1. Οι πολιτικάντηδες της εποχής εκείνης έχουν μόνο ένα καλό που δεν βρίσκουμε στους τωρινούς φανφαρόνους: δεν ήταν χυδαίοι και σε κάποιο βαθμό είχαν κάποια αξιοπρέπεια κι ευγένεια. Κατά τα άλλα ήταν της ίδιας στόφας. Μόνο η φιλοδοξία τους τους χώριζε κι έφτιαχναν τα κόμματα και τα κομματάκια τους.
Έγραψε ο Βρετανός A.P. Herbert: «Όταν ακούω να λένε ότι ο Έλληνας πολιτικός κ. Ποπόπουλος βρίσκεται λίγο προς τ’ αριστερά του κ. Σκοπόπουλου δεν καταλαβαίνω τι εννοούν» (παράθεση στη σ21 του Μήλο της Έριδας του Chris Woodhouse 1976 Εξάντας, Αθ).
Ο Σ. Σαράφης δεν μου είναι συμπαθής λόγω της αυτοδικαιωτικής του προβολής και του «άσπιλου» ΕΛΑΣ, αλλά σίγουρα έχει δίκιο όταν στην αρχή του βιβλίου του Ο ΕΛΑΣ γράφει καυστικά για τους πολιτικούς φανφαρόνους που εγκατέλειψαν τον Ελληνικό λαό φεύγοντας άρον-άρον με τους Βρετανούς.
Και δυστυχώς ο βασιλέας Γεώργιος Β’ δεν έπραξε καλύτερα. Ακόμα και το διάγγελμά του στις αρχές του Σεπτεμβρίου 1941 δεν έλεγε πολλά για τη φροντίδα του λαού του πέρα από το ότι τους θύμιζε την παρουσία του.
2. Ένας από τους σοβαρότερους παράγοντες για την εξάπλωση του κομμουνισμού, άμεσα κι έμμεσα με το ΕΑΜ και άλλες οργανώσεις-βιτρίνες του ΚΚΕ, ήταν αυτή η αδιάφορη φάρα των φανφαρόνων.
Δεν έχουν άδικο στοχαστικοί ιστοριογράφοι όταν λένε «μας ενδιαφέρει να καταλάβουμε όχι να εγκρίνουμε ή να επικρίνουμε». Αλλά με την κατανόηση διακρίνεις επίσης το ορθό από το σφαλερό, το αληθινό από το παραπλανητικό, και δεν μπορείς να μην κάνεις αυτές τις επισημάνσεις. Η δική μου οξύτητα σε αυτά τα θέματα δεν προέρχεται από μοχθηρία, αλλά από την επιθυμία να τονίσω την απύθμενη εξαπάτηση στις αντιμαχόμενες πλευρές.
3. Ο Μεταξάς πέθανε Ιαν. 1941 και ανέλαβε ο Κορυζής (επιλογή του ανίκανου Βασιλιά) ο οποίος αυτοκτόνησε. Νωρίτερα ο Γεώργιος Β’ είχε προσπαθήσει να φέρει τους βενιζελικούς στην κυβέρνηση, μα αντικρούστηκε από φιλοβασιλικούς αξιωματικούς και ο ίδιος δεν απέλυσε τον μισητό Μανιαδάκη, υπουργό Δημόσιας Τάξης. Στο μεταξύ οι Γερμανοί προέλασαν, οι δικοί μας παραδόθηκαν και ο Τσολάκογλου έγινε πρωθυπουργός συνεργάτης των κατακτητών. Αυτόν και τους υψηλά ιστάμενους συνεργάτες θα τους αγνοήσω. Οπωσδήποτε μερικοί έκαναν ίσως περισσότερο καλό παρά κακό – όπως ο Σμπαρούνης για τα οικονομικά και οι Έβερτ και Δημαράτος (Αστυνομία).
Οπωσδήποτε ο Παπάγος φέρθηκε αξιοπρεπώς καθώς προσπάθησε να ματαιώσει – πολύ αργά – την παράδοση και μετά δεν έφυγε, ούτε δέχθηκε τη σύνταξη που πρόσφερε ο Τσολάκογλου, αν και όχι πλούσιος, και τελικά, ως Έλλην στρατηγός, προσπάθησε να ενταχθεί στην Αντίσταση αλλά κατέληξε σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης με τέσσερεις συναδέλφους αξιωματικούς.
