Το 404 π.κ.ε οι Σπαρτιάτες νίκησαν τελικά τους Αθηναίους στον διαβόητο Πελοποννησιακό Πόλεμο, μα σε αντίθεση με άλλες πόλεις, δεν την έκαψαν, ούτε υποδούλωσαν τον λαό. Ούτε καν ανέλαβαν την άμεση διακυβέρνηση των Αθηνών. Η μεταχείρισή τους ήταν διαφορετική.
Ανάγκασαν την Αθήνα να διαλύσει τις συμμαχίες της (οι οποίες ήταν βασικά μια δική της αυτοκρατορία με τις άλλες Πόλεις υποτελείς). Γκρέμισαν επίσης το τείχος που ένωνε την πόλη με τον Πειραιά υπό την εποπτεία του Σπαρτιάτη στρατηγού Λύσανδρου. Επιπλέον, απαγόρευσαν στους Αθηναίους να προσπαθήσουν ξανά να σχηματίσουν μεγάλο στόλο και νέα αυτοκρατορία.
Για τη διακυβέρνηση της Πολιτείας των Αθηναίων εγκαθίδρυσαν μια ολιγαρχική αρχή, ένα καθεστώς όπου διοικούσαν οι “30 τύραννοι”. Αυτή η διοικητική αρχή ήταν όντως τυραννική. Κυνήγησε αδυσώπητα τους αντιφρονούντες. Περίπου το 5% του πληθυσμού εκτελέστηκε δίχως δίκη. Δήμευσε πολλές περιουσίες και ανάγκασε πολλούς άλλους Αθηναίους να αυτοεξοριστούν.
Ήταν τόσο σκληροί και καταπιεστικοί οι “Τριάκοντα” που ακόμα και ο Πλάτων ο οποίος ευνοούσε μια ολιγαρχία (αντί της δημοκρατίας) τους θεωρούσε τερατώδεις. Στην 7η επιστολή του (που θεωρείται αυθεντική), ενώ αρχικά τους στήριξε, ωστόσο, παρότι μερικοί ήταν συγγενείς του, όταν είδε τις φρικαλεότητες που διέπραξαν, αποφάσισε πως η προηγούμενη δημοκρατία ήταν συγκριτικά πολύτιμη σαν χρυσάφι.
Αλλά ούτε χρόνος δεν πέρασε όταν ο στρατηγός Θρασύβουλος με τους προ-δημοκρατικούς πολίτες ανέτρεψαν την ολιγαρχία κι επανέφεραν τη δημοκρατία. Μα η Αθήνα δεν μπόρεσε να επανέλθει ξανά στην πρότερη δύναμη και δόξα της.
Και ο Πλάτων και ο Ξενοφών (και οι δύο μαθητές του Σωκράτη) δείχνουν μια έντονη προτίμηση για το σπαρτιάτικο καθεστώς βασιλευόμενης δημοκρατίας.
Το σύνταγμα της Σπάρτης, από τις αρχές του 7ου αιώνα (όπως είναι γενικά αποδεκτό) εγκαθίδρυσε πρώτο δημοκρατική κυβέρνηση, τουλάχιστον 150 έτη πριν την Αθήνα! Η υπέρτατη εξουσία ήταν στη Συνέλευση της Εκκλησίας την οποία αποτελούσαν όλοι οι πολίτες – εκτός απ’ τους είλωτες.
Ήταν η πρώτη και μόνη Πολιτεία για αιώνες όπου αγόρια και κορίτσια όλων των πολιτών παρακολουθούσαν σε δημόσιο σχολείο. Έτσι όλοι οι Σπαρτιάτες ήταν εγγράμματοι και όλες οι Σπαρτιάτισσες. Σε όλες τις άλλες πόλεις οι γυναίκες, με ελάχιστες εξαιρέσεις, έμεναν αγράμματες. Οι Σπαρτιάτισσες επίσης κατείχαν και οικονομική και πολιτική δύναμη. Και οι άντρες άκουαν τις απόψεις τους με σεβασμό.
Η Σπάρτη είχε τον καλύτερο στρατό και ποτέ δεν χρειάστηκε τείχη.
Νωρίς μεταρρύθμισε το σύστημα γαιοκτησίας έτσι που όλοι οι Σπαρτιάτες να έχουν ισότιμο κλήρο. Και, ακόμα, οι είλωτες παρά το καθεστώς δουλείας, είχαν δικαίωμα στο 50% της παραγωγής τους. Επιπλέον, μπορούσαν να παντρευτούν, να έχουν οικογένεια και να διατηρούν τον έλεγχο των παιδιών τους – ενώ σε άλλες πόλεις τα νεογέννητα των δούλων ως επί το πλείστον θανατώνονταν καθώς οι δουλοκτήτες δεν ήθελαν οι μητέρες να αποσπώνται από τις δουλειές τους μα ούτε και να τα συντηρούν για χρόνια, ωσότου αυτά έμπαιναν στην παραγωγή.
Υποθέτω πως αυτές οι απόψεις έκαναν το καθεστώς ελκυστικό στους Ξενοφώντα και Πλάτωνα!
