροπορίας και κανείς δεν είχε τις ικανότητες των Γερμανών, όπως οι von Rundstedt, Guderian, Rommel.
Οι Γερμανοί τους αιφνιδίασαν με τον πόλεμο αστραπή Blitzkrieg. Αφού ξεχύθηκαν μέσα από το δάσος των Αρδενών παρακάμπτοντας ή σαρώνοντας τη γραμμή Μαζινό και τις ξεπερασμένες άμυνες των κοιμισμένων Γάλλων στο Sedan, στράφηκαν δυτικά σαν δρεπάνι να κυκλώσουν τις στρατιές που είχαν σπεύσει να στηρίξουν τους Βέλγους που επίσης κατέρρεαν. Μέσα σε 10 μέρες κάλυψαν 230 χλμ. κόβοντας τις συμμαχικές δυνάμεις στα 2 σπρώχνοντας 350.000 άντρες προς την ακτή (Δουνκέρκη).
Μαζί με τους Γάλλους πολεμούσαν και οι άντρες της Βρετανικής Εκστρατευτικής Δύναμης που επίσης ήταν ανέτοιμοι για πόλεμο και διοικούνταν από τον σχετικά ανίκανο στρατηγό Gort, εγκλωβισμένο στις τεχνικές των χαρακωμάτων του προηγούμενου πολέμου 1914-18. Η αεροπορία μόλις που είχε αρχίσει να οργανώνεται υπό τον Διοικητή Sir Hugh Dowding και μόνο ο ισχυρός στόλος δικαιολογούσε ακόμα τον τίτλο «Μεγάλη» Βρετανία. Μόνο ο Τσώρτσιλ και 2-3 άλλοι που θεωρούνταν γραφικοί φώναζαν στη δεκαετία 1930 για επανεξοπλισμό και αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων.
Έτσι δεν ήταν διόλου παράξενο που οι Σύμμαχοι (Βρετανοί, Γάλλοι, Βέλγοι και Ολλανδοί) έπαθαν πανωλεθρία.
4. Αυτήν τη σχεδόν απόλυτη καταστροφή είχε να αντιμετωπίσει ο Τσώρτσιλ και το Πολεμικό Συμβούλιο στα μέσα Μαΐου μόλις οργανώθηκε η νέα κυβέρνηση.
Παρά τις αμφιβολίες και τις διαφωνίες τους, οι Τσάμπερλεϊν και Χάλιφαξ (και οι δυο και στο Υπουργικό και στο Πολεμικό Συμβούλιο) στήριξαν τον Τσώρτσιλ αναγνωρίζοντας, όπως οι Εργατικοί και οι μάζες του λαού, την καταλληλότητά του. Και ο ίδιος, ο μόνος Βρετανός πρωθυπουργός που είχε πολεμήσει και σκοτώσει εχθρούς στις αρχές του 20ου αιώνα και στον 1ο Πόλεμο, ομολόγησε πως δεν θα τα κατάφερνε δίχως τη στήριξη τους.
Με την ύστερη γνώση, όλοι, ακόμα και οι εχθροί του, παραδέχθηκαν πως ήταν η ενσάρκωση της αποφασιστικότητας, του θάρρους και της μαχητικότητας.
Ο Χάλιφαξ ως υπουργός Εξωτερικών ήθελε διαπραγματεύσεις είτε άμεσα με τον Χίτλερ, είτε μέσω Μουσολίνι. Θερμός πατριώτης και ο ίδιος δεν ήθελε, όπως φαινόταν τότε, τον όλεθρο, την καταστροφή της χώρας και της αυτοκρατορίας. Μα ο Τσώρτσιλ ήταν ανένδοτος, αν και μερικές φορές δέχθηκε να ακούσει αν οι Γερμανοί είχαν να προσφέρουν κάτι θετικό. Τελικά όμως έπεισε το Πολεμικό Συμβούλιο πως δεν θα γινόταν καμιά διαπραγμάτευση.
Όταν πια με το Σχέδιο Dynamo, μερικά πλοία του στόλου και μια αρμάδα από ιδιωτικά σκάφη, ψαρόβαρκες, γιοτ κ.λπ. διέσωσαν τους άντρες που είχαν παγιδευτεί στη Δουνκέρκη, ο Τσώρτσιλ έγινε ο αδιαμφησβήτητος ηγέτης των Βρετανών.
Μετά από 6 μήνες περίπου ο Τσάμπερλεϊν πέθανε από καρκίνο και ο Χάλιφαξ μετατέθηκε ως πρέσβης στην Ουάσινγκτον.