4. Οι άλλοι τι έκαναν; Τίποτα. Κάθονταν και περίμεναν να δουν προς τα πού θα έγερνε τελικά η νίκη: και οι περισσότεροι πίστευαν διστακτικά στους συμμάχους.
Οι κρατικοί μηχανισμοί τότε ήταν εξίσου πελατειακοί και διαβρωμένοι όπως και σήμερα, ίσως χειρότερα. Και φυσικά χειροτέρεψαν με την φυγή της νόμιμης κυβέρνησης και του Βασιλιά.
Υπήρχαν απόστρατοι και άνεργοι και άστεγοι. Σύντομα, καθώς οι κατακτητές λεηλατούσαν όσο περισσότερη παραγωγή μπορούσαν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τους παλαιούς αποικιοκράτες και με εντονότερη αγριότητα, έπεσε λιμός και πολλοί πέθαιναν από πείνα μη μπορώντας να βρουν τροφή.
Η εκκλησία διοργάνωσε με άλλες οργανώσεις συσσίτια τα οποία όμως τον πρώτο καιρό ήταν ανεπαρκέστατα.
5. Μετά ήταν οι Βρετανοί στρατιώτες που ξέμειναν κι αιχμαλωτίστηκαν ή τους κυνηγούσαν οι Γερμανο–Ιταλο–Βούλγαροι κατακτητές.
Οι απλοί άνθρωποι φυσικά ήθελαν να τους κρύψουν, να τους φροντίσουν και να τους φυγαδεύσουν στο Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Και πολλοί το έκαναν με γνώση των κινδύνων – όπως η καταπληκτική Λέλα Καραγιάννη και άλλοι.
Μα στην αρχή δεν υπήρχε οργάνωση και δίκτυο για την περίπτωση. Θα μπορούσαν αξιωματικοί και πολιτικοί να ριχτούν με ζήλο στην οργάνωση δικτύων, μα δεν το έκαναν. Όλοι περίμεναν. Τι;
Παθητικοί θεατές, καιροσκόποι όλοι: οι του Λαϊκού (!) Θεοτόκης, Μαυρομιχάλης, Τσαλδάρηςˑ οι δήθεν φιλελεύθεροι και προοδευτικοί και του Αγροτικού, Μυλωνάς, Ρέντης, Σοφούλης, Καφαντάρης και ο αυτό- απομονωμένος Σοφιανόπουλος. Νόμιζαν πως μόνο μέσω του κρατικού μηχανισμού μπορούσαν να ασχοληθούν με τον λαό: οι ίδιοι ήταν υπεράνω!
6. Εκτός από τη φυγάδευση Βρετανών ήταν και η παράνομη δράση συλλογής πληροφοριών και διάφορων δολιοφθορών σε πολλά μέρη.
Όλα τα έκαναν αυθόρμητα Έλληνες πατριώτες και μικρο-ομάδες που δεν είχαν ενταχθεί σε κόμμα ή οργάνωση πολιτική. Μερικοί συνέχισαν, άλλοι εντάχθηκαν και προχώρησαν μετά στην οργανωμένη Αντίσταση στα βουνά.
Υπήρξαν δυο οργανώσεις. Ο ΕΔΕΣ πρώτος στις αρχές Σεπτεμβρίου και το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο στα τέλη και στις αρχές Οκτωβρίου. Και οι δυο ιδρύθηκαν λίγες μέρες ή βδομάδες μετά το Διάγγελμα του βασιλιά από το BBC στο Λονδίνο.
Το ΕΑΜ οργανώθηκε καλύτερα από τον ΕΔΕΣ με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και ο πολύς κόσμος εντάχθηκε στους κόλπους του.
Έτσι, με το ενδιαφέρον για τον εαυτούλη τους γενικά, οι πολιτικάντηδες της Δεξιάς και του Κέντρου εγκατέλειψαν τον πολύπαθο λαό στο ΚΚΕ που είχε γεμίσει το κενό εξουσίας.
