(Υπερ-) Πληθυσμός

(Υπερ-) Πληθυσμός

1. Χρειάστηκαν περίπου 1,5 δις έτη για τον άνθρωπο homo – και 200.000 για τον “γνωστικό άνθρωπο” homo sapiens, (δηλαδή εμάς) – να φθάσει ο πληθυσμός το ένα δισεκατομμύριο το 1830. Μόλις 160 έτη αργότερα, το 1990, ο αριθμός ανέβηκε στα 5,3 δις (πάνω από 5 φορές) και μετά από 23 χρόνια, το 2013 τα 7,2 δις (7 φορές πάνω) !!!

Η πληθυσμιακή αύξηση δεν είναι πλέον σε γεωμετρικό ρυθμό, όπως νόμιζαν στις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά σε εκθετικό. Με τέτοιο ρυθμό, υπολογίζεται πως το 2050 ο πληθυσμός μπορεί να ξεπεράσει τα 9 δις φθάνοντας ίσως τα 12 δις ή και 14 δις. Τότε, πιστεύεται, θα σταθεροποιηθεί.

Αλλά, αναρωτιόμαστε, γιατί θα σταθεροποιηθεί;… Η αλήθεια είναι πως δεν γνωρίζουμε όλους τους παράγοντες που προκαλούν την αύξηση. Ναι, εντατική παραγωγή τροφής, πρόοδος στην ιατρική και φαρμακευτική και άλλα οφέλη από την τεχνολογική ανάπτυξη, παρατείνουν τη ζωή και συνεισφέρουν στην πληθυσμιακή αύξηση – παρά τους πολέμους, τους λιμούς, τις επιδημίες και διάφορες φυσικές καταστροφές. Εντούτοις, παρά τα όποια οφέλη, σε ορισμένες χώρες ο πληθυσμός κάποτε μένει στάσιμος ή και μειώνεται. Στην Ελλάδα για χρόνια ο αριθμός ήταν γύρω στα 10 εκμ και τελευταία έφθασε τα 11 χάρη στους (λαθρο-)μετανάστες. Μένει σταθερός ή και μειώνεται στη Βρετανία, στη Γερμανία, στην  Ουγγαρία κλπ.

2. Στο διάγραμμα είναι δύο γραμμές ανάπτυξης. Η καμπύλη Β αντιπροσωπεύει την αύξηση πληθυσμού. Η καμπύλη Α εικονίζει τη συνηθισμένη ανάπτυξη του ανθρώπινου οργανισμού. Για το ενσωματωμένο πλάσμα, οι πρώτοι 9 μήνες ως έμβρυο δείχνουν εκρηκτική ανάπτυξη. Μετά τη γέννηση αυτή συνεχίζει αλλά τώρα με πολύ μειωμένο ρυθμό μέχρι τα 18-19, οπότε πια η κατάσταση σταθεροποιείται για τα επόμενα 50/60 χρόνια. Σε αυτή την περίοδο ανθίζει δημιουργικά η ζωτική δύναμη του ανθρώπου, συνήθως μέσα σε καλο-συντηρούμενο (sustainable) περιβάλλον.

Όμως η καμπύλη Β είναι όπως του καρκίνου. Εδώ, στο πρώτο στάδιο τα καρκινικά κύτταρα αναπαράγονται πολύ αργόρυθμα. Αν γίνει έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη, η ασθένεια μπορεί να θεραπευθεί. Ο ιός του AIDS (HIV) ακολουθεί όμοια καμπύλη. Άρχισε να εξαπλώνεται γύρω στο 1950. Στην Ευρώπη πρωτοπαρουσιάστηκε τον Απρίλιο, 1959: ο πρώτος ασθενής στη Βρετανία πέθανε μετά από πέντε μήνες. Το 1979 η παρουσία του είχε γίνει πολύ αισθητή και μέχρι το 1990 είχαν πεθάνει 300.000 άνθρωποι!

Η πληθυσμιακή αύξηση ακολουθεί την εκθετική ανάπτυξη του ιού στην καμπύλη Β. Είναι άγνωστο αν το γήινο περιβάλλον μας θα εξακολουθήσει να συντηρεί τον πληθυσμό που έχει διαταράξει την πρότερη σταθερή ισορροπία στο ολιστικό οικοσύστημα του πλανήτη μας. Θα φανεί τα επόμενα 30-40 έτη, οπότε ο πληθυσμός θα έχει εισέλθει στη ζώνη κινδύνου.

