Ευγνωμοσύνη είναι το αίσθημα που εγείρεται μέσα μας ως ευχαριστία, χαρά και καλή διάθεση απέναντι σε πρόσωπα που μας έκαναν καλό. Κάποτε το αίσθημα εγείρεται δίχως προφανή λόγο ή αιτία και δεν ξέρεις που να το κατευθύνεις.
Όπως με πολλά άλλα θέματα, στη Δυτική κουλτούρα δεν υπάρχει κάποια συστηματική, ενδελεχής εξέταση της ευγνωμοσύνης και της λειτουργίας της στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Υπάρχει μόνο το βασικό επίθετο «ευγνώμων» – αυτός που ευγνωμονεί δηλαδή έχει «καλή γνώμη» και το αντίθετό του, ο αγνώμων που δεν νιώθει ευχαριστία, χαρά και καλή διάθεση.
Στη Βεδική Παράδοση συναντάμε, όπως με πολλά άλλα θέματα (π.χ. «απόσπαση»), μια φιλοσοφική προσέγγιση και ανάλυση.
Ο όρος είναι kŗta-jña “αυτός/αυτή που αναγνωρίζει χάρες που δόθηκαν/έγιναν». Από το επίθετο εγείρεται η αφηρημένη ιδιότητα kŗtajña-tā (ή -tvam) «ευγνωμοσύνη, αναγνώριση πράξεων που με ωφέλησαν κι ευχάριστη διάθεση προς τον/την καλοθελητή». Το αντίθετο είναι kŗta-ghna «αυτός/αυτή που αγνοεί, εξοντώνει τις χάρες που του/της έγιναν». Και η αφηρημένη κατάσταση kŗtaghna-tā/tvam. Επίσης το ουδέτερο kŗtaghnam.
Η αγνωμοσύνη λέγεται να είναι η πιο μεγάλη και βέβηλη αμαρτία kŗtaghnam mahāpatakaṃ dūṣitam (Garuda Puraṇa 1, 52, 24). Επίσης, λέγεται kŗtagne nāsti niṣkŗtiḥ «δεν υπάρχει εξιλέωση για τον αγνώμονα». Είναι όντως μια μεγάλη ηθική πτώση.
Υπάρχουν 16 τύποι αγνώμονα που προκύπτουν από την άρνηση να εκφράσουμε ευγνωμοσύνη σε πέντε δυνάμεις που μας φροντίζουν:
1) Στους γονείς μας μέσω σεβασμού, υπηρεσίας, φροντίδας.
2) Στον Υπέρτατο Κύριο και τις θεότητες που διοικούν το σύμπαν κι εκδηλώνονται ως δυνάμεις στον κόσμο της φύσης και λειτουργίες μέσα μας (π.χ. όραση, αφή κλπ, νόηση, αξιολόγηση κλπ) μέσω απλής αφιέρωσης των τροφών που τρώμε και των ποτών που πίνουμε, ή και προσφοράς μιας μπουκιάς, ενός λουλουδιού…
3) Στους παλαιούς σοφούς και τους δασκάλους μας που μας έδωσαν τις γνώσεις για να ζήσουμε καλύτερα μέσω θύμησης και αναγνώρισης της εργασίας τους (και αν χρειάζεται να τους πληρώσουμε) και με το να διδάξουμε άλλους είτε ως δάσκαλοι είτε ως παραδείγματα καλών και υπεύθυνων πολιτών.
4) Σε όλα τα άλλα μέλη της κοινωνίας που το καθένα με τον τρόπο του συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία της, στην παραγωγή και διακίνηση αγαθών και υπηρεσιών μέσω της δικής μας χρήσιμης εργασίας, βοήθειας όπου μπορούμε και συμπεριφοράς υπεύθυνου πολίτη.
5) Στο φυσικό περιβάλλον και τα οικοσυστήματά του μέσω φροντίδας ώστε τα στοιχεία του αέρα, του νερού και της γης να μένουν καθαρά, τα δάση, τα ποτάμια και οι λίμνες καθώς και οι θάλασσες, και να μην βλάπτουμε ζώα και φυτά και οικοσυστήματα.
Υπάρχουν πέντε αντίστοιχες μικρές τελετές ιερής θυσιαστικής προσφοράς, μα οι Ινδουιστές, όπως κι εμείς, τις παραμελούν παντελώς.
Η ασέβεια προς το περιβάλλον είναι παγκόσμια. Μερικά κράτη φροντίζουν τα δάση, τα ποτάμια και την ύπαιθρο γενικά μα οι πόλεις είναι βρόμικες. Άλλα επιδεικνύουν το αντίθετο. Άλλα δεν νοιάζονται ούτε για τις πόλεις ούτε για την ύπαιθρο!
Οι θεότητες έχουν ξεχαστεί εντελώς ή παραμεληθεί πλήρως εκτός από κρίσεις και ασθένειες οπότε γίνονται προσευχές και τάματα.
Τους παλαιούς σοφούς και δασκάλους που βοήθησαν να έχουμε την κουλτούρα – έστω και χαμηλής ποιότητας – που έχουμε, σπάνια τους θυμάται κάποιος. Όλοι είναι συνεπαρμένοι από τους σύγχρονους επιτήδειους.
Διότι ο καθένας και η καθεμιά νομίζουν πως μόνοι τους καταφέρνουν όλα όσα καταφέρνουν να έχουν και να απολαμβάνουν. Έτσι και η κοινωνία στην οποία ζουν υπάρχει, νομίζουν, για να τους εξυπηρετεί και, βέβαια, φταίει για όλα τα κακά που τους συμβαίνουν.
Σε αυξημένη συχνότητα κι ένταση εμφανίζεται η ασέβεια προς τα πάντα από τη νεότερη γενιά. Ιδίως προς τους γονείς – οι οποίοι υπάρχουν για να προσφέρουν την απαραίτητη φροντίδα ανατροφής και την ικανοποίηση κάθε καπρίτσιου μα με την πρώτη ευκαιρία τα παιδιά τους βρίζουν και αδιαφορούν για τα γηρατειά τους.
Δυστυχώς το άτομο βρίσκεται σε μεγάλη δυσαρμονία με τον υπόλοιπο κόσμο.
