1. Ο Palmiro Togliatti (26/3/1893 – 21/8/1964) έγινε ο Γεν. Γραμ. του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος (PCI: Partito Communista d’ Italia) μετά το θάνατο του Γκράμσι το 1927. Εκτός από την περίοδο 1934-38, οπότε ήταν αντιπρόσωπος στην Κομιντέρν στη Μόσχα, έχοντας μάλιστα πάρει Σοβιετική υπηκοότητα, έμεινε Γεν. Γραμ. ως τον θάνατό του στην Κριμαία όπου έκανε διακοπές το 1964.
Τελείωσε το Πανεπιστήμιο του Τορίνο στα Νομικά το 1917 έχοντας ξεκινήσει την πολιτική καριέρα του στο Ιταλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα το 1914, πριν την έναρξη του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά τον πόλεμο προσχώρησε στην ομάδα του Γκράμσι με άλλους νέους που θαύμαζαν την Οκτωβριανή Επανάσταση, και ήθελε να ιδρυθούν σοβιέτ Συμβούλια Εργαζομένων και στην Ιταλία για μια κομμουνιστική εξέγερση. Η εφημερίδα τους L’ Ordine Nuovo «Η Νέα Τάξη» έγινε ημερήσια το 1921 και, αφού εκδιώχθηκε ο Άντζελο Τάσκα, απέκτησε φωνή καθαρά επαναστατική.
Τον ίδιο χρόνο μαζί με τον Γκράμσι και άλλους ίδρυσαν το CPI.
2. Το 1926 o Π. Τολιάτι βρισκόταν στη Μόσχα σε Συνέδριο της Κομιντέρν και έτσι δεν συνελήφθη όταν η Φασιστική κυβέρνηση του Μουσολίνι κήρυξε το ΚΚΙ παράνομο και φυλάκισε τους ηγέτες του Γκράμσι και Μπορντίγκα.
Στη διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν στη Μόσχα και έκανε εκπομπές στα Ιταλικά καλώντας τους Ιταλούς να αγωνίζονται κατά των Φασιστών και των Ναζί.
Το 1944 γύρισε στην Ιταλία και οδήγησε το κόμμα του στη λεγόμενη «Στροφή του Σαλέρνο» Svolta di Salerno που ήταν ένας συμβιβασμός και συνεργασία όλων των αντιφασιστικών δυνάμεων, της μοναρχίας και του πρωθυπουργού Pietro Badeglio. Το ΚΚΙ παίρνοντας μια δεξιότερη θέση αποδέχθηκε τον δημοκρατικό κοινοβουλευτισμό αποκηρύσσοντας τον ένοπλο αγώνα για κομμουνισμό. Οι δε μαχητές του ΚΚΙ (τα τάγματα Γκαριμπάλντι) παρέδωσαν τον οπλισμό τους.
Ας σημειωθεί πως οι Γάλλοι κομμουνιστές συμπεριφέρθηκαν με παρόμοιο τρόπο. Μόνο στην Ελλάδα το ΚΚΕ αιματοκύλησε τη χώρα στον φοβερό εκείνο Εμφύλιο πρώτα με τα Δεκεμβριανά 1944 και μετά με την ένοπλη ανταρσία 1946-1949.
3. Ο Π. Τολιάτι ήταν σοβιετόφιλος μέχρι τέλους μα ξεπέρασε τον σταλινισμό του. Έτσι οδήγησε το ΚΚΙ στις πρώτες δημοκρατικές εκλογές της Ιταλίας το 1948 και παρά τη σφοδρή πολεμική που δέχτηκε από τους Αμερικανούς πήρε, μαζί με το Λαϊκό Δημοκρατικό Μέτωπο (της Αριστεράς) 31%, μα έχασαν από το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα (Democrazia Cristiana). Αλλά τάχθηκε κατά του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης – και της Ιταλίας!
Σε πολλές απόψεις της πολιτικής του, ο Π. Τολιάτι υπάκουε τον Στάλιν. Ακόμα και η άρνησή του να γίνει Γεν. Γραμ. της Κομινφόρμ (= νέας μορφής της Παλαιάς Κομιντέρν, δηλ. Κομμουνιστική Διεθνής) έγινε μάλλον με σκοπό να προωθήσει τα κομμουνιστικά συμφέροντα στη Ιταλία.