Υπάρχει όντως κίνδυνος; Τι είναι αυτός ο κίνδυνος;

3. Πρώτος στους καιρούς μας ο ιερωμένος Thomas Malthus στο Essay on the Principles of Population, Δοκίμιο για τις Αρχές Πληθυσμού (1798, επανεκδόθηκε 6 φορές μέχρι το 1826), προειδοποίησε ότι ο πλανήτης δεν θα μπορούσε να συντηρεί έναν συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό.

Παλαιότερα ο άνθρωπος ζούσε σχετικά αρμονικά με τα οικοσυστήματα του περιβάλλοντος και τους κύκλους της Φύσης. Στην εποχή του Μάλθους έμοιαζε να είχε μεταβληθεί σε αρπακτικό ή τρωκτικό, ένα είδος ακρίδας που ζει παρασιτικά εις βάρος άλλων ζωντανών μορφών.

Ο Μάλθους αποδείχθηκε να έκανε λάθος και η συζήτηση που προκάλεσε το Δοκίμιό του έσβησε πριν το 1840. Η ταχύρυθμη τεχνολογική πρόοδος επέφερε όχι μόνο την περιβόητη Βιομηχανική Επανάσταση που εισήγαγε νέες διευκολύνσεις στη ζωή αλλά και νέες εντατικές μεθόδους στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα που αύξησαν την παραγωγή τροφίμων.

Παραταύτα, στις μέρες μας, η εκθετική αύξηση πληθυσμού αναζωπύρωσε τη Μαλθουσιανή θεώρηση και τώρα χρωματίζει εκθέσεις όπως της Λέσχης της Ρώμης και άλλων διεθνών Οργανισμών. Αυτές επισημαίνουν τον κίνδυνο εξάντλησης των φυσικών πόρων και περιβαλλοντικής μη-αναστρέψιμης καταστροφής όπως διαφαίνεται στην απώλεια γονιμότητας εδαφών, τη συρρίκνωση δασών όπως του Αμαζονίου, τη μείωση ορυκτών πόρων και μεταλλευμάτων και τη γενική ρύπανση της γης, των υδάτων και της ατμόσφαιρας.

Όλοι αυτοί οι κίνδυνοι είναι πολύ αισθητοί στις μέρες μας.

4.Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, οι στοχαστές που λένε πως οι νοητικές δυνάμεις του ανθρώπου θα τον βοηθήσουν να βρει νέα μέσα και συστήματα, τα οποία θα ενδυναμώσουν τη βιωσιμότητα που ο πλανήτης μας παρέχει, χάρη στις νέες επιστημονικές ανακαλύψεις και τεχνολογίες. Λένε επίσης πως οι δυνάμεις της Φύσης ή Ζωής δεν θα επιτρέψουν στον άνθρωπο να απειλήσει και να καταστρέψει τη βιόσφαιρα του πλανήτη. Αυτή τη θεώρηση ανέπτυξε ο περιβαλλοντολόγος J. Lovelock με το ολιστικό του σύστημα που ονόμασε Γαία το 1979, σύμφωνα με το οποίο ολόκληρος ο πλανήτης και όλα τα όντα του συνιστούν έναν ενιαίο ζωντανό οργανισμό.

Νωρίτερα, στη δεκαετία του 1950 ο Ιησουίτης ανθρωπολόγος P.T. de Chardin στο πολύκροτο βιβλίο του The Phenomenon of Man είχε αναπτύξει παρόμοιες ιδέες και υποδήλωνε πως ο άνθρωπος μπορούσε να ανελιχθεί σε ανώτερο όν.

Πρόσφατα πάλι, ο περιβαλλοντολόγος E.C. Ellis (καθηγητής στο Maryland University κι επισκέπτης καθηγητής στο Harvard) διακηρύσσει πως παρά τις φυσικές καταστροφές και επιδημίες, παρά τους λιμούς και πολέμους καθώς και την αύξηση πληθυσμών, σε κάθε περίοδο και περιοχή, οι άνθρωποι κατόρθωσαν όπως δείχνουν οι μελέτες της Ανθρωπολογίας, Αρχαιολογίας και Ιστορίας, να υπερβούν τις δυσκολίες και επινοώντας νέες μεθόδους να αυξήσουν την παραγωγή τροφίμων και άλλων αγαθών αναγκαίων για τη ζωή.

Αυτό συμβαίνει και τώρα. Επιπλέον έχουμε πιο αποτελεσματικά μέσα ελέγχου γεννήσεων. Επομένως δεν χρειάζεται να ανησυχούμε πολύ αλλά πρέπει να προχωρήσουμε στη δημιουργία των απαιτούμενων υποδομών και στη μείωση αν όχι στην πλήρη εξάλειψη της φτώχειας.

