1. Δεν μπορεί να μην εντυπωσιάζει το βιβλίο του βασικού συνεργάτη του Ν. Ζέρβα (ΕΔΕΣ), Κομνηνού Πυρομάγλου, Η Εθνική Αντίστασις: ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-ΕΚΚΑ, που πρωτοδημοσιεύθηκε το 1947 και, αργότερα, το 1975, (Δωδώνη, Αθήνα) δίχως καμιά αλλαγή.
Και αυτό, η μη αλλαγή (διορθώσεις, προσθήκες κλπ), είναι απορίας άξιο διότι η αφήγηση σταματά στο τέλος Φεβρουαρίου, ενώ υπήρξε, κατά τους κομμουνιστές τουλάχιστον, εξίσου μεγάλη αντίσταση αμέσως μετά, ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά (1944) και αργότερα η αντίσταση κατά των «μοναρχοφασιστών» που εκδηλώθηκε ως άγριος Εμφύλιος.
Διαβάζοντάς το, δεν αμφιβάλλω πως χρησιμεύει ως έγκυρη πηγή για ιστοριογράφους – και υποθέτω πως για τις πολιτικές διαβουλεύσεις παρέχει αρκετά στοιχεία. Κατά πόσον οι πολιτικές συσκέψεις και διαβουλεύσεις καθαυτές μπορούν να θεωρηθούν «εθνική αντίσταση» είναι συζητήσιμο. Όμως περιέχει πολλά στοιχεία χρήσιμα για αντιπαραθέσεις με αριστερές αφηγήσεις.
2. Σχεδόν το μισό βιβλίο ασχολείται (160 σελ) με την ίδια την εισβολή των φασιστικών στρατευμάτων, με προπολεμικά γεγονότα και κυρίως το καθεστώς του Μεταξά το οποίο καταφανώς αντιπαθεί – όχι άδικα. Και αυτά όλα σίγουρα σχετίζονται με την αντίσταση.
Αλλά είναι φανερό πως, παρά την επιχειρηματολογία και λογική που συνεχώς προτάσσει, η σκέψη του κυριαρχείται από συναισθηματισμό. Και αυτό το στοιχείο συχνά τον οδηγεί σε θολούρα και μερικές σοβαρές αντιφάσεις.
Πολύ ορθά επικρίνει και Μεταξά και Γεώργιο Β΄ που δεν έσπευσαν στο κάλεσμα του Τσώρτσιλ για ολοκληρωτικό πόλεμο κατά των φασιστών Ιταλών και Γερμανών και δεν προετοιμάστηκαν δεόντως για την άμυνα της χώρας. Ο Γεώργιος Β΄ είναι μια μαύρη κηλίδα στην ελληνική ιστορία – και πριν και κατά τη διάρκεια και μετά την Κατοχή. Από διάφορες πηγές (κυρίως βρετανικές) προκύπτει πως το μόνο που τον ενδιέφερε, όπως τους πλείστους εραστές της εξουσίας, ήταν να επανέλθει στον θρόνο και μόνο η βούληση των Βρετανών τον ωθούσε στις λιγοστές πράξεις του υπέρ του Έθνους.
Πολύ ορθά επίσης ο Κ. Πυρομάγλου επικρίνει τους κατάπτυστους ταγματασφαλίτες που στράφηκαν τόσο αναίσχυντα κατά των αντιστασιακών, δεξιών και αριστερών.
3. Παραδόξως δεν επικρίνει με την ίδια καθαρότητα το ΚΚΕ και τις ακρότητες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ («το τιμωρό χέρι» των κομμουνιστών).
Παρασύρεται συχνά από τον συναισθηματισμό του και τις δημοκρατικές, σοσιαλιστικές αντιλήψεις του ως «φιλελεύθερος» και νεότερος συνεργάτης του Πλαστήρα. Τέτοιες ιδιότητες είναι νερόβραστες και αναποτελεσματικές.
Αναφέρει τις χρηματοδοτήσεις πολλών εκατομμυρίων δραχμών του στρατηγού Ζέρβα (δεξιού αρχηγού του ΕΔΕΣ) σε ομάδες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (αριστερών) και τις συμφωνίες που οι αριστεροί επανειλημμένα αθετούν (σ. 318) αλλά και την άθλια συμπεριφορά του ΕΛΑΣ στη βίαιη διάλυση ομάδων του ΕΔΕΣ στη Στερεά και Δυτική Θεσσαλία και την ΕΚΚΑ (σ. 336).
Αλλά δεν υπεισέρχεται στις εκτελέσεις που διέπραξαν ομάδες του ΕΛΑΣ όχι μόνο κατά αντίπαλων αντιστασιακών ομάδων (με προεξέχουσα τη δολοφονία του συν/άρχη Ψαρρού, Απρ. 1944) αλλά και αμάχων ή αιρετικών (=μενσεβίκων, τροτσκιστών).
4. Δεν αναγνωρίζει ο ίδιος πόσο εμφορείται από την ιδεολογία του «δημοκρατικού» (και τον συνακόλουθο συναισθηματισμό) που απορρόφησε από τη φοβερή διαμάχη «βενιζελικών» και «μοναρχικών» (ή δημοκρατικών και αντιβενιζελικών ή όπως αλλιώς λέγονται) και αποδίδει «σοσιαλιστικά» φρονήματα στον σύνολο ΕΔΕΣ (σ. 307) του οποίου οι μαχητές «έψαλλον την σύγχρονον δημοκρατίαν, η οποία έπρεπε να είναι και σοσιαλιστική» (σ. 323).
Έτσι γενικολογεί, όπως συνηθίζουν οι κεντροαριστεροί κάθε απόχρωσης, να εγκωμιάζει τον «λαό». Ο λαός ως σύνολο πολέμησε, ο λαός νίκησε, ο λαός αντιστάθηκε στην κατοχή. Ο «λαός» γίνεται μια (μεταφυσική και) υλική οντότητα!
Ανόητη γενικολογία είναι και η αντίληψή του ότι: «Το μεγαλύτερον μέρος των στρωμάτων και δυναμένων να προσφέρουν περισσότερα από τας λαϊκάς μάζας, έμεινεν απαθές και δεν εκινήθη παρά μόνον όταν τα στενά του συμφέροντα εκινδύνευσαν ή όταν εθεώρησε την επιτυχίαν του ασφαλή» (σ. 30). Μεγάλο μέρος και των φτωχότερων στρωμάτων έκανε ακριβώς το ίδιο!
Δυστυχώς από τις μάζες αυτού του «λαού» και όχι μόνο από τις ανώτερες τάξεις, από ανασφαλείς φτωχούς, απόστρατους, διάφορους αντιστασιακούς και αστυφύλακες, ανδρώθηκαν επίσης τα τάγματα που κατά το τέλος της Κατοχής συνεργάζονταν με τους Γερμανούς. Πολλοί από αυτούς δεν ήθελαν καθόλου τον σοσιαλισμό του ΕΑΜ.
Θα επανέλθω.
