Φιλ428: Όποιος ξέρει δεν γνωρίζει

Νικόδημος για τον Τζουάνγκ Τζου

Στην Κένα Ουπανισάδα 2.3 λέγεται: “Όποιος ισχυρίζεται πως ξέρει, δεν γνωρίζει τίποτα. Γνωρίζει εκείνος που δεν ισχυρίζεται τίποτα”.

Το ίδιο δίδαγμα δίνεται και στο κεφ. 22 “Η γνώση περιπλανιέται βόρεια”.

Εδώ η γνώση δεν είναι η απόλυτη γνώση (ή σοφία) που εξαφανίζει την άγνοια: είναι περισσότερο η κατώτερη, πολυμάθεια ή εγκυκλοπαιδική γνώση, περισσότερο “πληροφόρηση”. Στον Τζουάνγκ Τζου αυτή η χρήση είναι συχνή. Οι λίγες παραδοξολογίες εδώ κι εκεί δεν είναι δύσκολες.

– – – – – – – – –

Κάποτε η Γνώση περιπλανήθηκε βόρεια φθάνοντας στα Σκοτεινά Νερά, ανέβηκε τον λόφο Yin Fen “Κρυμμένα Ύψη” και συναπάντησε τον Άπραγο-αμίλητο.

“Πείτε μου, αν έχετε την καλοσύνη,” είπε η Γνώση, “με τι είδους συλλογισμό, τι είδους στόχαση μπορώ να γνωρίσω το Τάο; Σε ποιο περιβάλλον και με ποιο τρόπο ζωής θα προσεγγίσω την κοινωνία με το Τάο; Με ποιανού τη βοήθεια, με ποιο μονοπάτι θα φθάσω το Τάο πλήρως;”

Ο Άπραγος-αμίλητος δεν απάντησε καμιά από τις τρεις ερωτήσεις. Δεν ήταν ότι δεν ήθελε, απλούστατα δεν ήξερε πώς να απαντήσει. Έτσι η Γνώση γύρισε και ροβόλησε νότια στα Λευκά Νερά. Ανέβηκε στην κορυφή Ku-Chueh (=Αμφίβολο Συμπέρασμα) όπου συνάντησε τον Αγριότρελο.

Η Γνώση του έθεσε τα ίδια τρία ερωτήματα. Εκείνος είπε:

“Α, ξέρω! Θα σου πω -” μα πριν τελειώσει την πρόταση, ξέχασε τι θα έλεγε.

Η Γνώση τότε, μη έχοντας απάντηση, πήρε νέα κατεύθυνση, πήγε στο παλάτι του Κίτρινου Αυτοκράτορα και όταν ο ίδιος ο Huang Di την δέχθηκε σε ακρόαση του έθεσε τα ίδια τρία ερωτήματα.

“Το Τάο γίνεται γνωστό,” απάντησε εκείνος, “δίχως σκέψη και περισυλλογή. Όταν δεν έχεις περιβάλλον και ιδιαίτερο τρόπο ζωής, θα προσεγγίσεις την κοινωνία με το Τάο. Και μόνο όταν δεν έχεις καμιά βοήθεια και κανένα μονοπάτι θα φθάσεις το Τάο πλήρως.”

“Εσείς κι εγώ τώρα ξέρουμε,” είπε η Γνώση. “Εκείνοι όμως οι δυο που ρώτησα πιο πριν δεν γνωρίζουν. Ποιοι άραγε έχουν δίκιο;”

“Δίκιο έχει ο Άρπαγος-αμίλητος,” είπε ο Χουάνγκ Ντι. “Ο Αγριότρελος είναι κοντά, μα εμείς οι δυο πολύ απέχουμε! Όποιοι πραγματικά γνωρίζουν δεν μιλούν. Όποιοι μιλούν δεν γνωρίζουν. Ο πραγματικός σοφός διδάσκει κάτι δίχως λόγια. Το Τάο δεν επιτυγχάνεται με προσπάθεια· η αρετή δεν καταναγκάζεται. Η καλοσύνη, ναι, μπορεί να ασκηθεί σε πράξεις, το καθήκον προς τους άλλους να στρεβλώνεται και οι τελετές και τα πρωτόκολλα να ξεγελούν”.

