1. Στα φαινόμενα και στις πράξεις βρίσκονται συγκυρίες και αφορμές για νέες πράξεις και διαδοχές γεγονότων – αφορμές μόνο. Οι αιτίες είναι αόρατες, κρυμμένες στον ψυχολογικό κόσμο των ανθρώπων, στη νοοτροπία που συνίσταται σε αντιλήψεις, διαθέσεις, επιθυμίες, ιδέες, σκέψεις, συγκινήσεις.
Κάθε άνθρωπος επιθυμεί να ζήσει. Επιπλέον να ζήσει άνετα και να μπορέσει να δώσει ευκαιρία στα παιδιά του να ζήσουνε εξίσου άνετα αν όχι καλύτερα. Η επιθυμία αυτή είναι τόσο φυσική όσο και η αναπνοή.
Όταν οι άρχοντες της χώρας που κυβερνούν σε όλους τους τομείς – πολιτικής, θρησκείας, επιχειρηματικότητας, εκπαίδευσης κλπ – αρνούνται να τον αφήσουν να έχει αυτή τη ζωή με αυτές τις ελάχιστες απαιτήσεις, ο άνθρωπος θα στραφεί σε ιδεολογίες που του υπόσχονται την εκπλήρωση των πόθων του.
Ο κομμουνισμός είναι μια τέτοια ιδεολογία.
Επομένως δεν είναι παράξενο που διείσδυσε και ξαπλώθηκε στις μάζες.
2. Στην Ελλάδα υπήρχε μεγάλη εκμετάλλευση και καταπίεση των μαζών των κοινών απλών ανθρώπων από της συστάσεως του ελεύθερου κράτους. Συνέχιζε η παράδοση των κοτζαμπάσηδων και των αρχόντων που τα είχαν καλά με τον Σουλτάνο επί Τουρκοκρατίας. Στην πραγματικότητα, σε πολλές περιοχές η όλη κατάσταση ήταν χειρότερη.
«Η περίπτωση του Κιλελέρ έχει συμβολική κυρίως σημασία» γράφει ο καθ. Στάθης Καλύβας (σ. 92, Καταστροφές και θρίαμβοι, 2η εκδ. 2015 Αθήνα). Πρόκειται για μια επιπόλαιη κρίση που αγνοεί θεληματικά τη φρίκη των άκληρων καλλιεργητών και τη βλακεία πολιτικών, ακόμα και του, κατά τα άλλα, έντιμου κι εξαίρετου Τρικούπη. Διότι εκατοντάδες χιλιάδες καλλιεργητές ζούσαν ως ζώα σχεδόν για τρεις δεκαετίες.
Η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917 ήρθε αργότερα μα λίγα διόρθωσε καθώς σύντομα μετά ήρθαν τα κύματα των προσφύγων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και ανταλλαγή πληθυσμών (1922-3).
Παράλληλα όμως υπήρχε μεγάλη εκμετάλλευση και καταπίεση και στον βιομηχανικό, εμπορικό και τραπεζικό τομέα.
3. Οι άνθρωποι, ακόμα και οι βαλκάνιοι Έλληνες, δεν ήταν τόσο ηλίθιοι ώστε στις δεκαετίες 1920 και 1930 να στρέφονται σιγά σιγά στο κυνηγημένο ΚΚΕ. Και ας μην παραγνωρίζεται το γεγονός πως το ΚΚΕ είχε ξεκινήσει από διανοούμενους ως σοσιαλιστική οργάνωση με μια ιδεολογία βελτίωσης των συνθηκών ζωής. Αρχικά (1909) ήταν η Φεντερασιόν του Εβραίου δασκάλου/τυπογράφου Μπεναρόγια στη Θεσσαλονίκη, μετά ήρθε το ΣΕΚΕ το 1918 με τους Μπεναρόγια, Ν. Δημητράτο (δικηγόρο), Δ. Λιγδόπουλο (μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο, εκδότη της εφημερίδας «Δημοκρατικός Αγων») και άλλων. Έγινε το ΚΚΕ το 1920.
Οπωσδήποτε ήταν ένα μικρό, αμελητέο κόμμα που στις 6 εκλογικές αναμετρήσεις 1926 -1936 έλαβε ποσοστά 4,3%, 2,8%, 4,9%, 4,5% 9,3% και 5,7%.
Είχε εισδύσει στους πρόσφυγες και ορισμένους εργατικούς κλάδους στις πόλεις (σιδηροδρομικούς), στους αγρότες της Θεσσαλίας και στη Λέσβο. Αλλά προσέλκυσε βενιζελικούς ή δημοκρατικούς (σε αντίθεση με τους μοναρχικούς).
Το 1929 η βενιζελική κυβέρνηση θέσπισε τον Νόμο περί Ιδιωνύμου που θα επέβαλλε ποινή φυλάκισης για όσους επιδίωκαν «την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την δια βιαίων μέσων ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού συστήματος ή την απόσπασιν μέρους εκ του όλου της επικρατείας ή ενέργεια υπέρ της εφαρμογής αυτών προσηλυτισμού».
4. Δυστυχώς οι αλαζόνες φανφαρόνοι της πολιτικής (βενιζελικοί, δημοκράτες, φιλελεύθεροι, μοναρχικοί και στρατιωτικοί) αντί να ερευνήσουν το όλο θέμα, αντί να καταλάβουν πως οι κομμουνιστές αρχικά ζητούσαν δικαιοσύνη που θα τους έδινε έναν αξιοπρεπέστερο τρόπο ζωής, φοβήθηκαν μήπως και χάσουνε τα πλούτη που οι ίδιοι απολάμβαναν – παράνομα. Έτσι άρχισε η δίωξη. Παράνομα.
Ο γνήσιος μαρξισμός βλέπει τη βίαιη αλλαγή καθεστώτος ως μια αναπόδραστη ιστορική εξέλιξη μα συγχρόνως και αλλαγή που μπορεί να επιτευχθεί με ειρηνικά μέσα (σ. 171-2 Ο Προδομένος Μαρξ του Ν. Καζάνα, Όμιλος Μελετών, 1991.)
Ο κομμουνισμός ήταν ανυπόμονος. Ακόμα κι όπου οι συνθήκες δεν ήταν ώριμες ήθελαν επανάσταση. Επιπλέον, υπήρχε ο κίνδυνος της διείσδυσης της Σοβιετίας καθώς η Μόσχα μέσω της Κομιντέρν έδινε ντιρεκτίβες στα ΚΚ παντού.
Και η δικτατορία του Μεταξά το 1936 προχώρησε σε αμείλικτη καταδίωξη των κομμουνιστών και όλων των διαφωνούντων με τον φασισμό της. Ο φόβος είναι κατανοητός (όπως και η φιλοδοξία). Μα έτσι, καμιά σοβαρή αλλαγή δεν θα επιτευχθεί ούτε από δεξιούς ούτε από αριστερούς.
Θα επανέλθω.
