1. Παίρνω για παράδειγμα την Κίνα, όπου, πολύ πιθανά, υπάρχει λιγότερη διαφθορά από τις Δημοκρατίες της Δύσης. Μα είναι πιο εύκολη η ανάλυση.
Φαντασθείτε έναν κομματικό αξιωματούχο με τα (επιστημονικά) πτυχία του, με το όνομα Φαν, ηγέτη στην Περιφέρεια Shandong με πληθυσμό 96 εκμ, ας πούμε, και με ΑΠΠ (=Ακαθάριστο Περιφέρειας Προϊόν) 1,3 τρις! (Περίπου σαν το Μεξικό.)
Πώς θα κυβερνήσει, πάντα υπό τις εντολές και την εποπτεία του Κόμματος;
Χρειάζεται στήριξη στην τοπική κοινωνία, πραγματική, από ανθρώπους που ξέρουν και κάνουν σωστή δουλειά κι έχουν όμοια με τον Φαν ενδιαφέροντα, όμοιες βλέψεις και καλές διασυνδέσεις. Για να τους έχει, θα πρέπει να υποσχεθεί υλικά οφέλη – καλή/καλύτερη θέση και κάποιο πρότζεκτ αξίας πολλών (δισ)εκατομμυρίων.
Θα υπάρχουν και καλοί τεχνοκράτες με διασυνδέσεις που δεν είναι φιλικά προσκείμενοι. Αν όχι εχθροί ή αντίπαλοί του, ουδέτεροι και σε αναμονή. Αυτούς θα πρέπει να τους χειρίζεται συνετά – πότε με το καρότο, πότε με το μαστίγιο ή απειλή.
Θα υπάρχει και η αντιπολίτευση, κρυφή και φανερή με τους σπιούνους της, που θα περιμένει πώς και πώς να στραβοπατήσει ο νεο-αφιχθείς Φαν.
2. Ως ηγέτης στη Shandong έχει ένα Συμβούλιο με, ας πούμε, 100 αξιωματούχους στις άμεσες διαταγές του. Συμπεριλαμβάνει 17 Δημάρχους και 17 ΚΚ τοπικούς γραμματείς στις 17 μεγαλουπόλεις κι επαρχίες τους. Μα και άλλους ΚΚ αξιωματούχους και ηγετικές προσωπικότητες. Όλοι αυτοί/αυτές διοικούν διάφορους τομείς: στρατό, αστυνομία, βιομηχανική παραγωγή, εμπόριο, υγειονομικές υπηρεσίες, εκπαίδευση κλπ.
Κάθε μέλος του Συμβουλίου αυτού έχει αρκετή δύναμη δική του, ιδίως αν βρίσκεται καιρό στη θέση κι έχει παντού δικούς του ανθρώπους σε καίρια πόστα.
Ο καθένας θα έχει 10-15 πιστούς ακολούθους εκτελεστές. Ο καθένας εξ αυτών πάλι θα έχει άλλους τόσους υπό τις διαταγές του σε κατώτερο επίπεδο μα και σε πιο απόμακρες περιοχές ως τις μικρότερες κοινότητες στην ύπαιθρο. Αυτοί όλοι, όμως, είναι πέρα από τον άμεσο έλεγχο του Φαν, που μένει με τους 100.
Σε αυτούς τους 100 θα πρέπει, αν είναι να συνεχίσουν την αποδοτική εργασία τους, ή για πρόσθετη παραγωγικότητα, να προσφέρει υλική αμοιβή – χρήματα, θέση ισχύος.
3. Υπάρχουν κι άλλες πρόσθετες προσεγγίσεις που, αν δεν τις ξέρει ήδη ο Φαν, θα τις ανακαλύψει στην πορεία. Είναι μερικοί απλοί κανόνες:
1ος: Ενθαρρύνει ανταγωνισμό. Κοντά στον κάθε Διευθυντή/Διοικητή θα βάλει κάποιον εξίσου εργατικό και φιλόδοξο αξιωματούχο που θα φέρει απειλή και πίεση στον Διευθυντή. Αν εξουδετερωθεί η απειλή, θα βάλει καινούργιο άνθρωπο.
2ος: Δηλώνει πως δεν θα δεχθεί την παραμικρή διαφθορά ή χαλάρωση. Μα όταν συμβαίνει κάτι, κάνει πως δεν βλέπει, εφόσον δεν είναι σκανδαλωδώς μεγάλο και δεν υπονομεύεται ο ίδιος!
3ος: Γρήγορα μαζεύει πληροφορίες και αποδείξεις για όλους τους υφισταμένους του ώστε να εξουδετερώσει οποιονδήποτε αποφασίσει να τον υπονομεύσει, να τον αγνοήσει ή να στηρίξει κάποιον άλλο.
