1. Ο Γιώργος Μαργαρίτης αποφεύγει να ερευνήσει και να διαλευκάνει ορισμένα θέματα και συχνά αποκρύβει ή συγκαλύπτει άλλα. Χρησιμοποιεί μάλιστα τη λέξη «φιλολογία» για να αποφύγει την εξέταση θεμάτων όπως ο ρόλος του Ζαχαριάδη και άλλων υψηλά ιστάμενων ή τα κρυμμένα όπλα (πχ. σ.261, 1ος τόμος, Ιστορία του Ελληνικού Εμφύλιου Πολέμου 1946-1949, 3η έκδοση, Βιβλιόραμα, 2001).
Αφιερώνει μεν το έργο του «στα φαντάσματα των εφηβικών μας χρόνων» αλλά δεν διευκρινίζει ποια είναι, παρά μόνο λέγοντας πως είναι ο ίδιος ο Εμφύλιος και «τα απαγορευμένα μυστικά [του] που σφράγισαν τις τότε απόπειρες ερμηνείας του κόσμου μέσα στον οποίο ζούσαμε». Ο Εμφύλιος ήταν μεν η αιτία για τις καταστάσεις σιωπής που έζησε, αλλά ο ίδιος παρέμεινε θέμα σκοτεινό κάτω από το βάρος της νομοθεσίας «περί αναμοχλεύσεως των πολιτικών παθών» (σ.26-27).
Συμμερίζεται με απλοϊκότερα λόγια κάποια άποψη της Αριστεράς. Γι’ αυτό υπάρχουν υπεκφυγές και αποκρύψεις, όπως ανέφερα στο προηγούμενο άρθρο Ο εμφύλιος του Γ. Μαργαρίτη.
2. Ο Γ. Μαργαρίτης αναφέρει εκτεταμένα το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ, 16 Οκτ 1945 και μερικές από τις αποφάσεις του καθώς και τη 2η Ολομέλεια που συνεδρίασε τον Ιαν. 1946 και ασχολήθηκε με τη δίπλευρη επίθεση κατά της Αριστεράς στα ψηλά κλιμάκια εξουσίας (κυβέρνησης και κρατικού μηχανισμού) και την καταστροφή της δύναμης της Αριστεράς στην επαρχία (σ.136).
Η σημαντικότερη επισήμανση του Γ. Μαργαρίτη είναι πως στο συνέδριο «δεν διακρινόταν… λύση προσφυγής στον εμφύλιο, όπως πολλοί το έχουν επισημάνει» (σ.134). Αυτή επαναλαμβάνεται ως «σταθερή απόφαση να κινηθεί το ΚΚΕ μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας όπως αυτή είχε διαμορφωθεί μετά τη Βάρκιζα» (σ.135).
Ελάχιστα αργότερα όμως, 17 Οκτ 1945, απόφαση του Πολιτικού Γραφείου δήλωνε πως αν γινόταν πραξικόπημα μοναρχοφασισμού θα προκαλούσε «παλλαϊκό αγώνα με όλα τα μέσα, στις πόλεις, χωριά και βουνά… και ας βαστάξει όσο θέλει, ας κοστίσει όσες θυσίες χρειαστεί» (σ.139).
3. Αλλά ο Γ. Μαργαρίτης δεν αναφέρει πως στην ομιλία του Ζαχαριάδη στο 7ο Συνέδριο βρίσκεται και η παράγραφος που κριτικάρει όσους συντρόφους βλέπουν από μια μόνο οπτική γωνία, όταν μιλάνε για ειρηνική μετάβαση… «Υπάρχει δυνατότητα ειρηνικής μετάβασης αλλά όχι βεβαιότητα… μια δυνατότητα που ελαττώνεται κάθε μέρα που περνάει» (σ.7, Το 7ο Συνέδριο του ΚΚΕ, Αθ. 1945, παράθεση στη σ.326 Οι Καπετάνιοι του D. Eudes, Εξάντας, Αθ. 1970).
Νωρίτερα, τον Αύγουστο, σε μια συγκέντρωση του ΚΚΕ στη Θεσσαλονίκη, ο Ζαχαριάδης πάλι (ο Γενικός Γραμματέας, δηλ. ηγέτης του ΚΚΕ) δήλωνε «Αν η κατάσταση δεν αλλάξει γρήγορα και δραστικά μια ομαλή και δημοκρατική εξέλιξη, θα απαντήσουμε στον μοναρχοφασισμό με τα ίδια μέσα… και αν το απαιτήσει το υπέρτατο συμφέρον του Λαού, θα ξανακουστεί στις κορφές και τους λόγγους το δοξασμένο «Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα» (σ.319 Εμφύλια Πάθη 2η έκδ, των Σ. Καλύβα και Ν. Μαραντζίδη, Μεταίχμιο, 2016).
4. Αυτές οι δηλώσεις του Αυγούστου και του Οκτωβρίου σίγουρα δεν εκφράζουν μια «σταθερή απόφαση να κινηθεί το ΚΚΕ μέσα στο πλαίσιο της νομιμότητας» όπως γράφει ο Γ. Μαργαρίτης (σ.134).
Η πρόθεση για μη-νομιμότητα και βίαιη δράση σιγόβραζε από τον Αύγουστο τουλάχιστον και ίσως νωρίτερα. Και από την απλή ανθρώπινη ψυχολογία, δεν μπορούσαν οι αρχηγοί του ΚΚΕ να ξεχάσουν πως βρίσκονταν πολύ κοντά στην απόλυτη νίκη του Νοεμβρίου 1944 πριν τη θλιβερή και ακατανόητη ήττα των Δεκεμβριανών.
Όπως παρατηρεί ο ίδιος ο Γ. Μαργαρίτης πάρθηκαν μερικά περιορισμένα μέτρα για την εξομάλυνση του κλίματος και τη χαλιναγώγηση της τρομοκρατίας κατά αριστερών (σ.142). Οι Βρετανοί επιπλέον έθεταν όρια στους διωγμούς κι επιθυμούσαν και αυτοί την εξομάλυνση (σ.145).
5. Η απόπειρα του Γ. Μαργαρίτη να δικαιολογήσει την προσφυγή του ΚΚΕ στον ένοπλο αγώνα (σ.151-2) πέφτει στο κενό. Ο ίδιος «οπλισμένος με ύστερη γνώση» υποδείχνει πως το ΚΚΕ θα μπορούσε να είχε ακολουθήσει τον ειρηνικό δρόμο της νομιμότητας (σ.142-3).
Στις 21 Ιανουαρίου 1946 μια απόφαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ έλεγε ρητά «σήμερα η Ελλάδα βρίσκεται ουσιαστικά σε κατάσταση εμφυλίου πολέμου» (σ.144).
Στις 12 Φεβρουαρίου η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ πήρε την απόφαση να μη συμμετέχει στις εκλογές 31 Μαρτίου.
Στις 30 Μαρτίου κομμουνιστές αντάρτες («διωκόμενοι» κατά τον Γ. Μαργαρίτη, σ.151) επιτέθηκαν στον Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο, περιοχή Κατερίνης, παραμονή εκλογών, κι εξόντωσαν τους χωροφύλακες. Ακολούθησαν άλλες αργότερα.
Έτσι άρχισε η τρίτη και τελική φάση του Εμφυλίου. Τον Σεπτέμβριο οι σκόρπιες συγκρούσεις εντατικοποιήθηκαν στον Εμφύλιο Πόλεμο.
