1. Ανέφερα τον Giambattista Vico (Ιουν. 1668 – Ιαν 1744) της Νάπολης που έγραψε το Scienza Nuova «Νέα Γνώση/Επιστήμη». Σε αυτό το σύγγραμμα έδειξε 100 χρόνια πριν τον Μαρξ πως το άτομο είναι κοινωνικό ον κι επηρεάζεται στον χαρακτήρα του από το περιβάλλον του. Έτσι, καθώς προσδιορίζεται η τάξη όπου ανήκει (αριστοκράτης, βιομήχανος, έμπορος, τσιφλικάς), μπορεί να ανιχνευθεί και η νοοτροπία και τα κίνητρα των πράξεων του – ως έναν σημαντικό βαθμό. Η Ιστορία, λοιπόν, μπορεί να παρουσιάζεται και ως μια διαδοχή γεγονότων μα και ως δράση με κίνητρα.
Διατύπωσε αυτή την εκδοχή που φαίνεται να έχει αρκετή πειστικότητα ενάντια στη γνώμη των οπαδών του Descartes που ισχυρίζονταν πως μόνο οι φυσικές επιστήμες είχαν βεβαιότητα, όχι ανθρωπιστικές μελέτες όπως η φιλολογία και η Ιστορία.
2. Η φιλοσοφία του Descartes έδινε μεγάλη έμφαση σε απλά στοιχεία στόχασης, καθαρές ξεχωριστές αντιλήψεις όπως στα Μαθηματικά και στη Φυσική με λογικές διαδικασίες επαγωγής και συμπεράσματος. Ένας σοβαρός περιορισμός αυτής της τάσης είναι να θεωρούνται ψευδαπάτες και πλάνες όσα φαινόμενα δεν υπάγονται σε μαθηματική ή όμοια λογική διατύπωση.
«Είναι μεγάλη εργασία της Νέας Επιστήμης να ανακτήσει… την αλήθεια η οποία, με την πάροδο του χρόνου και τις αλλαγές γλώσσας κι εθίμων, φθάνει σε μας περιτυλιγμένη με αναλήθειες», έγραψε ο Βίκο.
Νωρίς στη μελέτη του διαχώριε «το αληθές» il vero και «το βέβαιο» il certo. Το πρώτο είναι το αντικείμενο της γνώρισης και φιλοσοφικής επιστήμης, το δεύτερο είναι αντικείμενο της νόησης/συνειδήσεως, φιλολογία ή, ορθότερα, Ιστορία στην ευρύτερη δυνατή έννοια της ανθρωπιστικής μελέτης. (Για το δεύτερο: μόνο εγώ ο ίδιος μπορώ να γνωρίζω τα δικά μου κίνητρα, με την άμεση επίγνωση/συνείδηση που έχω.)
Έτσι παραδόξως η λέξη «φιλοσοφία» (όπως κάπου και στην Αρχαιότητα) χρησιμοποιείται για τις εμπειρικές, φυσικές επιστήμες και τα Μαθηματικά, ενώ η Ιστορία/Φιλολογία για τις ανθρωπιστικές μελέτες όπου ο ανθρώπινος παράγοντας, η ψυχολογία, παίζει κύριο ρόλο και δημιουργεί την κοινωνική κουλτούρα.
3. Η Νέα Επιστήμη του Βίκο συνδυάζει τις δυο αυτές τάσεις σε μια μέθοδο για τη σύνολη ανθρώπινη εμπειρία που ξετυλίγεται ως Ιστορία της κοινωνίας με ανάπτυξη και πρόοδο μέσω ειρήνης και πολέμου, κοινωνικής ευταξίας, εμπορίου, διακυβέρνησης και όμοιων θεσμών κι εξελίξεων.
Αυτή είναι ταυτόχρονα και ιστορία των ιδεών, παραδόσεων κι έργων της οποιασδήποτε ανθρώπινης κοινωνίας. Και υπάρχει ένα οικουμενικό μοτίβο και μια οικουμενική ανθρώπινη φύση για την ιστορία κάθε Έθνους.
Η Ιστορία, λοιπόν, είναι ταυτόχρονα «ιδανική» αφού ποτέ δεν πραγματώνεται ολοκληρωτικά, τέλεια μα και «αιώνια» αφού αντανακλά τη θεϊκή ευταξία ή Θεία Πρόνοια που καθοδηγεί την ανάπτυξη/εξέλιξη των κοινωνικών θεσμών.
