Επειδή παίρνει πολύ χρόνο και χώρο να γράψεις για αυτούς ή άλλους λαούς που δεν άφησαν αξιόλογη λογοτεχνία ή στέρεα κτίρια, σκέφτηκα να αφήσω να μιλήσουν οι δύο ηγέτες αυτών των λαών: ο Τζένγκις Χαν και ο Αττίλας ο Ούνος.
Στο βιβλίο Tarikh-i Jahangushay (=Ιστορία του Κατακτημένου Κόσμου) από τον Ala-ad-Din Ala-Malik Juvani (13ος αιώνας, σε μετάφραση J. Boyle 1968 σ.105) ο Τζένγκις Χαν φέρεται να διακηρύττει: «Ω λαοί, να γνωρίζετε πως διαπράξατε μεγάλες αμαρτίες και μάλιστα οι μεγάλοι και ισχυροί ανάμεσά σας. Το λέω αυτό διότι εγώ είμαι η τιμωρία σας από τον Θεό. Αν δεν είχατε διαπράξει μεγάλες αμαρτίες ο Θεός δεν θα είχε στείλει μία τιμωρία σαν εμένα πάνω σας».
Στο βιβλίο Genghis Khan: The Emperor of All Men (= Ο Αυτοκράτορας Όλων των Ανθρώπων) του Harold Lamb (Doubleday 1927) υπάρχει στη σελίδα 107 ο διάλογος: «Ποια είναι η μεγαλύτερη ευτυχία στον κόσμο» ρωτά ο Χαν και ο αξιωματικός του απάντησε: «Η ανοιχτή στέπα, η διαυγής μέρα κι ένα γοργό άτι από κάτω σου κι ένα γεράκι στο καρπό σου να ξεσηκώσει τους λαγούς». «Όχι!» είπε ο Χαν. «Να συντρίψεις τους εχθρούς και να τους δεις στα πόδια σου· να αρπάξεις τα άλογα και όλα τα αγαθά τους και να ακούς τους θρήνους των γυναικών τους. Αυτό είναι το καλύτερο!»
Αυτές οι ρήσεις του Χαν, αν αληθεύουν όντως δείχνουν πού ήταν στραμμένος ο νους αυτού του ηγέτη. Ένωσε βέβαια τους Μογγόλους μα εξολόθρευσαν εκατομμύρια και πέρα από τη Μογγολία στη Μέση Ανατολή κι Ευρώπη.
Ο Αττίλας ήταν εξίσου άρπαγας και τιμωρός. Στο Chronicles of Fredegar, 4.48 (περίπου 642 κε), διαβάζουμε: «Κάθε χρόνο οι Ούνοι [=Αβαροί] πήγαιναν στους Σλάβους για τον χειμώνα. Έπαιρναν τις γυναίκες των Σλάβων και κοιμόντουσαν μαζί τους. Μία πρόσθετη κακομεταχείρισή τους ήτανε να τους αναγκάζουν να πληρώνουν φόρους. Μα κάποια ώρα, οι Σλάβοι και οι μεικτοί γιοι των Σλάβων και οι κόρες δεν άντεχαν την καταπίεση και επαναστάτησαν.»
Ο δε Edward Gibbon στο δικό του αριστουργήματα The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (επανέκδοση 1981, κεφ. 34, τρίτος τόμος) γράφει μεταφέροντας τα λόγια του Αττίλα: «Ποιο κάστρο, ποια πόλη στη μεγάλη έκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μπορεί να ελπίζει πως θα παραμείνει ασφαλής και απόρθητη, αν είναι η δική μας ευχαρίστηση να την εξαφανίσουμε από τη γη;»
Ο ιστορικός Mike Ibeji μίλησε για τον Αττίλα, τη Μάστιγα του Θεού Flagellum Dei στο History Channel (13/11/09) Ancients Behaving Badly: Attila: «Δεν τον ενδιέφερε απλώς να κατακτήσει μία πόλη. Ήθελε να σπάσει την πύλη, να εισβάλει και να ερειπώσει την πόλη όσο πιο γρήγορα μπορούσε. Και όσο περισσότεροι σκοτώνονταν τόσο το καλύτερο για τη φήμη του!».
