1. Είναι γεγονός πως ο κομμουνισμός στο Βιετνάμ δεν έγινε τόσο απόλυτα σταλινικός όπως στην Κίνα του Μάο, τη Ρουμανία του Τσαουσέσκου, την Καμπότζη του Πολ Ποτ.
Είναι γεγονός επίσης πως το καθεστώς του Nguyen Van Thieu στη Σαϊγκόν ήταν φιλοδυτικό, μα μόνο κατ’ όνομα «φιλελεύθερο» και διαφανέστατα διεφθαρμένο.
Είναι γεγονός επίσης πως οι Γάλλοι πρώτα και οι Αμερικάνοι μετά διέπραξαν αρκετές φρικαλεότητες σφαγιάζοντας αμάχους και πως οι ίδιοι έχασαν πολλές εκατοντάδες στρατιώτες και πολεμικούς πόρους δείχνοντας μια δυσεξήγητη αδυναμία, ιδίως η Αμερική με την τρομερή πολεμική μηχανή της, να νικήσουν τους κομμουνιστές και να κερδίσουν τους Βιετναμέζους, τους οποίους οι Γάλλοι είχαν αποξενώσει.
Μα υπήρξαν και υπερβολές εκ μέρους των «ανθρωπιστικών» συνειδήσεων στη δεκαετία 1960 που ήθελαν τις ΗΠΑ να σταματήσουν τον βρόμικο πόλεμο και να αποσυρθούν. Ο Βρετανός ανταποκριτής James Cameron συνοψίζει αυτήν την εντεινόμενη αντιπολεμική τάση περιγράφοντας την αμερικανική (αποτυχημένη) προσπάθεια να απωθήσει την κομμουνιστική επέκταση ως «μια προσβολή της διεθνούς κοσμιότητας, αηδιαστική, γελοία και παράλογη».
2. Πολλοί Βιετναμέζοι υποστήριζαν τον εθνικισμό και τον αγώνα για ανεξαρτησία μα δεν ήθελαν να ζήσουν σε κομμουνιστικό καθεστώς σαν της Σοβιετίας ή της Κίνας με την εγκληματική παραφροσύνη τους.
Ο Χο Τσι Μινχ, που δεν ήταν Λένιν ή Μάο, το καταλάβαινε και δεν επιχείρησε μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου σοσιαλιστικού Βόρειου Βιετνάμ να καταλάβει το Νότιο.
Όταν το 1945 τα Ιαπωνικά στρατεύματα κατοχής αποχώρησαν, το Βιετνάμ ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο, μα υπό τους Γάλλους. Ο αυτοκράτορας Bao Dai κατείχε την εξουσία και ήθελε στενές σχέσεις, οικονομικές και πολιτισμικές με τη Δύση (κυρίως Γαλλία). Μα όταν οι Βιετμίνχ, οπαδοί του Χο, ίδρυσαν τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία στο Ανόι, ο Bao Dai παραιτήθηκε για να αποφευχθεί εμφύλιος πόλεμος κι αιματοχυσία.
Αλλά οι Γάλλοι επενέβησαν και δημιούργησαν το διεφθαρμένο καθεστώς στη Σαϊγκόν στο Νότιο Βιετνάμ. Τον Οκτώβριο 1946, μια γαλλική φρεγάτα κανονιοβόλησε τη Haiphong. Παρά τις προσπάθειες του Χο για ειρήνευση, οι πιο θερμοκέφαλοι των δυο πλευρών ήθελαν πόλεμο και οι αιματηρές συγκρούσεις άρχισαν τον Δεκέμβριο.
3. Όμως, όπως είδαμε σε άλλες χώρες, και στο Βιετνάμ με ηγέτη τον μετριοπαθή εθνικιστή Χο Τσι Μινχ, το ΚΚ (ή Εργατικό Κόμμα Lao Dong του Χο) ανήλθε στην εξουσία με τις γνωστές τακτικές τρόμου, καταπίεσης, εξόντωσης αντιπάλων κομμουνιστών και, γενικότερα, βίας. Σε αυτό το θέμα θα επανέλθω εκτενώς στο επόμενο άρθρο. Για την ώρα θα περιγράψω τους 3-4 κύριους παράγοντες που βοήθησαν τους Βιετναμέζους να ασπασθούν τον κομμουνισμό του Χο.
