1. Αυτό το ιδιόρρυθμο χαρακτηριστικό του Σωκράτη (470-399 πκε) να ισχυρίζεται πως δεν γνώριζε τίποτα, είναι δυσπρόσιτο. Ιδίως όταν έχουμε μάθει πως το μεγάλο Μαντείο των Δελφών τον είχε ανακηρύξει σοφότερο των Ελλήνων.
Εγώ προσωπικά δέχομαι πως υπάρχουν άπειρα θέματα που δεν γνωρίζω μα ποτέ (ή, ακριβέστερα, σχεδόν ποτέ) δεν παύω να νιώθω πως ξέρω και μάλιστα σε ορισμένους τομείς γνωρίζω πάρα πολλά, ίσως δε και πολύ καλύτερα από άλλους. Το νιώθω, προσθέτω, σαν δυσάρεστο βάρος.
Αλλά βλέπω πως ό,τι διαβάσω τυπωμένο ή ό,τι ακούσω έχει κι αυτό στον τόνο του συγγραφέα ή ομιλητή αντίστοιχα το απαραγνώριστο στοιχείο του «εγώ ξέρω». Αυτό είναι κοινότατο, λοιπόν!
Έχω συναντήσει δυο άντρες που έλεγαν ενίοτε πως «Δεν γνωρίζω» μα ήταν και οι δυο θερμοί οπαδοί του Πλάτωνα.
2. Στο Οικονομικός ο Ξενοφών μας δίνει μια εικόνα του Σωκράτη πολύ διαφορετική από εκείνη του Πλάτωνα.
Εδώ ο σοφός Αθηναίος γνωρίζει κάθε ειδικό στην Αθήνα. Ο ίδιος δεν ήξερε κανένα θέμα, καμιά ειδικότητα, μα ήταν «ειδικός» στους ειδικούς για κάθε θέμα ή επάγγελμα ή τέχνη. Και τους συμβουλευόταν τακτικά.
Ο ίδιος ήταν περιζήτητος από τους Αθηναίους για διδασκαλία και για συμβουλή. Ήταν κατά κάποιον τρόπο η «δουλειά» του – να διδάσκει και να δίνει συμβουλές ιδιωτικά.
Για να μπορεί να το κάνει αυτό, να διδάσκει ή να συμβουλεύει, έπρεπε να έχει τις απαιτούμενες πληροφορίες και αυτές τις έπαιρνε μιλώντας αδιάκοπα με τους τεχνίτες και ειδικούς. Συχνά μάλιστα λειτουργούσε ως μεσίτης ή συνδετικός κρίκος: δηλ. συνέδεε τον «πελάτη» του άμεσα με τον ειδικό που θα του έδινε τις καλύτερες για το θέμα συμβουλές.
Πήγαινε και στο γυμναστήριο για να βρει πελάτες ή «ειδικούς» καθώς όλοι έκαναν γυμναστική. Το γυμναστήριο, λοιπόν, είχε διπλή χρησιμότητα.
Παρεμπιπτόντως, ο Σωκράτης πληρωνόταν σε αγαθά, όχι χρήματα: ρούχα, λαχανικά, όσπρια κ.λπ.
3. Αλλά, αφού μάζευε τόσες πληροφορίες και τις έδινε σε άλλους, τι εννοούσε πως «ένα γνωρίζω, πως δεν γνωρίζω τίποτα»;
Τι σημαίνει «δεν γνωρίζω τίποτα – ουδέν οίδα»;
Κάτι πρέπει να είχε στον νου του ο Σωκράτης· μα ούτε ο Πλάτων ούτε ο Ξενοφών μας λέει, ούτε κανείς μεταγενέστερος δεν ασχολείται με το θέμα κάνοντας κάποια εικασία.
Θα είμαι βαθύτατα ευγνώμων αν κάποιος/κάποια μου γράψει δίνοντας τη γνώμη του/της!
6 Comments
Ιορδάνης Παρασκευάς
Καλησπέρα,
γράφω μόνο για να υπάρξει έστω και μία τουλάχιστον απάντηση (όχι ότι ξέρω) Και βέβαια μακάρι
να παρουσιαστούν κι άλλες απόψεις!
Λοιπόν, «ένα γνωρίζω, πως δεν γνωρίζω τίποτα»:
1) Το συνδιάζω με το : "Ουδέν οίδα ούτε διδάσκω τι, αλλά διαπορώ μόνον." που αποδίδεται στον ίδιο και το "διαπορώ" όχι μόνο με την έννοια του απορώ (και εξίσταμαι) μα και με την : θαυμάζω και στέκομαι (μπροστά στο όλο Σύμπαν) έκπληκτος, ενεός ("πάντα εν σοφία εποίησας" …) – που είναι και μια συχνή προσωπική εμπειρία με μικρή όμως διάρκεια.
2) Η όλη ρήση είναι μιά καλή αρχή για να εξασκήσει στην συνέχεια την αγαπημένη του μέθοδο των ερωτήσεων και την εις βάθος έρευνα διαφόρων θεμάτων (διαλεκτική). Βέβαια στο τέλος ο συνομιλητής "γνώστης" κατέληγε να ομολογήσει και αυτός την δική του άγνοια …
3) Αγνή ταπεινότητα άραγε;
Υ.Γ. Χαρήκαμε πολύ με την βράβευσή σας και απευθύνουμε θερμά συγχαρητήρια 🙂 Καλό σας ταξίδι!
