Πολλοί στη Δύση έβλεπαν μόνο το θαύμα της γρήγορης ανάπτυξης, όπως αργότερα στη Γερμανία των χιτλερικών. Μα οι πιο προσεκτικοί έβλεπαν και την άγρια, απάνθρωπη καταπίεση των μαζών ενώ οι κομματικοί και ιδίως ο ηγετικός κύκλος παντού καλοπερνούσε.
Ναι, μπορεί να ειπωθεί πως ο Στάλιν βοήθησε άθελά του να μειωθεί και τελικά να χαθεί η αίγλη που είχε αρχικά ο κομμουνισμός και αναπτύχθηκε διεθνώς. Πάρθηκαν πολλές λανθασμένες αποφάσεις από τους διαδόχους του Στάλιν και μια από αυτές ήταν η συνεχιζόμενη ασφυκτική λαβή που το ΚΚΣΕ επέβαλε και στους Σοβιετικούς και στους δορυφόρους στην Ανατολική Ευρώπη και οπουδήποτε αλλού μπορούσε στον κόσμο – Αφρική, Νότιο Αμερική, Ασία κ.λπ. Μα ο Στάλιν σίγουρα συνέβαλε σε πολύ μεγάλο βαθμό ως τον θάνατό του, Μάρτιος 1953.
Α) Ο Στάλιν έγινε, προτού πεθάνει ο Λένιν, Γενικός Γραμματέας του ΚΚ και θεωρούνταν παραγκωνισμένος σε μια υποτιμημένη θέση – ενώ έλαμπαν οι Τρότσκι, Μπουχάριν, Καμένεφ και Ζηνοβίεφ με την εξαιρετική διάνοιά τους. Μα σιγά σιγά, σταθερά και ύπουλα, ο Στάλιν διόριζε σε θέσεις κλειδιά δικούς του ανθρώπους, έτσι που σε έξι χρόνια μπορούσε να ελέγχει ολόκληρο το κόμμα από άκρη σε άκρη της αχανούς Σοβιετίας. Την ίδια ώρα φρόντιζε να αποδυναμώνονται οι πρωτοκλασάτοι αντίπαλοι: ο Τρότσκι εξορίστηκε και στις δηλητηριώδεις δίκες της Μόσχας (1937-38) εξόντωσε όλους τους πιθανούς αντιπάλους και τις οικογένειές τους.
Έτσι το 1928, με την εξορία του Τρότσκι, εδραιώθηκε η άκαμπτη δομή του δικτατορικού συγκεντρωτισμού που βασιζόταν στη βούληση του μεγάλου ηγέτη-πατερούλη (ιδίως μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο). Οι ελευθερίες του λαού λιβανίζονταν κι εξασφαλίζονταν με μπολντ γραφή στα Συντάγματα του καθεστώτος, μα, στην πράξη, ο λαός είχε μόνο την ελευθερία να αναπνέει, όσο οι σοβιετικοί πολίτες ήταν ζωντανοί. Όλα τα άλλα, συχνά ακόμα και ο γάμος και η τεκνοποιία και το οικογενειακό καθεστώς, ελέγχονταν από τους κομματικούς κομισάριους που λογοδοτούσαν σε ανώτερους και όλοι τελικά στον Στάλιν.
Η αρχική επίσημη ισότητα μεταξύ κομμουνιστικών καθεστώτων σε άλλες χώρες επίσης καταργήθηκε και όλα έπρεπε να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του Κρεμλίνου. Ο κομμουνισμός μετατράπηκε, πρώτα μέσω της Κομιντέρν και μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο μέσω του Διεθνούς Γραφείου, σε μια Σοβιετική (Μοσχοβίτικη) Αυτοκρατορία. Οι φυσικοί πόροι και όλα τα είδη παραγωγής κατευθύνονταν πρώτα και κύρια στη Μόσχα και τις ανάγκες της ΕΣΣΔ αφήνοντας μόνο αρκετά ώστε να μην έχουν πλήρη στέρηση τα άλλα κράτη (πάντα στην Αν. Ευρώπη). Και η ΕΣΣΔ είχε αρκετές στρατιωτικές βάσεις ώστε να μπορεί να επιβάλλεται.
Αλλά, παρότι επιβλήθηκε βίαια στην Ουγγαρία και στη Τσεχοσλοβακία, οι εντάσεις οξύνθηκαν έτσι που πρώτα η Γιουγκοσλαβία του Τίτο και μετά η Αλβανία του Χότζα αποσκίρτησαν από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό. Και στα τέλη της δεκαετίας 1960, αφού και η Κίνα είχε αποσπασθεί, έφτασαν Κίνα και ΕΣΣΔ στα πρόθυρα πολέμου.