α) Ο ίδιος ο Χο Τσι Μινχ (1890 – 1969) έτυχε καλής εκπαίδευσης στη Γαλλία, στη Μόσχα και αλλού. Μα είχε διαβάσει και συζητήσει με άλλους, τα φιλελεύθερα ιδανικά που στήριξαν την ανεξαρτησία των ΗΠΑ. Ως σοσιαλιστής και, αργότερα, μέλος της Κομιντέρν (Νοτιοανατολικής Ασίας), είδε από πρώτο χέρι πως λειτουργούσαν επιτροπές και συμβούλια.
β) Ως το 1969 που πέθανε ο Χο, οι Δυτικοί ηγέτες στην Αμερική και Γαλλία αγνόησαν επανειλημμένα τις ικεσίες του (και άλλων Βιετναμέζων) να προωθήσουν την ανεξαρτησία του Βιετνάμ που υπέφερε υπό την κάκιστη γαλλική αποικιοκρατία. Οι Πρόεδροι των ΗΠΑ από τον Woodrow Wilson (στα τέλη της δεκαετίας 1910 και αρχές δεκαετίας 1920) ως τον Eisenhower (δεκαετία 1960) καθώς και οι πρωθυπουργοί της Γαλλίας δεν του έδωσαν σημασία. Έτσι στράφηκε στους Ρώσους.
γ) Υπήρξε μεγάλη πίεση για υποταγή από Γάλλους και Κινέζους. Έτσι ο Χο γρήγορα υιοθέτησε τη διαχωριστική γραμμή «Εμείς – αυτοί!» Επειδή δεν υπήρχε ισχυρή αστική, καπιταλιστική τάξη, η νοερή γραμμή ήταν αντι-φεουδαρχική, αντι-ιμπεριαλιστική, αντι-αποικιακή, πατριωτική κι εθνική.
4. Ο τέταρτος σημαντικός παράγοντας ήταν μερικές έντονες ομοιότητες μεταξύ της θεωρίας του κομμουνισμού και ορισμένων υφιστάμενων κοινωνικών δομών.
Για παράδειγμα, όπως στην προ-σοβιετική Ρωσία υπήρχαν οι αγροτικές κοινότητες mir έτσι και στο Βιετνάμ υπήρχαν σε μεγαλύτερη έκταση αγροτικές κοινότητες με ίση γαιοκτησία (ίσα χωράφια jing tiam) όπου οι καλλιέργειες ήταν μοιρασμένες ισότιμα σε οικογένειες μα υπήρχαν και εδάφη για κοινή χρήση (όπως τα common lands στην Αγγλία ως τα τέλη του 18ου αιώνα).
Η κοινοκτημοσύνη επεκτεινόταν σε κοινοτικούς χώρους για τη λατρεία των προγόνων ενώ σε διάφορα χωριά υπήρχε ειδίκευση σε τέχνες που αναπτύσσονταν κοινοτικά και γινόταν σεβαστή η πρωτοκαθεδρία του «πρωτομάστορα».
Αυτές οι κοινοτικές προϋποθέσεις εύκολα εναρμονίζονταν με βασικές ιδέες κομμουνισμού δίχως επώδυνες για τους χωρικούς αλλαγές. Οι πρόσθετες κομμουνιστικές ιδέες για εθνική ανεξαρτησία, κατάργηση των φεουδαρχικών τσιφλικιών, ισότιμη διανομή γαιών και αγαθών και πρόσθετης ευημερίας καθώς και η έμφαση στον κοινωνικό βίο αντί του ατομικισμού δεν ακούγονταν ξένες ή παράταιρες.
Μα υπήρξαν και βιαιοπραγίες και σφαγές. Αυτά στο επόμενο.