4ος: Διαλύει μόλις αντιληφθεί κάθε κύκλο, που πάει να δημιουργηθεί με αντιπάλους, υπονομευτές και αργόσχολους. Κάθε 2-3 χρόνια κανονίζει μεταθέσεις. Ο ηγέτης από μια επαρχία ή πόλη (ας πούμε Jinan) αλλάζει θέση με τον ηγέτη μιας άλλης (ας πούμε Qingdao).
4. Από τη στιγμή που στράφηκε σε κάποιον/κάποιους με υποσχέσεις οφέλους, ο Φαν έκανε την πρώτη πράξη διαφθοράς.
Οπωσδήποτε θα κάνει πολλούς διορισμούς αξιοκρατικά με συνεντεύξεις κι εξετάσεις. Μα στα παρασκήνια εκείνο που μετρά είναι η αφοσίωση του αξιωματούχου. Προαγωγή θα πάρουν αυτοί που τον στηρίζουν προωθώντας τη γραμμή του.
Στις ΗΠΑ (και μερικές άλλες χώρες) το lobbying είναι νόμιμος θεσμός παρότι πρόκειται για φανερή διαφθορά πρώτου μεγέθους. Αλλού ισχύουν άλλες όμοιες πρακτικές τέτοιας φύσης.
Στην Κίνα ισχύουν κανόνες ευπρέπειας. Τίποτα δεν πρέπει να δημοσιοποιηθεί. Αν ξεμυτίσει σκάνδαλο, ο Φαν χάνει τη θέση και την δύναμή του – εκτός κι αν έχει πολύ ισχυρούς υποστηρικτές στα ανώτατα κλιμάκια του ΚΚΚ.
Αυτά όλα είναι πιο εύκολα στην Κίνα διότι το ΚΚ κυβερνά και δεν υπάρχει αντιπολίτευση με τα δικά της μίντια. Μα όπως ο Φαν δημιουργεί αντιπαλότητες μεταξύ των υφισταμένων του, βλέπει πως και η προϊστάμενη Αρχή, ο ισχυρός ηγέτης της χώρας, έχει δημιουργήσει κάποια απειλή για εκείνον! Προσέχει!
5. Ο Φαν προτείνει, ας πούμε, ένα δίκτυο επαρχιακού προαστιακού (ή την αναβάθμιση και ανάπλαση κάποιων αεροδρομίων). Ο αντίπαλος μπορεί να παρουσιάσει δικά του σχέδια ή να βρει όσες δυσκολίες μπορεί στον Φαν. Πρέπει, λοιπόν, να προωθηθούν τα σχέδια Φαν με την εξουδετέρωση του αντιπάλου.
Νέες υποσχέσεις στους σχετιζόμενους στο Συμβούλιο. Χωρίς να το διαλαλήσει, ο Φαν αφήνει να εννοηθεί πως αν το πρότζεκτ του προχωρήσει, ένα μέρος του προϋπολογισμού (ένα 5% ή 6% των 2 δις του έργου) θα είναι διαθέσιμο για τους Διευθυντές και τους βοηθούς τους. Ίσως κάτι παραπάνω αν το έργο ολοκληρωθεί πριν την προταθείσα ημερομηνία. Έχοντας επαρκές κίνητρο, αυτοί τώρα θα πρέπει να διαπραγματευθούν με τοπικούς παράγοντες για εργάτες και υλικά για τις γραμμές και τους σταθμούς (ή τα υλικά των αεροδρομίων). Εδώ επίσης θα πρέπει να υπάρξουν κάποια δώρα.
Βέβαια, ο Φαν πρέπει να δείξει πως οι κανόνες ακολουθούνται. Δεν θα επιτρέψει όλους τους σφετερισμούς. Ίσως και σε συνεννόηση με κάποιον δικό του και με πιο παχυλή αποζημίωση, αποκαλύπτει μια περίπτωση κατάχρησης και ο “δράστης” τιμωρείται με δυσμενή μετάθεση. Αν είναι όμως πιο σοβαρό το περιστατικό και ο “δράστης” ανήκει στου μη-φιλικούς, θα πάει φυλακή.
6. Φαινομενικά υπάρχει πάταξη της διαφθοράς. Φαινομενικά οι κανόνες ακολουθούνται και κατά καιρούς μερικοί τουλάχιστον καταχραστές τιμωρούνται.
Ό,τι ειπώθηκε για τον Φαν στη Shandong, ισχύει για όλη την Κίνα. Ό,τι ισχύει για την Κίνα ισχύει, με μικρές ή μεγάλες παραλλαγές, για κάθε άλλη χώρα. Συχνά μάλιστα, όπως ξέρουμε, αλλού τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα.
Μπορεί να γίνει διαφορετικά;
Στην Κίνα έχει τα τελευταία χρόνια ανασυρθεί στην εκπαίδευση η διδασκαλία του Κομφούκιου με την Ηθική της και ο ηγέτης Xi Jin-ping έχει προωθήσει μια καμπάνια κατά της διαφθοράς. Ίδωμεν.
