1. Θρησκόληπτοι άνθρωποι και φιλοσοφούντες, σαν εμένα, καταπιάνονται με αυτό το θέμα.
Οι θρησκόληπτοι χριστιανοί θέλουν να ξέρουν ξεκάθαρα αν έχουν ελεύθερη βούληση κι επιλέγουν να κάνουν κάτι ή όχι. Διότι έτσι καθορίζεται το μεταθανάτιο μέλλον τους στον παράδεισο ή στην κόλαση. Αν δεν έχουν ελεύθερη επιλογή, τότε όσες αμαρτίες κι αν κάνουν, αφού δεν ευθύνονται οι ίδιοι, θα γλιτώσουν (ίσως).
Στις Γραφές, όχι μόνο του Χριστιανισμού μα και όλων των άλλων θρησκειών, δίνονται συγκεκριμένες εντολές, όπως «Μην κλέβεις, μη λες ψέματα» και παρόμοια. Αυτό σημαίνει πως επιλέγεις να κλέψεις ή όχι. Έτσι εδώ υπονοείται πως υπάρχει ελεύθερη βούληση και υπεύθυνη προσωπική επιλογή να κάνεις κάτι ή όχι. Αυτή είναι η παραδοσιακή ηθική.
2. Από κάθε άποψη, εσύ επιλέγεις.
Αν άλλοι σε απειλούν με σωματική βλάβη δική σου ή αγαπημένων σου προσώπων, νιώθεις καταναγκασμό, μα πάλι εσύ επιλέγεις το τι θα κάνεις.
Αν εσύ αφήσεις την επιλογή για κάποιο ζήτημα σε άλλους, πάλι εσύ έχεις επιλέξει αυτή τη γραμμή δράσης, προσωπικά ανεύθυνης, όπως σου φαίνεται εκείνη την ώρα (ίσως).
Όσες δικαιολογίες κι αν επινοήσουμε, τελικά η ευθύνη επιλογής είναι δική μας. Έτσι σε αυτό το πλαίσιο, Ναι, φαίνεται πως έχουμε προσωπική ελεύθερη βούληση.
3. Μα το σκεπτικό έχει δυο σοβαρές αβλεψίες.
α) Βάλαμε ένα πλαίσιο. Οπότε αμέσως βάλαμε περιορισμό στην ελευθερία μας. Πέρα από το πλαίσιο, υπονοούμε, δεν έχουμε προσωπική ελευθερία επιλογής. Και όντως έτσι είναι. Πολύ απλά, δεν μπορούμε να πετάξουμε σαν πουλιά από τον 6ο όροφο της πολυκατοικίας μας στον 6ο όροφο της πολυκατοικίας κάποιων φίλων μας. Ούτε μπορούμε να ζήσουμε στον βυθό του ωκεανού σαν ψάρια.
Η ίδια η Φύση έχει βάλει περιορισμούς στις ικανότητές μας κι επομένως στην ελεύθερη επιλογή μας.
β) Όταν ασκούμε τη βούλησή μας σε μια προσωπική επιλογή, επιστρατεύονται πολλά άλλα στοιχεία συγχρόνως.
Διαλέγουμε το φρέσκο, ώριμο, αρωματικό μήλο διότι ξέρουμε πως και γευστικά και θρεπτικά είναι καλύτερο από ένα μη-ώριμο, ή από καιρό κομμένο, σχεδόν αφυδατωμένο. Ή το διαλέγουμε από σταφύλια και αχλάδια διότι για λόγους λησμονημένους προτιμούμε αυτήν τη συγκεκριμένη γεύση.
Με άλλα λόγια υπάρχει ένα παρελθόν εμπειριών που συνδράμει στην απόφασή μας να επιλέξουμε αυτό ή εκείνο.
4. Μα και αυτό το σκεπτικό έχει αβλεψίες.
Διότι όσο μακρόχρονο και περίπλοκο και αν είναι το παρελθόν που επηρεάζει την επιλογή μας στο παρόν, εμείς (εγώ κι εσείς προσωπικά) κάναμε τις επιλογές μας και δημιουργήσαμε αυτούς τους περιορισμούς.
Ισχύει βέβαια πως η Φύση έχει εντυπώσει περιορισμούς στις ικανότητες λειτουργίας και δράσης μας. Αναντίρρητα. Δεν μπορούμε να πετάξουμε ως τη Σελήνη. Δεν μπορούμε να μην αναπνέουμε περισσότερο από λίγα λεπτά ή να ζήσουμε δίχως τροφή περισσότερο από λίγες μέρες. Η διάρκεια της ζωής μας επίσης είναι περιορισμένη για περίπου δέκα δεκαετίες το πολύ.
Ναι, αλλά πώς βρεθήκαμε σε αυτό το πλαίσιο με τις περιορισμένες λειτουργίες και ικανότητες;
Άλλοι διάλεξαν για μας ή εμείς;
Σηκώνομαι το πρωί στις έξι. Πάω στο μπάνιο και πλένομαι ή ό,τι άλλο. Ντύνομαι, ετοιμάζω ένα πρωινό: καφέ ή τσάι· φρούτα ή γιαούρτι· αυγά τηγανητά ή βραστά· φρυγανιές ή νιφάδες βρόμης με γάλα. Σε κάθε περίπτωση, ανάλογα με το τι υπάρχει διαθέσιμο, εγώ επιλέγω.
Σε κάθε νοητική επιλογή και κάθε κίνηση σωματική, μια επιθυμία μου, ή ένα σύμπλεγμα επιθυμιών μου, επιλέγει.
Έτσι και με τη ζωή και τη δράση μας. Μια επιθυμία μας επέλεξε να βρισκόμαστε σε αυτόν τον κόσμο, σε αυτές τις συνθήκες με αυτούς τους περιορισμούς, με αυτές τις απορίες.
Ποιος όμως είναι πραγματικά εκείνος ο «εαυτός» που έχει εκείνη την επιθυμία; Γιατί την επέλεξε; Τί απέρριψε;
