Φιλ442: Αιώνια Επανάληψη και μετενσωμάτωση

Φιλ442: Αιώνια Επανάληψη και μετενσωμάτωση

- in Φιλοσοφία
0

1. Ο όρος “επανάληψη” δεν αποδίδει ακριβώς τον αγγλικό όρο recurrence. Eternal recurrence είναι μια ιδέα που ανέπτυξε ο αποκρυφιστής P.D. Ouspensky στις αρχές του 20ου αιώνα. Άλλη λέξη θα ήταν επίσης “επανεμφάνιση” ή “επανερχομός” για να καταδειχθεί κάτι που επαναλαμβάνεται σε περιοδική ανακύκλωση. Το ίδιο πρέσβευαν και μερικοί Πυθαγόρειοι. Και στην εποχή μας πολλοί άλλοι εκτός από τον Ουσπένσκι (όπως ο Mircea Eliade) έχουν γράψει για το φαινόμενο αυτό.

Ο Σιμπλίκιος αναφέρει τον Εύδημο, μαθητή του Αριστοτέλη, που δίδασκε πως οι Πυθαγόρειοι είχαν ως δόγμα τους την αιώνια επανάληψη ή επανεμφάνιση – “όπου όλα θα είναι ίδια, όπως είναι τώρα και ο χρόνος εύλογα θα είναι ίδιος. Γιατί αν οι κινήσεις [των ουράνιων σωμάτων] και πολλά άλλα πράγματα είναι ίδια, τότε αυτό που συνέβη πριν και αυτό που θα συμβεί μετά είναι ομοίως ίδια. Και αυτό ισχύει για την επανάληψη που είναι πάντα ίδια.”

Ο απόστολος Παύλος γνώριζε την ιδέα, μα την απέρριψε (Εβραίους, 9. 24-26). Ο Ωριγένης επίσης (3ος αιώνας κε) αναφέρει την ιδέα στο Περί Αρχών 2-3, μα και αυτός την απορρίπτει.

2. Άλλο η επαναγέννηση και άλλο η επανάληψη. Στην επανάληψη τα πράγματα είναι ίδια όπως την προηγούμενη φορά: καμμιά αλλαγή. Στην επαναγέννηση (ή μετενσάρκωση ή μετενσωμάτωση) τα πράγματα είναι ίδια μα και διαφορετικά.

Ο Εύδημος αναφέρει την κίνηση των ουράνιων σωμάτων. Και βέβαια έχει δίκιο. Στην εποχή του και για πολλούς αιώνες οι τροχιές της περιφοράς κάθε πλανήτη και του φεγγαριού ήταν ίδιες. Μα στη δική μας μοντέρνα εποχή τα ισχυρά τηλεσκόπια και άλλοι υπολογισμοί έδειξαν πως δεν είναι ακριβώς ίδιες.

Η Γη μας κάνει ένα έτος στην περιφορά της γύρω από τον ήλιο, μα όταν φθάνει στο ίδιο σημείο του ελλειπτικού της δεν είναι καθόλου ίδια: πολλά έχουν αλλάξει στην ατμόσφαιρα και στην επιφάνειά της: μεγαλύτερος πληθυσμός, μεγαλύτερη εξόρυξη, μεγαλύτερη ρύπανση αν μη τι άλλο. Η Αφροδίτη κερδίζει 2,5 μέρες σε 8 έτη. Ο Άρης από την άλλη χάνει 26 μέρες σε 15 έτη. Ο Δίας χάνει 5 μέρες σε 12 έτη. Ο Κρόνος 8,3 μέρες σε 30 έτη.

Αυτή η διαφορά δείχνει πως υπάρχει δυνατότητα για αλλαγή (ή κάποιες αλλαγές) παρά την επανάληψη. Μπορεί η διαφορά να είναι μικρή στη συγκεκριμένη κλίμακα, μα μπορεί να είναι πολύ μεγάλη σε άλλες κλίμακες. Στην Γη π.χ. για τα ψάρια, τα πουλιά, τα φυτά, ακόμα και τους ανθρώπους, υπάρχουν μικρές και μεγάλες αλλαγές.