5. Όλα αυτά τα τελευταία (§4) ακούγονται πολύ θετικά και παρηγορητικά. Τέσσερα πράγματα όμως πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπ’ όψιν.

Πρώτον, αγνοείται σε όλη την επιχειρηματολογία ο παράγων ποιότητα. Ναι, η επιστήμη και η ακόλουθός της τεχνολογία κατορθώνουν θαύματα. Υπάρχει υπερπαραγωγή τροφίμων, άσχετα με το ότι δεν φθάνουν πάντα σε  όσους πεινούν. Αυτή όμως είναι μια ποσοτική άποψη, ενώ η ποιότητα χειροτερεύει. Και σε αυτή την όντως αξιοθαύμαστη υπερπαραγωγή, σπόροι αλλοιώνονται, η χημεία και η βιοτεχνολογία υπεισέρχονται εντονότερα, ενώ μόνο σφοδρότερα και ισχυρότερα λιπάσματα δυναμώνουν την ευφορία γαιών. Όμως μακρόχρονα, όλα αυτά δηλητηριάζουν το έδαφος, τα ύδατα και τον αέρα καθώς και τις ίδιες τις τροφές.

Μπορεί σε 30 ή 40 χρόνια όλοι οι άνθρωποι να αναγκαστούν να το κάνουν αυτό, αλλά ποιοι πράγματι θέλουν να τρώνε το κοτόπουλο ή το ψάρι τους, τα λαχανικά ή τα φρούτα τους, σε χάπια ή πάστες μέσα από πλαστικά σωληνάρια με χημικά συντηρητικά και τεχνητές πρόσθετες γεύσεις;… Ποια θρεπτική αξία θα έχουν τέτοιες βιομηχανικές τροφές μαζικής παραγωγής;… Ήδη έχει προοδεύσει η παραγωγή μη θρεπτικών τροφών στη μορφή κονσερβοποιημένων κρεάτων και ψαριών και κατεψυγμένων λαχανικών, φρούτων και ήδη μαγειρεμένων φαγητών!

Δεύτερον, η ρύπανση αυξάνεται παντού και πουθενά δεν γίνονται ορατές προσπάθειες μείωσης της. Οι επιδράσεις φαίνονται ξεκάθαρα στη μολυσμένη ατμόσφαιρα σε μεγαλοπόλεις, στη διεύρυνση της τρύπας του όζοντος, στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και στο λιώσιμο των πάγων.

Τρίτον, πουθενά δεν βλέπουμε να γίνονται προσπάθειες από κυβερνήσεις για τη δημιουργία ορθών υποδομών και, πολύ λιγότερο, για την εξάλειψη της φτώχειας. Το ότι αυξάνονται οι στερημένοι, άστεγοι και λιμοκτονούντες, δεν χωράει αμφιβολία. Το ότι αυξάνονται τα πλούτη των μεγάλων πλουτοκρατών επίσης είναι φανερό. Δεν είναι όμως φανερή καμιά προσπάθεια για την ανύψωση των φτωχών στην ευημερία των πλουσίων. Αντίθετα το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών διευρύνεται.

Τέταρτον, η Φύση και η Ιστορία δεν δίνουν καμιά εγγύηση ότι το ανθρώπινο γένος θα διαιωνίζεται επ’άπειρον σε αυτόν τον κόσμο. Γνωρίζουμε πως παλαιότεροι πολιτισμοί έχουν εξαφανιστεί δια παντός – οι Σουμέριοι, οι Χετταίοι. Γνωρίζουμε πως άλλα έμβια όντα όπως οι δεινόσαυροι, επίσης έχουν εξαφανιστεί. Γιατί λοιπόν να δείξει συμπόνια σε μας η Φύση; Μάλιστα είμαστε προικισμένοι με μεγάλη νοημοσύνη ώστε να διακρίνουμε το ορθό από το λάθος, το χρήσιμο από το άχρηστο. Επομένως γιατί να μας σταματήσουν οι δυνάμεις της Φύσης αν εμείς επιλέξουμε τον δρόμο της αυτοκαταστροφής;

Οι δυνάμεις της Φύσης μάλλον θα μας βοηθήσουν και στη μια και στην άλλη κατεύθυνση. Όπως κάνουν οι περισσότεροι γονείς σήμερα: ό,τι θέλει το παιδί!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *