1. Στα κείμενα της Βεδικής Παράδοσης βρίσκουμε μια πιο παραστατική περιγραφή των τεσσάρων γιούγκα ή Εποχών.
Λέγεται πως στο kṛtayuga (=Χρυσή Εποχή) οι άνθρωποι είχαν μεγάλη αρετή, μακροζωία και, συνεπώς, δύναμη. Είχαν κοινό νου και ζούσαν σε ενότητα χωρίς να χρειάζονται έλεγχο ή διακυβέρνηση. Οι επιθυμίες τους ήταν αγνές κι εναρμονισμένες με τις συμπαντικές ανάγκες: εκπληρώνονταν μόλις διατυπώνονταν στο νου τους. Απολάμβαναν την υπέρτατη πνευματική μακαριότητα δίχως προσπάθεια. Εν τούτοις, υπήρχε στην ψυχική τους δομή μια αδυναμία έτσι που προς το τέλος της Εποχής, άρχισαν να χάνουν κάτι από τη δύναμη και την ενότητα τους.
Στο Tretāyuga (= Ασημένια Εποχή) η ενότητα χάθηκε και μαζί της η αρετή και η αγνότητα. Έτσι παρουσιάστηκαν τρεις τάξεις ανθρώπων: οι άνθρωποι της γνώσης, (brāhmaṇa) οι ιερωμένοι και σοφοί δάσκαλοι• οι άνθρωποι της αισθηματικής διάθεσης kṣatriya κυβερνήτες και πολεμιστές• και οι άνθρωποι της δράσης, έγιναν παραγωγοί, έμποροι, κτηνοτρόφοι, γεωργοί (vaiśya). Τώρα ήταν ανάγκη να υπάρχει διακυβέρνηση κι εργασία. Αλλά οι σοφοί διατήρησαν τη γνώση των φαινομένων, των ορυκτών, φυτών και ζώων και διατύπωσαν ορθούς νόμους έτσι που οι άνθρωποι να συμβιώνουν αρμονικά σε μικρές ή μεγάλες κοινότητες με συνοχή και τάξη. Αλλά η ψυχολογική αδυναμία εμφανίστηκε πιο έντονη κι έτσι η γνώση και η αρμονικότητα ελαττώθηκαν στο τέλος της Εποχής. Μερικοί από τους ανθρώπους των τριών τάξεων δεν ήθελαν να εκτελούν το λειτούργημα τους ορθά και ξέπεσαν σε μια τέταρτη τάξη – αυτή των προλετάριων (śūdra = shoodra) στη Σανσκριτική.
Στο Dvāparayuga (= Χάλκινη Εποχή) η τάξη διαταράχτηκε. Οι πολεμιστές ανέλαβαν την εξουσία και συχνά δεν ακολουθούσαν τους νόμους ή τις συμβουλές που έδιναν οι σοφοί. Αντί να κυβερνούν με δικαιοσύνη και να προστατεύουν τους λαούς, κοίταζαν πώς να τους εκμεταλλεύονται για να ζουν οι ίδιοι πλουσιοπάροχα: συχνά μάλιστα φυλάκιζαν, εξόριζαν ή θανάτωναν τους σοφούς, αγίους, προφήτες και δασκάλους. Είχαν σφετεριστεί αφενός την εξουσία που εκ φύσεως ανήκε στους σοφούς και είχαν αφετέρου κολλήσει την εμμονή των παραγωγών για κέρδος και πλούτο. Αλλά και η τάξη των ιερωμένων είχε χάσει την αρετή και δύναμή τους ενώ οι παραγωγοί επεδίωκαν ολοένα μεγαλύτερα κέρδη και άρχισαν να εποφθαλμιούν την εξουσία και τα πλούτη των άλλων τάξεων, χωρίς όμως να αποκτήσουν κάποια λίγη αρετή, γνώση και ικανότητα για κείνες τις λειτουργίες. Η αρχική ψυχική αδυναμία εκδηλώθηκε πολύ εντονότερα σε πολλές και ποικίλες μορφές και οι τάξεις άρχισαν να συγχέονται μεταξύ τους.