Στο βιβλίο τους Stalin & Togliatti: Italy and the Origins of the Cold War (2011, Stanford Univ. Press), η Elena Argossi και ο Victor Zaslavsky έχοντας συμβουλευθεί όχι μόνο τα γραπτά και την αλληλογραφραφία του Π. Τολιάτι μα και τα σοβιετικά αρχεία, δείχνουν πως ο ηγέτης του ΚΚΙ ακολουθούσε τις εντολές του Στάλιν στην πρώτη μεταπολεμική κυβέρνηση συνεργασίας – διότι, κατά τον σοβιετικό δικτάτορα, οι συγκυρίες δεν ήταν ευνοϊκές για να συγκρουστεί το ΚΚΙ με τον καπιταλισμό και τις δυνάμεις του.
4. Το 1956 ο Π. Τολιάτι δεν κλονίστηκε από τις αποκαλύψεις του Χρουστσόφ για τον Στάλιν και την προσωπολατρία. Ούτε από την Ουγγρική εξέγερση και την καταστολή της από τα σοβιετικά τανκς. Και αργότερα υποστήριξε πλήρως τον Μπρέζνιεφ όταν αυτός και οι συνεργάτες του καθαίρεσαν τον Χρουστσόφ.
Ας τονιστεί εδώ πως στη διάρκεια των εκκαθαρίσεων του Μεγάλου Τρόμου 1936-38 ο Π. Τολιάτι ήταν στη Μόσχα στην Κομιντέρν, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής μαζί με τους Dimitrov (Βουλγαρία), Kuusinen (Φινλανδία), Gottwald (Τσεχοσλοβακία) και άλλους.
Ο ανώτερος αξιωματούχος Οσίπ Πιατνίτσκι εκτελέστηκε νύχτα 29-30 Ιουλίου 1937, (με εντολή του Yezov, αρχηγού της NKVD), μετά από χαλκευμένες καταγγελίες του Baris Müller Melnikov, o οποίος επίσης εκτελέστηκε! Μα έτσι πλάστηκε μια «οργάνωση αντί-κομιντέρν» και πολλοί άλλοι κατηγορήθηκαν στη συνέχεια ως συμμετέχοντες. Ένας από αυτούς ήταν ο Μπέλα Κουν, ο ηγέτης της Ουγγρικής Κομμούνας που κράτησε 4 ½ μήνες, 21/3 ως 1/8, 1919. Ο Κουν αντέκρουσε τις κατηγορίες και κατηγόρησε ως ανίκανους δύο άλλους αξιωματούχους. Κανείς όμως από την Επιτροπή δεν τον στήριξε κα μόλις η συνεδρίαση έληξε συνελήφθηκε και εκτελέστηκε.
Ο Π. Τολιάτι κατηγόρησε λίγο αργότερα ένα ζεύγος Γερμανών κομμουνιστών που βρίσκονταν στη Μόσχα από το 1933 ως πράκτορες των Ναζί και στις αρχές του 1938 ήταν παρών στην εκτέλεση ενός από τους πολλούς εκτελεσθέντες Πολωνούς κομμουνιστές.
Την ίδια εποχή επιδοκίμαζε (όπως ο Χρουστσόφ και τόσοι άλλοι) τις χιλιάδες εκκαθαρίσεις: «Θάνατος στους δειλούς, κατασκόπους και φασίστες πράκτορες! Να ζήσει το Κόμμα του Λένιν και του Στάλιν, ο άγρυπνος φύλακας των νικών της Οκτωβριανής Επανάστασης και ο εγγυητής του θριάμβου της παγκόσμιας επανάστασης! Να ζήσει ο διάδοχος του Φέλιξ Ντζερζίνσκι, ο Νικολάι Γεζόφ!» (La Correspondance Internationale, no 15, 12 Μαρτίου, 1938).
Παρόμοιες και πολύ χειρότερες αηδίες έγραφε και ο δικός μας Ν. Ζαχαριάδης και σε αντίθεση με τον Π. Τολιάτι δεν συμβιβάστηκε ποτέ με την κοινοβουλευτική δημοκρατία!