Η οικουμενική αυτή ανάπτυξη περνά από 3 στάδια (ή εποχές, corsi): των θεών, των ηρώων (ημιθέων) και των αμιγώς ανθρώπινων γεγονότων.
4. Το πρώτο στάδιο είναι, λέει ο Βίκο, ποιητικό, βασισμένο σε «μεταφυσική αλήθεια». Το δεύτερο μεταβατικό μα διάστικτο ακόμα με «ποίηση» και το τρίτο «φιλοσοφικό». Στα πρώτα δυο επικρατεί η «δημιουργική φαντασία», στο τρίτο η περισυλλογή (reflessione).
Στα πρώτα δυο η γλώσσα τείνει προς σημεία και μεταφορές και άλλα ποιητικά σχήματα λόγου. Στο τρίτο αυτά μειώνονται και αυξάνεται ο πεζός λόγος.
Στα πρώτα δυο έχουμε κυβέρνηση θεοκρατική ή αριστοκρατική, στο τρίτο έχουμε «λαϊκή κοινοπολιτεία» (=δημοκρατία) και κοινοβουλευτική μοναρχία.
Η ανθρώπινη ιστορία ξεκινά με περιέργεια και θαυμασμό αλλά και φόβο και προκατάληψη. Ο νους αναζητάει μαρτυρίες και αποδείξεις όχι στον εξωτερικό υλικό κόσμο μα στις νοητικές ενέργειες της έμπνευσης κι ενόρασης. Αυτές οι διεργασίες δημιούργησαν τους μύθους και τις πολυθεϊστικές θρησκείες.
(Όχι μόνο εδώ μα και σε άλλα σημεία ο Βίκο κάνει λάθος, μα παρουσιάζω τη θεώρησή του με όση ακρίβεια γίνεται σε μια σύνοψη. Στον νου του κυριαρχεί το δόγμα της ανθρώπινης ανάπτυξης και προόδου έτσι που να μη βλέπει, έστω και στην εποχή του την παρακμή και βαρβαρότητα.)
5. Καθώς η λογική, η λειτουργία του λόγου μεγαλώνει, μειώνεται η δύναμη της «φαντασίας» που έδωσε τις πρώτες μορφές ανθρώπινης κοινωνίας. Ο λόγος εποπτεύει τις αντιληπτικές και γνωστικές λειτουργίες για την κατανόηση του κόσμου. Έτσι επέρχεται η «φιλοσοφική» (=επιστημονική) εποχή του ανθρώπου.
Αυτή είναι μια κίνηση φυσικής ιστορικής ανάγκης και οι άνθρωποι, θεσμοί και κοινωνίες τείνουν να πραγματώσουν το πλήρες δυναμικό τους.
Σε αυτή την εξέλιξη το ωμό πάθος μετατρέπεται σε αρετή και η μάλλον κτηνώδης άγρια κατάσταση της πρώιμης κοινωνίας υποτάσσεται στο Κράτος Δικαίου. Η αγριότητα, η πλεονεξία και φιλοδοξία, αυτά τα 3 πανανθρώπινα ελαττώματα μέσω νομοθεσίας γίνονται το στράτευμα, το εμπόριο και η κυβέρνηση – δύναμη, πλούτος και σοφία της Πολιτείας. (Σε αυτό το τελευταίο κι αν κάνει λάθος ο Βίκο!).
Αλλά υπάρχει κι επανάληψη. Η πορεία δεν φθάνει στην ολοκλήρωσή της κι έτσι ξεπέφτει με επιστροφή (ricorso) σε παλαιότερη απολίτιστη κατάσταση. Η βαρβαρότητα μιαίνει την Πολιτεία και η κυβέρνηση γίνεται γραφειοκρατία. Για να ξαναρχίσει η άνοδος θα χρειαστούν «σοφοί νομοθέτες».
Η πρώτη άνοδος ήταν η κλασσική αρχαιότητα της Ελλάδας, της Ρώμης και του Χριστιανισμού. Η δεύτερη άνοδος στην κυκλική αυτή σύλληψη της Ιστορίας άρχιζε στην εποχή του ίδιου του Βίκο.
Αυτές είναι πολύ μικρές κινήσεις στη θεώρηση της Βεδικής Παράδοσης όπου ο μικρότερος κύκλος είναι μια περίοδος 432.000 έτη (το kaliyuga «μαύρη σιδερένια εποχή»).
