Είναι και οι πολιτικές και οικονομικές (πολύ απλά – υλικές, εισοδηματικές) αξίες.
Στο άρθρο του “Η Ευρώπη των μικρών εθνών” (Καθημερινή 28/4/24), ο Τάκης Θεοδωρόπουλος καταπιάνεται πάλι με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και αναρωτιέται στο τέλος – όχι άδικα – “μήπως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός έχει μεγαλύτερη αξία στην Τσεχία ή στην Ελλάδα από ότι έχει στη Γερμανία ή στη Γαλλία; Μήπως η Ελλάδα έχει περισσότερα να μας πει για το μέλλον της Ευρώπης απ’ ότι η Γερμανία; Παράδοξο ή παράλογο;”
Δεν έχει άδικο μα σφάλλει, νομίζω, να δίνει τόση έμφαση στην Ελλάδα μας όπου οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να θεωρούνται “κουτόφραγκοι” και, παλαιότερα, ζούσαν σε σπήλαια τρώγοντας βελανίδια ενώ οι αρχαίοι Έλληνες έχτιζαν Παρθενώνες κι έγραφαν εξαίρετα θεατρικά έργα και φιλοσοφούσαν σε μεγάλο βάθος, πλάτος και ύψος.
Εμείς ούτε Παρθενώνα χτίζουμε, ούτε θεατρικά έργα ή άλλη λογοτεχνία παράγουμε (“Η [Νέο-]Ελληνική δημιουργία δεν κατάφερε να παραγάγει τέτοια μεγέθη” όπως στην Τσεχία ο Κούντερα κ.λπ., γράφει ο Τ. Θεοδωρόπουλος). Παράγουμε πολυποίκιλες πολυκατοικίες κι έχουμε λεωφορεία έτοιμα να κλατάρουν, ενώ οι οδηγοί ασχολούνται με το κινητό τους. Και μπόλικες πυρκαγιές και πλημμύρες.
Ο αγαπητός Τ. Θεοδωρόπουλος δίνει, όπως συχνά, έμφαση στη λογοτεχνία από τον Όμηρο τους θεατρικούς και φιλοσοφικούς συγγραφείς (πράγματι μεγάλα ονόματα) ως τον Παπαδιαμάντη και μερικούς άλλους. Μα στο άρθρο του εστιάζει στον Κούντερα και τη λογοτεχνία της Τσεχίας, η οποία, μετά την απορρόφησή της από τη σοβιετική αρκούδα το 1948 (και το 1968) επανήλθε γοργά στις ευρωπαϊκές φιλελεύθερες , δημοκρατικές αξίες με τη πτώση της Σοβιετίας.
Μα αυτή η επιστροφή όπως και σε άλλες χώρες της πρώην ΕΣΣΔ (Πολωνία, Ανατολική Γερμανία) είναι πολιτισμική σε μεγάλο βαθμό μα όχι μόνο ζήτημα λογοτεχνίας και άλλων Καλών Τεχνών, όπως τονίζει ο Τ. Θεοδωρόπουλος (ή και ο Κούντερα). Χώρες όπως οι τρεις Βαλτικές επίσης επέστρεψαν και η Ρουμανία και η Βουλγαρία (και οι χώρες που αποτελούσαν τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο).
Δεν θα υπεισέλθω στις ευρωπαϊκές πολιτισμικές αξίες διότι δεν είμαι βέβαιος πως τις γνωρίζω. Μα πιο πέρα είναι και πολιτικές και οικονομικές (πολύ απλά – υλικές, εισοδηματικές) αξίες. Και δεν μπορούν αυτές να υπαχθούν σε δεύτερη κατηγορία.
Η λέξη “πολιτισμός” και η λέξη “κουλτούρα” (ή “Καλλιέργεια”) σημαίνουν διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικά στόματα που τις εκστομίζουν και σε διαφορετικά αυτιά που τις προσλαμβάνουν.
Οπωσδήποτε οι Καλές Τέχνες και ιδίως η λογοτεχνία, (μυθιστορήματα, ποίηση, δοκίμιο κ.λπ.) παίζουν σπουδαίο ρόλο, όντας μια σημαντική άποψη. Η λογοτεχνία σίγουρα διαμορφώνει νοοτροπία και χαρακτήρα πολίτη.
Μα εξίσου σπουδαίο ρόλο παίζει και το πολιτικό-οικονομικό καθεστώς, με τους νόμους του.
Βλέπετε, στις Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) και στην Τσεχία ο κουμμουνισμός απαγορεύτηκε διότι οι λαοί αυτοί αναγνώρισαν τον παραλογισμό και τη φρίκη του καθεστώτος αυτού. Δεν υπάρχει ΚΚ εκεί.
Εδώ στην χώρα της τρελής ροδιάς, ένα 35% του πληθυσμού εξακολουθεί να αριστερίζει κι ένα 10% τουλάχιστον είναι απολιθώματα του σταλινισμού. Και θέλουν να έχουν εθνικά μνημεία και τις γιορτές τους. Από μια άποψη δεν έχουν άδικο αφού το αυταρχικό μετεμφυλιακό κράτος τους κυνήγησε άγρια, σε πολλές περιπτώσεις αδικαιολόγητα.
Είναι και το θέμα της γλώσσας. Δεν μπορούμε, ή δεν θέλουμε να καταλάβουμε πως η γλώσσα μας είναι αδύναμη – άσχετα με τους ισχυρισμούς πολλών και το ότι πολλοί επιστημονικοί όροι είναι δάνεια από την Αρχαία (και τη Λατινική). Στη γραφή (κι εκφορά) της λείπουν πολλοί ήχοι – cha, di, ju, she κλπ. Χωρίς ισχυρή γλώσσα και ισχυρή βιομηχανία, χωρίς ισχυρούς πολιτικούς, δεν μπορείς να είσαι ισχυρή χώρα.
