1. Οι πλείστοι συγγραφείς της ιστορίας του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου τείνουν να συμφωνούν πως η μεγάλη αποφασιστική καμπή ήρθε με την ήττα των Γερμανών στο Στάλινγκραντ που έκλεισε στις 2/2/43. Έκτοτε η φήμη του Κόκκινου Στρατού, με λίγη έντεχνη προπαγάνδα, εκτοξεύτηκε στα ύψη και παρότι οι Γερμανοί κέρδισαν μερικές μάχες ετράπησαν σε οπισθοχώρηση από την οποία δεν ανέκαμψαν.
Δεν είναι παράλογη κρίση αφού οι Γερμανοί είχαν μέχρι τότε χάσει στη Σοβιετική Ένωση πάνω από 500.000 νεκρούς και αιχμαλώτους και στο Στάλινγκραντ είχαν αιχμαλωτιστεί λίγο πάνω από 91.000 με δύο ανώτατους στρατηγούς Paulus (στρατάρχης!) και Schmidt.
Αναμφίβολα η νίκη των Σοβιετικών ήταν καθοριστική. Μπορούμε να πούμε, παραφράζοντας τον Τσόρτσιλ, πως σηματοδότησε την αρχή του τέλους για τους Γερμανούς και το Ναζιστικό καθεστώς.
2. Μερικοί όμως βλέπουν την καμπή στη 2η μάχη του Ελ Αλαμέιν στη Βόρειο Αφρική όταν οι Βρετανοί υπό τον Μοντγκόμερι έτρεψαν οριστικά σε φυγή τους εξαντλημένους Γερμανούς του Ρόμελ στις αρχές Νοεμβρίου 1942.
Μετά από αυτή την ήττα, οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν να συνέλθουν στη Βόρεια Αφρική. Εδώ φάνηκε καθαρά πια η αδυναμία των Ναζί που δεν μπορούσαν πλέον να ανεφοδιάζουν και να ενισχύουν τις δυνάμεις τους λόγω της υπεροχής της Βρετανικής Αεροπορίας και του Βρετανικού Ναυτικού στη Μεσόγειο μα και των αυξανόμενων αναγκών στη Ρωσία.
Οι Γερμανοί κέρδισαν μερικές μάχες, τους ανίσχυρους Γάλλους στο πέρασμα Faid στην Τυνησία και ο Ρόμελ διέφυγε πολύ επιδέξια της κυκλωτικής κίνησης του Μοντγκόμερι. Στο μεταξύ είχαν έρθει τα πρώτα Αμερικανικά στρατεύματα μα οι άντρες ήταν απειροπόλεμοι και σφαγιάζονταν από τα γερμανικά Στούκας και τις μεραρχίες των πάντσερ. Στα μέσα Φεβρουαρίου νίκησαν κατά κράτος τους Αμερικανούς στο Sidi Bou Zid και στο Πέρασμα Kasserine. Αλλά μόλις ανέλαβε τη διοίκηση ο Αντιστράτηγος (τότε) Πάτον οι Γερμανοί άρχισαν να χάνουν. Στις 12 Μαΐου όλα είχαν τελειώσει με σχεδόν 250.000 Γερμανούς να έχουν παραδοθεί.
3. Υπάρχουν δύο ακόμα χρονικά σημεία όπου οι Γερμανοί αναπάντεχα έδειξαν διστακτικότητα και έτσι έχασαν την ευκαιρία να κερδίσουν αποφασιστική νίκη.
Το ένα είναι στα μέσα Αυγούστου όταν μετά την κατάληψη του Σμόλενσκ (η μάχη του καζανιού Kesselschlacht) δόθηκε προτεραιότητα στην προέλαση της Ομάδας Στρατιών του Βορρά προς Λένινγκραντ και της Ομάδας Στρατιών του Νότου προς Κίεβο. Ο ίδιος ο Χίτλερ διέταξε την Ομάδα Στρατιών Κέντρου να πάρει αμυντική θέση για να αντιμετωπιστούν οι σοβιετικές αντεπιθέσεις.
Ο Χίτλερ και το Επιτελείο δεν είχαν ιδέα για τις συνθήκες που επικρατούσαν στα μακρινά μέτωπα: ζούσαν στην ευφορία των καταιγιστικών νικών των 2 πρώτων μηνών (siegeseuphorie).
Ακόμα και η 1η μεραρχία πάντσερ που βρισκόταν στο Kalinin και ήταν έτοιμη να επιτεθεί στη Μόσχα διατάχθηκε να συνδράμει μαζί με την 9 Στρατιά σε μια επιχείρηση περικύκλωσης σε συνεργασία με τις Στρατιές του Βορρά.
