1. Ο Φρανθίθκο Φράνκο (4/12/1892 – 20/11/1975) με το μητρικό επώνυμο Bahamonde διορίστηκε συνταγματάρχης στα 31 του, ο νεότερος της Ευρώπης, και το 1923 έγινε διοικητής της ισπανικής Λεγεώνας των Ξένων στην Αφρική. Στρατηγός έγινε το 1926 και το 1928 διοικητής της Στρατιωτικής Ακαδημίας στη Σαραγόσα.
Τον Ιούλιο 1936 πέταξε με αγγλικό ιδιωτικό αεροπλάνο από τα Κανάρια νησιά, όπου ήταν στρατιωτικός διοικητής, στο ισπανικό Μαρόκο, όπου οι στρατηγοί ετοίμαζαν πραξικόπημα κατά της Δημοκρατίας, και σύντομα πήρε την ηγεσία των 30.000 στρατιωτών. Αμέσως προκήρυξε το πραξικόπημα (pronunciamento 18/7/1936) κι εκτέλεσε 20 αξιωματικούς προσκείμενους στη ρεπουμπλικανική κυβέρνηση.
Ο Φράνκο ήταν αρχικά μοναρχικός μέχρι το μεδούλι και πάντοτε αντικομμουνιστής και αντιδημοκρατικός, ωσότου εκδηλώθηκε ως απολυταρχικός μα με δικό του φασιστικό καθεστώς, χωρίς όμως τα χειρότερα χαρακτηριστικά του χιτλερισμού.
Σε μερικές περιπτώσεις ταραχών, όπως η εξέγερση στις Αστούριες το 1934 (συμμαχία σοσιαλιστών, κομμουνιστών και αναρχικών ενώ κυβερνούσαν οι συντηρητικοί του Λερού) ήρθαν στρατεύματα αποικιακά και την κατέπνιξαν υπό τη διοίκηση του Φράνκο.
2. Πολλοί Έλληνες, με μυαλά μολυσμένα από την αναρχοαριστερή προπαγάνδα περί δημοκρατίας και σοσιαλισμού, γράφουν διάφορα κείμενα για τις φρικαλεότητες του φασισμού στην Ισπανία. Αγνοούν, συχνά πλήρως, τις ακρότητες που διέπραξαν οι “δημοκρατικοί” κατά των αντιπάλων και, πολύ περισσότερο, τις ύπουλες διώξεις, εκτελέσεις και φυλακίσεις αναρχικών, δημοκρατικών κι άλλων κομμουνιστών που προώθησαν οι κομμουνιστές οι ίδιοι με την καθοδήγηση των Σοβιετικών.
Η σύγκρουση στην Ισπανία δεν ήταν τόσο απλοϊκή και ξεκάθαρη όσο την παρουσιάζουν βιβλία σαν του Χεμινγουέι “Για ποιον κτυπά η καμπάνα”. Η σύγκρουση πρώτα συνέχιζε πολύ παλαιότερες συγκρούσεις μεταξύ φτωχών και πλουσίων, αυταρχικών και φιλελεύθερων, εκκλησιαστικών και αντικληρικών, τσιφλικάδων και αγροτών, στρατηγών και μεσοαστών, και μετά αντανακλούσε τις σύγχρονες συγκρούσεις μεταξύ ιδεολογιών (εθνικισμός, μαρξισμός, φιλελευθερισμός) και συμφερόντων (Αγγλίας, Γαλλίας, Γερμανίας, Ιταλίας, Σοβιετίας).
Αν εξαιρέσουμε τους αναρχικούς και τροτσκιστές, όλες οι άλλες παρατάξεις επιδόθηκαν στην εξόντωση των εχθρών με όμοια αγριότητα.
3. Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας 1930, μετά την αποχώρηση του Μιγκέλ Πρίμο ντε Ριβέρα και καθόσο ο γιος του, Χοσέ Αντόνιο, οργάνωνε τη Φάλαγγα FET, η Δεξιά (συντηρητικοί, τσιφλικάδες, μεγαλέμποροι, μοναρχικοί Καρλιστές και μοναρχικοί Αλφονσιστές, εκκλησία, στρατιωτικοί) συσπειρώθηκαν πίσω από τον διανοούμενο Χοσέ Μαρί Γιλ Ρόμπλες της καθολικής δεξιάς (CEDA) με τρία συνθήματα – πατρίδα, θρησκεία, οικογένεια.
