Εκείνο το χειμωνιάτικο βράδυ μείναμε ως τις 11:00 συνομιλώντας και πίνοντας το εξαιρετικό φρουτόκρασο που έφτιαχναν οι ίδιοι οι Ρέιμπιν από το φραγκοστάφυλο του ευρύχωρου κήπου τους. Τους συμπάθησα πολύ και κατάλαβα πως κι εκείνοι συμπάθησαν εμένα. Ίσως επειδή δεν είχαν παιδιά και ήθελαν να φιλοξενούν νέους ανθρώπους, ίσως επειδή άκουα προσεκτικά, ίσως επειδή είχαμε κατά βάθος τα ίδια ενδιαφέροντα για τον εσωτερικισμό και τον πνευματικό κόσμο.
Μου θύμισε ο Λιόρ πως κάπου στο δραματικό έργο Μακμπέθ ο πρωταγωνιστής, ο ίδιος ο Μακμπέθ, συγκρίνει τον εαυτό του με τον Μάρκο Αντώνιο: ‘under Banguo/ My Genious is rebuked, as it is said/ Mark Antony’s was by Caesar’, ‘ Η παρουσία του Μπάνκουο επιπλήττει το πνεύμα μου όπως (έτσι λέγεται) ο Καίσαρ τον Μαρκ Άντονι’.
Και στο κυριολεκτικό επίπεδο της τραγωδίας υπάρχουν πολλοί παραλληλισμοί. Ο Αντώνιος επίσης έχει φιλοδοξίες και αναζητάει έναν νέο κόσμο. Και αυτός πολεμά για έναν θρόνο και πρέπει να αντιμετωπίσει τη Νέμεση, που είναι ο Οκτάβιος (όπως για τον Μακμπέθ είναι ο Μπάνκουο). Και οι δύο έχουν μια γυναίκα εξίσου φιλόδοξη που τους ενθαρρύνει στην παραβατικότητα: ο Μακμπέθ τη γυναίκα του, ο Αντώνιος την ερωμένη του Κλεοπάτρα.
Μα ως εδώ. Διότι ο Αντώνιος είναι μεν παντρεμένος με την Οκτάβια, αδελφή του Οκτάβιου, μα είναι παθιασμένος με την Κλεοπάτρα και δηλώνει ανεπιφύλακτα In the East my pleasure lies ‘στην Ανατολή είναι η ευχαρίστησή μου’.
Σε αυτό το σημείο ο Λιόρ σταμάτησε. ‘Έχεις ακουστά το παραμύθι της ωραίας κοιμωμένης’, μου είπε σε ύφος ερωτηματικό.
“Ναι,” είπα, “Μα δεν θυμάμαι λεπτομέρειες.”
“Ωραία. Άκου, λοιπόν. Ένα βασιλικό ζεύγος απέκτησε μετά από καιρό και πολλή αγωνία μια κόρη. Κάλεσαν όλες τις νεράιδες του βασιλείου που ήταν 12. Υπήρχε και 13η που αγνοήθηκε, γιατί έλειπε εκτός βασιλείου, μα ήρθε κι επειδή στο τραπέζι επίσης παραμελήθηκε και δεν της δόθηκε χρυσό πιάτο, όπως στις άλλες 12, καταράστηκε τη μικρή: ‘Όταν γίνει 16 χρονών θα τρυπηθεί από τη βελόνα αδραχτιού και θα πεθάνει.’ Όλοι στην αίθουσα τρόμαξαν, μα η 12η που δεν είχε ακόμα προσφέρει το δώρο της είπε: ‘Όχι, δεν θα πεθάνει, μα θα κοιμηθεί 100 έτη και θα ξυπνήσει μόνο από ένα βασιλόπουλο’. Και συμπλήρωσε πως όταν η πριγκίπισσα κοιμηθεί, όλοι στο βασίλειο θα κοιμηθούν επίσης. Και όταν όλα αυτά έγιναν, γύρω από το παλάτι φύτρωσαν πυκνές βατομουριές κι άλλες αγκαθερές περικοκλάδες, έτσι που ήταν δύσκολο να φτάσει κανείς στο κτίριο. Ωσότου το κατόρθωσε το βασιλόπουλο που άκουσε για την κοιμισμένη πριγκίπισσα. Ο Τσαϊκόφσκι έγραψε τη μουσική για ένα μπαλέτο.