Β) Ο κόσμος όμως είχε αρχίσει να απογοητεύεται από τις οικονομικές πολιτικές που επέβαλε ο Στάλιν για τη ραγδαία εκβιομηχάνιση της ΕΣΣΔ. Σε αυτό υιοθέτησε τη σκέψη του Τρότσκι, διότι μόνο έτσι θα μπορούσε η χώρα να προετοιμαστεί για την αναπόφευκτη σύγκρουση με την καπιταλιστική Δύση, που και σούπερ βιομηχανία είχε και υπεροπλία σε πυρηνικά και στόλους. Έτσι, αφού επέβαλε τις κολχόζες στην αγροτιά, ανέτρεψε τη Νέα Οικονομική Πολιτική του Λένιν που δεν προωθούσε τη βαριά και τη στρατιωτική βιομηχανία που ο Στάλιν ήθελε το γρηγορότερο δυνατό. Αυτή η πολιτική πέτυχε σε μεγάλο βαθμό μα με τεράστιο κόστος σε φυσικούς πόρους και, το κυριότερο, σε ανθρώπινες ζωές.
Πολλοί στη Δύση έβλεπαν μόνο το θαύμα της γρήγορης ανάπτυξης, όπως αργότερα στη Γερμανία των χιτλερικών. Μα οι πιο προσεκτικοί έβλεπαν και την άγρια, απάνθρωπη καταπίεση των μαζών ενώ οι κομματικοί και ιδίως ο ηγετικός κύκλος παντού καλοπερνούσε.
Το οικονομικό μοντέλο κράτησε ως και τη δεκαετία 1970. Μα τότε άρχισε η παρακμή και η κατάρρευση που σημαδεύτηκε από την καταστροφική έκρηξη στο Τσέρνομπιλ και η αποτυχία των πενταετών σχεδίων.
Στο εξωτερικό οι αποσχίσεις και αποσκιρτήσεις είχαν αρχίσει στη δεκαετία 1930 με τους λιμούς (Ουκρανία 1932-33), το αδυσώπητο κυνήγι των τροτσκιστών και αναρχικών, τον εμφύλιο στην Ισπανία και τις τρομερές δίκες της Μόσχας.
Γ) Ο Στάλιν υιοθέτησε σιωπηλά μια ακόμα ιδέα του Τρότσκι. Το μονοκομματικό καθεστώς αναπόφευκτα οδηγεί σε βάλτωση, με την κομματική ηγετική τάξη να παγιώνεται και να στρέφεται προς φεουδαρχία ή και καπιταλισμό. Οπότε, έπρεπε να ανανεώνεται η ηγετική τάξη (και μάλιστα πάντα με αξιωματούχους πιστούς στον Γενικό Γραμματέα και απόλυτο Άρχοντα). Γιʼ αυτό υιοθετήθηκε η πρακτική των εκκαθαρίσεων κάθε λίγα χρόνια.
Μα ήταν πλέον αδύνατο μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των Μ.Μ.Ε., τον διεθνή αθλητισμό, τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές συνδιασκέψεις κι επικοινωνίες, να κρατηθούν κρυφές οι απάνθρωπες συνθήκες που είχαν αναπτυχθεί στα κομμουνιστικά καθεστώτα και το μακρύ δολοφονικό χέρι πρώτα του Στάλιν (ο Τρότσκι δολοφονήθηκε το 1940 στο Μεξικό από έναν Ισπανό κομμουνιστή) και μετά των διαδόχων του.
Οι λεπτομέρειες του καταπιεστικού καθεστώτος και των απάνθρωπων μεθόδων του, οι λιμοί, στερήσεις, διώξεις, οι φυλακίσεις και τα γκουλάγκ και οι εκτελέσεις αντιφρονούντων και πιθανών αντιπάλων διέρρεαν όλο και συχνότερα στη Δύση και μόνο οι τυφλωμένοι από φανατισμό σταλινιστές τις αποδέχονταν ως ορθές, καλές και απαραίτητες πολιτικές για την ανάπτυξη του κομμουνισμού.
Ο υπόλοιπος κόσμος κατανοούσε πολύ εύκολα πως επρόκειτο για τη διαιώνιση μιας κλίκας φιλόδοξων και όχι πολύ έξυπνων κομματικών.