Με εκτίμηση
Ιορδάνης Παρασκευάς
Unknown
Στην πραγματικότητα…δεν γνωρίζω τίποτα!
Νομίζω όμως από την περιγραφή σας φαίνεται ότι:
– Ο Σωκράτης Γνώριζε ότι "δεν γνωρίζει" κάτι συνεχώς, εκτός μόνον όταν εμφανιζόταν "πελάτης" και "ειδικός"….
– Ο δικός του ρόλος ήταν "μεσολαβητικός" μέσα στην πληρότητα της "άγνοιας & ανυπαρξίας" και της "γνώσης & ύπαρξης" του τίποτα.
-Ένας "ιδιοκτήτης & διαχειριστής" των Πάντων "χωρίς να γνωρίζει" και της της γνώσης που δεν υπάρχει για να διαχειριστεί.
Θα είμαι βαθύτατα ευγνώμων εάν είστε επιεικής με αύτη την γνώμη και άποψη…
χαπάκιας
Εαν ο Σωκράτης ειχε ολοκληρωθεί οπως εχει ακουστεί δηλαδή ειχαι γίνει ενα με το Απόλυτο ,την Δημιουργική Αρχή,τον Υστατο Παρατηρητή, τότε για να ήξερε τι γνωρίζει θα επρεπε να υπάρχει ενας παρατηρητής πιο πίσω απο τον ύστατο παρατηρητή ,που θα μπορούσε να γνωρίζει τι γνωρίζει, αλλά τότε δεν θα ήταν ο Υψιστος Παρατηρητής .Ετσι οντας ΄΄΄Ενα με τον Δημιουργό΄΄ η γνώση ειναι πλήρης ,αλλά για τον εμπειρώμενο μοιάζει με μη γνώση.
Ιορδάνης Παρασκευάς
Καλησπέρα,
αν μου επιτρέπετε… συνέχεια απ' το προηγούμενο 1ο σχόλιο :
4) Θυμίζει και το : "Μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι"! (Ασχολίαστο περαιτέρω λόγω αδυναμίας).
5) Θυμίζει επίσης (σε αντίθεση) και το "τσάϊ που ξεχείλιζε από το γεμάτο φλυτζάνι" του πολυμαθούς καθηγητή μπροστά στον δάσκαλο του Ζεν, Ναν-ιν.
6) Πολύ απλά, το «ένα γνωρίζω, πως δεν γνωρίζω τίποτα» δεν είναι μια στεγνή και στατική έκφραση μα υποδεικνύει νοητική διάθεση που έχει συνέχεια … επί της οθόνης στην διαδικασία της μάθησης :
διότι αν ήδη ξέρω, τότε πώς και τι μπορώ να μάθω ;
Στην σύγχρονη (αγαπημένη από πολλούς) συνθηματολογία της εποχής, θα έλεγα την ατάκα:
"Δεν ξέρουμε, εμπρός ας μάθουμε!"
Είναι πιθανόν τα παραπάνω να είναι απλώς παπαγαλισμοί διαφορετικών ιστορικών ιδεολογικών τάσεων!
Υ.Γ. Εννοείται ότι θα προσέχετε στο ταξίδι "στας Μακρυνάς Ινδίας" προφυλαγμένος με ικανή και αναγκαία αρματωσιά αντισωμάτων (και με μάσκες!) έναντι του ιού (που κατά κάποιες φήμες προήλθε απ' εκεί 🙂
Αλεξάνδρα
Υποψιάζομαι πως για να έρθουμε σε επαφή με την αληθινή γνώση χρειάζεται να αφήσουμε, όλα όσα νομίζουμε πως ξέρουμε, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο. Μήπως λοιπόν ο Σωκράτης, όταν έλεγε πως ένα γνωρίζει, μόνο πως δεν γνωρίζει τίποτα, εννοούσε πως έχει αφήσει κατά μέρος όλα αυτά και βλέπει τα πράγματα με φρέσκη ματιά και χωρίς προκαταλήψεις και ιδέες για αυτά; Ίσως επίσης να θεωρούσε πως ο ίδιος είναι διαμεσολαβητής της γνώσης και όχι κάτοχός της.
Επίσης, η ρήση του αυτή συνδυάζεται στον νου μου με την μαιευτική μέθοδο που χρησιμοποιούσε, καθώς μιλούσε με τους ανθρώπους. Δηλαδή, αντί να δίνει ο ίδιος την γνώση, έθετε ερωτήματα στους συνομιλητές του, έτσι ώστε ο καθένας να μπορέσει μέσα από αυτή τη διαδικασία να έρθει σε επαφή με την γνώση που είναι έμφυτη μέσα του και να την εκφράσει.
Τέλος, μου έκανε μεγάλη εντύπωση αυτό που αναφέρετε πως νιώθετε την ιδέα πως γνωρίζετε και ίσως δε πολύ καλύτερα από τους άλλους, σαν ένα δυσάρεστο βάρος. Στην εμπειρία μου είναι αιτία αρκετών προστριβών μεταξύ των ανθρώπων.
Ευχαριστώ πολύ,
Με εκτίμηση,
Αλεξάνδρα
Νικόδημος
Ευχαριστώ, Αλεξάνδρα! Πολύ ορθά όλα όσα γράφετε!