Ο συμβολισμός εδώ είναι απλός, κλασικός. Σε παλαιότερους μύθους ο ήρωας σώζει την πριγκίπισσα σκοτώνοντας ένα τέρας ή δράκο που θα την έτρωγε ή σκότωνε. Εδώ ο ήρωας πρέπει να περάσει από τον αγκαθερό φράχτη. Ο φράχτης ή ο δράκος είναι η συνηθισμένη καθημερινότητα ή ο κοινός μηχανικός νους του ανθρώπου, που φυλακίζει την αγνή φύση. Αυτός πρέπει να ξεπεραστεί έτσι που ο ήρωας να γίνει αληθινός, ολοκληρωμένος άνθρωπος, καθώς ενώνεται με τη φύση του.
Αυτή είναι η βασική δομή, ο βασικός συμβολισμός. Βλέπουμε το ίδιο μοτίβο στην ιστορία του Περσέα που έσωσε την Ανδρομέδα και του Θησέα που έπρεπε να σκοτώσει τον Μινώταυρο, για να ενωθεί μετά με την Αριάδνη.
Στο δράμα του Σαιξπήρου ο Μάρκος Αντώνιος ήταν ένας από τους τρεις Διοικητές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετά τον θάνατο του Ιουλίου Καίσαρα. Μα ερωτεύεται την Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου και αμελεί τα καθήκοντά του στη Διοίκηση. Παντρεύεται την Οκτάβια, αδελφή του Οκτάβιου, του άλλου και πιο σημαντικού Διοικητή. Μα εξακολουθεί με τη σχέση του με την Κλεοπάτρα και μένει μαζί της. Τότε ο Οκτάβιος κηρύσσει πόλεμο και αφού ο Αντώνιος ηττηθεί σε μια ναυμαχία, αυτοκτονεί ενώ έχει αυτοκτονήσει και η Κλεοπάτρα.
Ο γάμος με την Οκτάβια δείχνει το δέσιμό του με τα εγκόσμια και την κοινή ζωή (πολιτική, πόλεμος, διαπραγματεύσεις, ραδιουργίες). Αυτή στο επίπεδο της τραγωδίας είναι η κανονικότητα, ενώ η σχέση του με την Κλεοπάτρα διαταράζει αυτήν την κανονικότητα και αυτός πρέπει να τιμωρηθεί, όπως και για τη φιλοδοξία του να έχει το δικό του βασίλειο στην Αίγυπτο (αν όχι όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία). Έτσι προκύπτει το τραγικό στοιχείο του ξεπεσμού, της ήττας και του θανάτου – του δικού του και της Κλεοπάτρας. Είναι, βέβαια, και η ιστορική πραγματικότητα που δεν μπορεί να παραγνωριστεί εντελώς.
Μα η Κλεοπάτρα συμβολίζει στο εσωτερικό επίπεδο την αρχέγονη φύση με την οποία θα ολοκληρωθεί ο ήρωας. Γι’ αυτό και περιγράφεται: Age cannot wither her, not custom stale her infinite variety ‘Το μεγάλωμα δεν τη μαραίνει ούτε η συνήθεια μπορεί να μπαγιατέψει την απεριόριστη ποικιλία της’: η Κλεοπάτρα μένει ανεπηρέαστη από τον χρόνο και πάντα φρέσκια.
Με τον συμβολισμό του παραμυθιού πρέπει όμως να πεθάνουν στον κόσμο της κοινής κανονικότητας για να περάσουν στον ανώτερο κόσμο της πνευματικής ενότητας. Έτσι αυτοκτονούν. Έτσι στο δράμα έχουμε δυο επίπεδα δράσης με έντονα αντίθετη σημασία.
Ο Σαιξπήρος με μεγάλη μαεστρία και συγκλονιστική ποίηση παρουσιάζει ένα ιστορικό, ρωμαϊκό, ρομαντικό έργο που λειτουργεί σε δυο επίπεδα: της κανονικότητας και της τραγωδίας αφενός και της αλληγορίας, αφετέρου, και της παραμυθένιας πραγματικότητας που συμβολίζει την εσωτερική συνειδησιακή ζωή”.