“Γι’ αυτό έχει λεχθεί: Όταν το Τάο λησμονιέται, μένουμε με την αρετή. Όταν η αρετή ξεχνιέται, μένουμε με την καλοσύνη. Όταν η καλοσύνη χάνεται, μένουμε στα καθήκοντα. Όταν και τα καθήκοντα παραγκωνίζονται, επινοούμε τα πρωτόκολλα – που είναι μπιχλιμπίδια του Τάο και ξανοίγονται στο χάος.” [Αυτή η διαδοχή βρίσκεται στο Τάο Τε Τσινγκ 38].

Γι’ αυτό έχει λεχθεί: “Όποιος ζει με το Τάο δρα όλο και πιο αραιά. Τόσο πολύ λιγοστεύουν οι πράξεις του που τελικά δεν κάνει τίποτα. Δεν δρα διόλου, όμως κάνει τα πάντα.” [Κι αυτό στο Τάο Τε Τσινγκ 48.]

Τώρα υπάρχουμε ως όντα κι αν θέλουμε να επιστρέψουμε στην πηγή μας αυτό δεν θα είναι εύκολο. Αυτό είναι εφικτό μόνο για τους αξιότερους ανάμεσά μας.

Η ζωή ακολουθεί τον θάνατο· ο θάνατος γεννάει τη ζωή. Ποιος θα κατανοήσει αυτήν τη διαδοχή; Όταν γεννιέται ο άνθρωπος, είναι γιατί μαζεύεται η ζωτική ενέργεια. Όταν όντως μαζεύεται, δημιουργείται μια ζωή κι όταν αργότερα σκορπάει, ο άνθρωπος πεθαίνει. Αφού θανή-ζωή ακολουθούν η μια την άλλη, τότε γιατί ανησυχούμε;

Σε αυτό τα Μύρια Όντα υπάρχουν ως ενότητα. Θεωρούμε μια συνθήκη ωραία γιατί έχει κάτι ζωντανό κι αξιοθαύμαστο. Η άλλη κατάσταση είναι απεχθής γιατί έχει σαπίλα κι αποσύνθεση. Το σάπιο κι αποσυντεθημένο αργότερα μεταμορφώνεται στο ζωντανό κι αξιοθαύμαστο κι αυτό πάλι στο πρώτο. Γι’ αυτό, λέγεται, η ολοκλήρωση είναι στην ενότητα της ζωτικής ενέργειας του κόσμου. Γι’ αυτό και ο σοφός πάντοτε σέβεται την ενότητα.”

“Όταν ρώτησα τον Άπραγο-αμίλητο αυτά τα πράγματα”, είπε τότε η Γνώση, “δεν μου απάντησε – κι έδειχνε να μην ήξερε πώς. Όταν ο Αγριότρελος πήγε να μου απαντήσει, σταμάτησε στη μέση αυτού που έλεγε. Λησμόνησε το θέμα! Εσείς όμως γνωρίζετε τις απαντήσεις. Γιατί λοιπόν μου είπατε ‘Εμείς πολύ απέχουμε’;”

Ο Κίτρινος Αυτοκράτορας είπε: “Ο Άπραγος-αμίλητος όντως γνωρίζει γιατί δεν ξέρει πράγματι! Ο Αγριότρελος είναι κοντά γιατί έχει ξεχάσει. Εμείς πολύ απέχουμε γιατί νομίζουμε πως ξέρουμε!”

Ο Αγριότρελος έμαθε για τη συνομιλία εκείνη κι αποφάνθηκε πως ο Χουάνγκ Ντι γνώριζε καλά το ζήτημα.