Στο Kaliyuga (= Σιδερένια Εποχή) η κατάσταση είναι πια φανερή στην εμπειρία όλων μας – εφόσον θέλουμε να κοιτάξουμε γύρω μας αντικειμενικά. Στην ιστορική, γνωστή μας περίοδο (και στην Ευρώπη μόνο τα τελευταία χίλια χρόνια) διακρίνουμε την όλη πορεία σε χαμηλότερο επίπεδο: το ιερατείο έδωσε τη θέση του στους πολεμιστές ενώ και οι δύο απομυζούσαν τον πλούτο των παραγωγών και κρατούσαν υπόδουλους τους υπόλοιπους – είτε ως σκλάβους είτε ως κολίγους και άλλες μορφές υποδούλωσης (σήμερα οι δάσκαλοι και ιερωμένοι είναι τέτοιοι μόνο κατ’ όνομα)• οι πολεμιστές είναι μάλλον μισθοφόροι και οι μάχες διεξάγονται με ποικιλόμορφες μηχανές δίχως ανδρεία και ιπποτισμό• οι παραγωγοί έχουν επιδοθεί σε κατάφωρη αισχροκέρδεια• οι προλετάριοι θέλουν προνόμια και επιδίδονται σε καταστροφικές ενέργειες ολοένα συχνότερα. Υπάρχει τεράστια σύγχυση, ζηλοφθονία και μοχθηρία. Κυβερνούν λιγοστές οικογένειες παραγωγών (ή εταιρείες) και κανείς δεν θέλει να εκτελεί καλά την εργασία και τα καθήκοντά του. Όπως το διατυπώνει ο Ησίοδος (Έργα και Ημέραι 190-3) –
Δεν θα έχει εύνοια όποιος τηρεί τον λόγο του,
Ο καλός και ο δίκαιος.
Θα εγκωμιάζεται μάλλον ο χυδαίος και ο εγκληματίας…
Και ο κακός θα βλάπτει τον καλόν.
2. Σύμφωνα με τα Βεδικά κείμενα, αυτή η καθοδική πορεία είναι αδυσώπητη και ανεντίστρεπτη.
Τα τελευταία 200 χρόνια (ας πούμε από το 1800 περίπου) υπήρξε αρκετή βελτίωση στο βιοτικό επίπεδο όλων των ανθρώπων, τουλάχιστον στις χώρες της δύσης. Σε πολλές χώρες της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής, ακόμα επικρατούν οι σκληρές συνθήκες παλαιότερων εποχών – εμφύλιοι, γενοκτονίες, βασανιστήρια, βιασμοί, ληστείες και άλλες βαρβαρότητες. Αλλά στην Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ιαπωνία και μερικές ακόμα χώρες, οι λαοί φαίνονται να απολαμβάνουν δημοκρατικές ελευθερίες κι ένα σχετικά υψηλό βιοτικό επίπεδο, χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας.
Οι αναρχοαριστεροί, στην τύφλα τους, αποδίδουν αυτές τις αλλαγές στους «αγώνες» των προλετάριων παραγνωρίζοντας πως είναι η χριστιανική συνείδηση των ανώτερων τάξεων που παραχώρησε κι εδραίωσε τις πολιτικές ελευθερίες των μαζών, ενώ δίχως την επιστημονική έρευνα, που βέβαια δεν έκαναν οι προλετάριοι, και την τεχνολογική ανάπτυξη γενικά, ούτε οι πλουσιότερες τάξεις δεν θα απολάμβαναν τα πάμπολλα αγαθά που σχεδόν όλοι πια στις «προηγμένες χώρες» μπορούμε να έχουμε – αμάξια, ηλεκτρικές συσκευές, πλυντήρια, τηλεοράσεις, τηλέφωνα κλπ, κλπ.
Πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας ότι το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών συνεχώς διευρύνεται και ότι ακόμα και στις πλούσιες χώρες υπάρχουν μάζες ζητιάνων, άστεγων και ποικιλότροπα στερημένων. Και αυτές οι μάζες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στις κάμψεις και υφέσεις της οικονομίας.