3. Αν δεν υπήρχε αλλαγή και η επανάληψη ήταν ακριβώς επανάληψη των ίδιων γεγονότων και καταστάσεων, τότε δεν θα υπήρχε καμιά αλλαγή και οι άνθρωποι θα έμεναν αιχμάλωτοι, σκλάβοι, της μηχανικής, αμετάβλητης επανάληψης.

Σε αυτή τη μουντή, ρουτινιέρικη επανάληψη αναφέρεται και ο Εκκλησιαστής (1.9): “Τι το γεγονός; Αυτό το γενησόμενονˑ και τι το πεποιημένον; Αυτό το ποιηθησόμενον.” Και δεν υπάρχει κάτι καινούριο υπό τον ήλιο!

Αν δεν υπήρχε αλλαγή κανένας δεν θα βελτιωνόταν ούτε στο υλικό ούτε στο πνευματικό επίπεδο. Μα οι άνθρωποι σίγουρα αλλάζουν εσωτερικά yathākarma yathāvidyam όπως λέει η Kausītaki Ουπανισάδα (1.2) “ανάλογα με τη συμπεριφορά του, ανάλογα με τη γνώση/κατανόησή του” από τη μια ενσωμάτωση στην άλλη. Το ίδιο λέγεται και στη Bhagavad Gītā. Εκεί μάλιστα ο Krishna εξηγεί πως ορισμένοι απαρνητές της αλήθειας, της δικαιοσύνης και της καλοσύνης επανέρχονται σε δυσμενείς συνθήκες ή και σε χαμηλότερες μορφές, ενώ όσοι εργάζονται για τη βελτίωση τη δική τους και, κατ’ επέκταση, του κόσμου, αυτοί όντως βελτιώνονται (κεφ. 6, 13, κ.λπ.).

4. Πρέπει να κάνουμε έναν διαχωρισμό μεταξύ “επανάληψης” και μετενσωμάτωσης ή μετενσάρκωσης. Την επανάληψη την εξέτασα πιο πάνω. Η μέρα, δηλ. το εικοσιτετράωρο, που είναι η περιστροφή της Γης στον άξονά της, και ο κύκλος του έτους και των εποχών που είναι η τροχιά της περιφοράς του πλανήτη μας γύρω από τον ήλιο, επαναλαμβάνουν. Μα και ο πλανήτης και τα όντα που βρίσκονται σε αυτόν δέχονται κάποιες μικρές και μεγάλες αλλαγές. Μερικά είδη ζώων και φυτών έχουν εξαφανιστεί από την Οργανική Ζωή ενώ άλλα έχουν εμφανιστεί. Υπάρχουν επίσης κλιματικές και άλλες αλλαγές – όπως αναφέρθηκε νωρίτερα.

Η μετενσάρκωση αναφέρεται στην επανενσωμάτωση του ανθρώπου: ένα άτομο πεθαίνει και η ψυχή του, η πνευματική ουσία ή ο εαυτός του, μετενσαρκώνεται για μια νέα ζωή εδώ στον γνωστό μας κόσμο. Θεωρητικά υπάρχουν τρεις δυνατότητες: να ενσωματωθεί ξανά στο ίδιο πρόσωπο, από ίδιους γονείς, στο ίδιο περιβάλλον, και να ξαναζήσει πάνω κάτω την ίδια ζωή· να πάει μπροστά στον γραμμικό χρόνο και να ενσωματωθεί 100 ή 200 έτη αργότερα σε νέες συνθήκες· να πάει πίσω 100 ή 1.000 έτη πάλι σε νέες συνθήκες. Σύμφωνα με την επικρατέστερη θεώρηση αυτό εξαρτάται από τον τρόπο ζωής του ατόμου και την κατανόηση που απέκτησε στην παρούσα ενσωμάτωση: ο τρόπος ζωής και το επίπεδο κατανόησης σχηματίζουν βαθμιαία μια ισχυρή τελευταία επιθυμία και, την ώρα του θανάτου, αυτή αποφασίζει για την επόμενη ενσωμάτωση.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *