Τ85: Βλακείας βλάστηση

1. Η βλακεία είναι ίσως το κυριότερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων στην εποχή μας, εποχή ραγδαίας επιστημονικής ανάπτυξης και τεχνολογικής προόδου.

Τι είναι βλακεία;

Δεν είναι ιδιότητα εγγενής, έμφυτη, όπως η νοημοσύνη. Κανείς δεν γεννιέται μ’ αυτήν. Μα γρήγορα εμφανίζεται και αρχίζει να αναπτύσσεται σε βάρος της νοημοσύνης ωσότου την επικαλύπτει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό.

Τι είναι νοημοσύνη, ευφυΐα;

Είναι η εγγενής ικανότητα μας να αντιλαμβανόμαστε πως υπάρχουμε ως πλάσματα με νοημοσύνη και υλικό σώμα σε ένα υλικό περιβάλλον, να αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και να τις ικανοποιούμε. Μια άποψη αυτής της διαδικασίας είναι η έρευνα του περιβάλλοντος, η γνώριση των ουσιών, ιδιοτήτων, ενεργειών και άλλων φαινομένων και η μετρημένη χρήση τους.

2. Νομίζεται γενικά πως ευφυΐα είναι το να λύνεις σταυρόλεξα ή σουντόκου ή μαθηματικά προβλήματα και να παίζεις χαρτιά (όπως μπριτζ) ή σκάκι. Αυτή όμως είναι μια συγκεκριμένη χρήση της ευφυΐας και όχι πολύ υψηλού επιπέδου.

Άλλη άποψη είναι ο χειρισμός εργαλείων και ξυλείας στην τέχνη του μαραγκού, ή μετάλλων στην τέχνη του σιδηρουργού, ή της ανθρώπινης φυσιολογίας στην τέχνη του χειρουργού, ή όπλα στην τέχνη του πολεμιστή κ.ο.κ.

Ένας χειρουργός μπορεί να είναι εξαιρετικός στην εργασία του, πανέξυπνος, θα λέγαμε, μα εντελώς βλάκας στις σχέσεις του με το άλλο φύλο ή ανίκανος να απολαύσει καλή κλασσική μουσική. Η νοημοσύνη του σαφώς είναι περιορισμένη.

Νοημοσύνη είναι η νοητική ικανότητα να αντιλαμβάνεσαι άμεσα το αναγκαίο, το φυσικό μέτρο, το ηθικά ορθό, το δίκαιο, το αληθινά ωραίο, το πραγματικά χρήσιμο.

Αλλά σύντομα καθώς μεγαλώνουμε αφήνουμε να εμφανιστούν διάφορες αντιλήψεις που περιορίζουν αντί να οξύνουν την νοημοσύνη μας.

3. Η βλακεία εγείρεται και μεγαλώνει ραγδαία καθώς αυξάνονται και ριζώνουν βαθύτερα τέτοιες περιοριστικές αντιλήψεις που τώρα γίνονται συνήθειες στη λειτουργία της σκέψης και διανόησης γενικότερα και του συναισθήματος που ενεργεί πολύ πιο γρήγορα από το σκέψιμο. Νιώθεις χαρά ή θυμό πολύ πιο γρήγορα από τη διανοητική διαδικασία, το σκέψιμο κατά πόσο είναι σωστό ή όχι.

Νωρίς κάποια ώρα ένα παιδί αποφασίζει στον νου του πως δεν του αρέσει το μάθημα των Αρχαίων με την περίπλοκη γραμματική ή δεν του αρέσει να τραγουδά ή να παίζει κάποιο μουσικό όργανο και προτιμά το ποδόσφαιρο. Ή δεν του αρέσουν τα μαθηματικά και προτιμά τη ζωγραφική ή τον χορό.

Αυτός ο αποκλεισμός ενδιαφερόντων, μελετών ή δραστηριοτήτων και η συγκέντρωση σε πολύ συγκεκριμένα πεδία γίνονται περιορισμοί.

4. Οι περιορισμοί είναι σχεδόν άπειροι.

Ένας έφηβος ανακαλύπτει τον μαρξισμό και γίνεται ‘‘μαρξιστής’’- ή κομμουνιστής ή αναρχικός. Αμέσως μπαίνει ένας περιορισμός στον νου του.

Άλλος γίνεται θρήσκος, χριστιανός ορθόδοξος και μάλιστα θεωρεί άλλες θρησκείες μα και διαφορετικές σέχτες χριστιανισμού πλάνες. Κι αυτός είναι περιορισμός.

Κάποτε το ελαφρύ τραγούδι είχε σχετικά όμορφα λόγια για κάποιο μέρος της ζωής ή κάπως βαθύτερη έννοια και όσο ήταν δυνατόν όμορφη μελωδία, όπως ιταλικές καντσονέτες ή τα τραγούδια του Αττίκ. Σήμερα έχει βίαιο δυνατό ρυθμό, στριγκλιές ή ουρλιαχτά, καθώς άνδρες και γυναίκες χοροπηδούν ακατάπαυστα, οι δε γυναίκες επιδεικνύουν στήθη και μπούτια στην παράστασή τους. Όμως ο πολύς κόσμος ξετρελαίνεται με τον έντονο ρυθμό και την κακοφωνία.

5. Παρόμοια είναι και η σύγχρονη τάση για ένδυση, τροφή και άλλα. Η ένδυση δεν προστατεύει το σώμα με ομορφιά κι ευπρέπεια μα με το έξαλλο και αλλοπρόσαλλο. Οι διατροφικές πρακτικές μας έχουν στραφεί (συχνά για πρακτικούς λόγους ίσως) σε συντηρημένες και ήδη μαγειρεμένες τροφές (κατεψυγμένα, σε τενεκεδάκια ή πλαστικά κλπ) που όμως έχουν χάσει τη θρεπτικότητά τους ή σε γρήγορα εδέσματα, όπως τα χάμπουργκερ και τα σουβλάκια ή σε τσιγαριστά με κρεμμυδάκια – που όλα είναι νόστιμα αλλά με λιγοστή θρεπτικότητα και πολλή τοξικότητα.

Το κάπνισμα, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά επίσης δείχνουν ισχυρούς περιορισμούς στη λειτουργία της νοημοσύνης. Διότι αυτά είναι πολύ επικίνδυνα για την υγεία και είναι πλέον πλατειά διαδεδομένη η γνώση του κινδύνου.

Μόνο βλακεία (δηλαδή περιοριστικές αντιλήψεις, επιθυμίες και συναισθηματισμοί), κάνει τα άτομα οποιασδήποτε ηλικίας να δοκιμάσουν τέτοιες ουσίες και πρακτικές και μετά να εθιστούν σε αυτές. Και δυστυχώς η βλακεία επεκτείνεται και στις επιστήμες και περνά για γνώση.