Έτσι λοιπόν οι μάζες απέκτησαν πολιτικές ελευθερίες και δικαιώματα αλλά συγχρόνως γλίστρησαν εν αγνοία τους, πολύ αισθητά, σε μια λεπτότερη κατάσταση εξάρτησης και υποδούλωσης οικονομικής.
Στο δεύτερο άρθρο αυτής της σειράς, Κατωφερής Κίνηση Β’ είδαμε μερικά από τα τεράστιας κλίμακας κακουργήματα που διέπραξαν οι διάφοροι λαοί στον 20ο αιώνα. Ας μην κορδωνόμαστε λοιπόν για τις δήθεν επιτεύξεις μας στην ευημερία των λαών.
3. Η κάθοδος αυτή είναι αδυσώπητη και αμετάκλητη. Και είναι δύσκολο να προβλέψουμε πόσο γρήγορα και σε ποιο βαθμό θα χειροτερέψουν τα πράγματα.
Ας αφήσουμε στη άκρη την ανάπτυξη στην πληροφορική και τεχνολογία οι οποίες όμως χρησιμοποιούνται ανεύθυνα ή κι εγκληματικά με αυξανόμενη συχνότητα κι ένταση από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και άτομα. Δέστε τη διάχυτη πλέον πορνογραφία ή τις κοινές κι εξωτικές μορφές απάτης στο διαδίκτυο. Σε κανέναν τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας δεν βλέπουμε βελτίωση. Αντίθετα, παντού οι εργασίες, με αμελητέες εξαιρέσεις, γίνονται στο άρπα-κόλλα, στο περίπου και με γνώμονα μόνο το γρήγορο κέρδος. Όχι μόνο στον ιδιωτικό τομέα αλλά, χειρότερα, στους κρατικούς οργανισμούς.
Μετά από 200 χρόνια αξιόπιστων πληροφοριών και στατιστικών και πολιτικο-οικονομικών και κοινωνιολογικών μελετών, σε καμιά χώρα δεν εφαρμόστηκε κάποιο σύστημα που να επιτύχει έστω και κατά προσέγγιση τη δίκαιη διανομή του πλούτου (= αγαθών και υπηρεσιών) που παράγεται εκεί. Ούτε διανοήθηκαν όλοι αυτοί οι σοβαροφανείς, περισπούδαστοι και μεγαλόστομοι παγκόσμιοι οργανισμοί εκτεταμένου κύρους (ΟΗΕ κλπ) να επιβάλλουν δίκαιους νόμους και κανονισμούς για όλες τις χώρες ανεξαίρετα. Δηλαδή, με ποια πανανθρώπινη λογική τα πετρέλαια, ο χρυσός και άλλα πολύτιμα αγαθά, «ανήκουν» αποκλειστικά στους κατοίκους μιας χώρας; Όλα έχουν δοθεί από το Σύμπαν ή τη Φύση για όλους τους ανθρώπους, όχι για συγκεκριμένες ομάδες.
Οι πολιτικοί και διπλωμάτες που αποφασίζουν για όλα αυτά τα ζητήματα είναι καλοφτιασιδωμένοι αχυράνθρωποι, ανδρείκελα των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων που, όπως ανέφερα πιο πάνω, ανήκουν στις ελάχιστες οικογένειες ή επιχειρήσεις οι οποίες ουσιαστικά κυβερνούν. Ούτε για εντιμότητα ενδιαφέρονται πλέον ούτε για δικαιοσύνη. Εκτός κι αν παρουσιαστεί κατ’ εξαίρεση κάποιος συνετός άνθρωπος, άντρας ή γυναίκα, και ωθήσει λίγα πράγματα για λίγο στη σωστή κατεύθυνση ωσότου τα συμφέροντα τον βγάλουν από τη μέση με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Υπάρχουν συνετοί, σοφοί άνθρωποι; Σίγουρα υπάρχουν αλλά είναι λιγοστοί και καθόλου ευπρόσιτοι στις μάζες του κόσμου. Είναι όμως ευπρόσιτοι σε όσους θέλουν να βελτιωθούν πνευματικά.
Θα επανέλθω.