Σύμφωνα με τον αντιστράτηγο Γιοντλ στη Διεύθυνση Επιχειρήσεων του Ανατολικού Μετώπου (Κέντρο), ο Χίτλερ δεν ήθελε να υποπέσει στα λάθη του Ναπολέοντα. Μόνο στις 6 Σεπτεμβρίου εξέδωσε την οδηγία (Νο 35) για προέλαση στη Μόσχα και μόνο στις 16 ο Στρατάρχης Von Bock έδωσε προκαταρκτικές διαταγές.
Στις 24 Σεπτ. η Ομάδα πάντζερ του στρατηγού Hoth επέστρεψε στην Ομάδα Στρατιών Κέντρου για τη Μόσχα υπό τον Von Bock.
Σε αυτόν τον έναν μήνα διακοπής της προέλασης προς τη Μόσχα, άρχισαν οι βροχές και οι χιονοπτώσεις, ο Ζούκοφ μετέφερε μεραρχίες από τη Σιβηρία κι έγιναν τεράστια αμυντικά έργα γύρω από την πόλη. Τα πάντσερ και τα μηχανοκίνητα όλα κολλούσαν στις λάσπες και στους πάγους και όπου μπορούσαν να κινηθούν συναντούσαν ανυπέρβλητη αντίσταση: δεν είχαν αντιπηκτικά λάδια ούτε ρούχα χειμωνιάτικα για τους στρατιώτες, που πάγωναν.
Οι Γερμανοί είχαν χάσει την ευκαιρία, χάρη στον ίδιο τον Χίτλερ.
Στην πραγματικότητα, οι Γερμανοί είχαν σε όλα τα μέτωπα επεκταθεί πέρα από κάθε όριο που θα μπορούσαν να συντηρήσουν με ανεφοδιασμούς τις δυνάμεις τους. Και είναι αμφίβολο αν είχαν όλες τις απαραίτητες πρώτες ύλες και τους άνδρες για τη νικηφόρα έκβαση του πολέμου: ήδη χρησιμοποιούσαν τα πολύ κατώτερα βοηθητικά στρατεύματα Ιταλών, Ούγγρων, Ρουμάνων κλπ.
4. Το άλλο αποφασιστικό σημείο ήταν η ολιγωρία του Χίτλερ στη Δουνκέρκη όταν στα τέλη Μαΐου 1940 τα συμμαχικά στρατεύματα (Άγγλοι και Γάλλοι κυρίως) εγκλωβίστηκαν στο λιμάνι της πόλης και στους αμμόλοφους της. Η τρομερή τεθωρακισμένη μεραρχία του Guderian είχε προελαύσει αστραπιαία και ήταν έτοιμη να σπρώξει τους διαλυμένους συμμάχους (πάνω από 350.000 άντρες) στη θάλασσα της Μάγχης.
Καί τότε ήρθε διαταγή από τον ίδιο τον Χίτλερ να σταματήσει η προέλαση!
Τρεις λέγονται να είναι οι λόγοι για την απίστευτη αυτή ολιγωρία:
α) Ο Γκουντέριαν προχωρούσε πολύ γρήγορα και η Δουνκέρκη καθαυτή δεν ήταν στρατηγικός στόχος όπως ήταν το Παρίσι. Έτσι κι αλλιώς οι Γερμανοί χρειάζονταν λίγη ανάπαυση.
β) Οι Γερμανοί επιτελάρχες (λανθασμένα) πίστευαν πως η περιοχή γύρω από την πόλη ήταν ελώδης και ότι τα τανκς θα βούλιαζαν ολοσχερώς.
γ) Ο Χίτλερ έτρεφε κρυφό έρωτα προς τους Άγγλους, τους θεωρούσε γερμανικό φύλο (που είναι) κι ενδόμυχα τους ήθελε συμμάχους αργότερα εναντίον της Ρωσίας.
Η ανάπαυλα κράτησε τρεις μέρες. Μα ήταν αρκετός χρόνος ώστε οι Άγγλοι να επιστρατεύσουν πάνω από χίλια ιδιωτικά σκάφη (γιοτ, καΐκια, ψαρόβαρκες) και να μεταφέρουν 120.000 Γάλλους και 200.000 Βρετανούς στη Βρετανία – μαζί και 34.000 στρατιωτικά οχήματα. Ήταν η βάση του στρατού που θα πολεμούσε και θα νικούσε τον Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική!