Από τον Ρόμπλες δανείστηκε πολλά στοιχεία ο Χοσέ Αντόνιο κάνοντάς τα βάση για την πολιτικοκοινωνική νοοτροπία των φαλαγγιτών του. Τα στελέχη έχασαν την κατεύθυνση που χάραξε ο Χοσέ Αντόνιο όταν αυτός φυλακίστηκε και ως τον Νοέμβριο 1938 δεν ήταν γνωστό πως είχε τουφεκιστεί. Υιοθέτησαν φασιστικά σύμβολα και συμπεριφορές, ντύνονταν φανταχτερές στολές και τρομοκρατούσαν τον κόσμο στις πόλεις μέσα από κλεμμένες λιμουζίνες. Τα κομματικά έντυπα μάλιστα προωθούσαν την αντισημιτική προπαγάνδα των χιτλερικών.
Όταν ο Φράνκο εδραίωσε το δικό του καθεστώς μετά το κίνημα του το 1936, κι αυτός αντέγραψε με τη σειρά του τη δομική οργάνωση, τις τελετές και τα σύμβολα της Φάλαγγας. Πολλές μονάδες εθελοντών του Φράνκο ήταν φαλαγγίτες και, τελικά, πάνω από 170.000 Ισπανοί θα κατατάσσονταν στη φαλαγγίτικη πολιτοφυλακή.
4. Στη φυλακή ο Χοσέ Αντόνιο συνέταξε προφητικά μια ανάλυση του ισπανικού μέλλοντος αν κέρδιζαν οι εθνικιστές/φασίστες.
“Θα είναι μια ομάδα στρατηγών με εξαίρετες προθέσεις, μα μια θλιβερή πολιτική μετριότητα… Θα ακολουθήσουν: (α) Ο παλαιός Καρλισμός, αδυσώπητος, ανιαρός, αντιπαθητικός. (β) Οι συντηρητικές τάξεις, επικεντρωμένες στο δικό τους συμφέρον, κοντόφθαλμες και οκνηρές. (γ) Αγροτικός και γενικότερος οικονομικός καπιταλισμός: το τέλος, δηλαδή, για πολλά έτη κάθε δυνατότητας να οικοδομηθεί μια Ισπανία σύγχρονη με πραγματικά εθνική συνείδηση και με μακρόχρονη προοπτική.”
Έτσι κι έγινε όταν τελείωσε ο Εμφύλιος 1/4/1939 και ο Φράνκο εγκαθίδρυσε το απολυταρχικό καθεστώς του, που διήρκεσε ως τον θάνατό του (1975) και αποδείχθηκε το μακροβιότερο δεξιό δικτατορικό καθεστώς στην Ευρώπη.
Ο Χοσέ Αντόνιο επιχείρησε και πριν φυλακιστεί να επιφέρει συμφιλίωση και ειρήνη μεταξύ των συγκρουόμενων παρατάξεων, μα κανείς δεν ήθελε να ακούσει. Κάθε μεγάλη παράταξη ήθελε την εξουσία για πάρτη της.
Ο ίδιος ο Φράνκο δεν είχε δώσει καμιά σημασία στη Φάλαγγα ή στον Χοσέ Αντόνιο, ωσότου είδε πως οι φαλαγγίτες του ήταν χρήσιμοι. Όταν μάλιστα τον Οκτώβριο 1936 προέκυψε μια ευκαιρία να τον σώσει με τη βοήθεια του γερμανικού στρατεύματος στην Ισπανία, ο ίδιος έφερε πολλά εμπόδια και τελικά η επιχείρηση ματαιώθηκε.
5. Ο Φράνκο ήταν ένας αμοραλιστής, κυνικός πραγματιστής. Μόνο η αναρρίχησή του στην εξουσία και η απολυταρχική άσκησή της τον ενδιέφερε. Ευφυέστατος καιροσκόπος και τακτικιστής, συχνά εκδήλωνε φθόνο και μοχθηρία, όπως πολλοί μεσοαστοί της εποχής του, για τα προνόμια της αριστοκρατίας.
Μα ξαφνικά δημιουργήθηκε ο μύθος πως ο στρατηγός ήταν ο “φυσικός διάδοχος” του άτυχου φαλαγγίτη και ο Φράνκο εκμεταλλεύτηκε πλήρως την όλη κατάσταση.
Με τη βοήθεια του γερμανοϊταλικού ναυτικού ο Φράνκο πέρασε τα στενά του Γιβραλτάρ με 47.000 άνδρες της Λεγεώνας των Ξένων και Μαροκινών και μετά προχώρησε βόρεια κατά μήκος των συνόρων με την Πορτογαλία για να καταλάβει τη Μαδρίτη. Εκεί αποκρούσθηκε μα σημείωσε άλλες επιτυχίες. Σε έναν χρόνο κατέλαβε τη χώρα των Καταλανών (και των Βάσκων) και ξεκίνησε αμέσως την παραγωγή χάλυβα ενώ νότια, στην Ανδαλουσία, ο ντε Λιάνο προώθησε την ανάκαμψη της γεωργικής παραγωγής.
Μα ας σημειωθεί πως εκτελούσε αντιπάλους κι εχθρούς ως το 1947.
