1. Ο Άρτουρ Σοπενάουερ (22/2/1788-21/9/1860) θεωρούσε τον εαυτό του συνεχιστή του ιδεαλισμού του Καντ και λάτρη του Πλάτωνα. Ήταν ο πρώτος αξιόλογος Ευρωπαίος που έφερε την ινδική φιλοσοφία (Βουδισμό και Βεδάντα) στη δυτική πανεπιστημιακή στόχαση. Με το πιο γνωστό έργο του Ο κόσμος ως Βούληση και ως Παράσταση (Die Welt als Wille und Vorstellung 1819) εισήγαγε μια νέα φιλοσοφική τάση με βάση την ιδέα πως η βούληση είναι μια μεταφυσική αρχή για την κατανόηση του κόσμου και του ανθρώπου. Έχει μείνει γνωστός για αθεϊστικό πεσιμισμό καθώς, εκτός από την απάρνηση του ασκητισμού που πρέσβευε, πίστευε πως οι σωματικές, συναισθηματικές και σεξουαλικές επιθυμίες δεν μπορούν ποτέ να εκπληρωθούν ολοκληρωτικά. Ας σημειωθεί εδώ πως ήταν επίσης ο πρώτος Ευρωπαίος φιλόσοφος που ασχολήθηκε με το σεξ καθαυτό.
 |
| Είχε αρκετά σκυλιά και όλα τα ονόμασε atma (=εαυτός)! |
2. Ο φιλόσοφός μας είχε παρατηρήσει πως όλες οι καταστάσεις του ψυχισμού μας είναι παροδικές – ακόμα και η κοινή ανία που επικρατεί συχνά ανάμεσα στο ενδιαφέρον και τη δράση για την ικανοποίηση μιας επιθυμίας και το ενδιαφέρον και τη δράση για την ικανοποίηση μιας δεύτερης. Συχνά η ενδιάμεση κατάσταση έχει κάποια ηρεμία ή έγνοια για το κοντινό μέλλον.
Το ενδιαφέρον, η δράση και η εκπλήρωση της επιθυμίας προκαλούν ευχαρίστηση που θα γίνει πάλι ανία και ο κύκλος θα επαναληφθεί. Η ευχαρίστηση, πίστευε, δεν είναι ένα ανεξάρτητο, ξεχωριστό συναίσθημα, μα απουσία βαριεστιμάρας, έγνοιας, φόβου ή ό,τι άλλο. Και σε κάθε κύκλο η διάρκεια του πόνου (= ανίας, έγνοιας κ.λπ.) είναι μεγαλύτερη από εκείνη της ευχαρίστησης ή χαράς. Γι’ αυτό κατηγορείται ως πεσιμιστής.
Αλλά πρότεινε δυο θεληματικούς τρόπους ανακούφισης στη διάρκεια της περιόδου του πόνου: αισθητική περισυλλογή και ασκητισμός – όπως στον Χριστιανισμό, στον Βουδισμό και τον Ινδουισμό.
Ο δεύτερος είναι αρκετά γνωστός. Η αισθητική περισυλλογή βοηθάει σε μια προσωρινή απαλλαγή από τον πόνο που προκαλεί η βούληση (ή η επιθυμία) η οποία προκαλεί ποικιλόμορφη δράση. Η μουσική κατέχει την πρώτη θέση στην όλη αισθητική θεώρηση του Σοπενάουερ. Αυτή η τέχνη, λόγω της αφαιρετικότητάς της, λέει, αναπαριστά καθαρά, αδιαμεσολάβητα τη Βούληση.
3. Πριν από τον Σοπενάουερ, ο Χέγκελ (ή Έγελος, παλαιότερα!) δίδασκε την αντίληψη του Zeitgeist ‘πνεύμα της εποχής’, που στην εποχή του ήταν πως η κοινωνία ολόκληρη (ή το μεγαλύτερο μέρος της) κατατείνει σε μια συγκεκριμένη κεντρική κατεύθυνση χάρη στη συλλογική συνείδηση – και αυτό είναι σωστό, όπως παρατηρούμε κι εμείς στην εποχή μας. Μα ο Σοπενάουερ άσκησε κριτική σε αυτή τη θεώρηση προσθέτοντας πως τα μέλη της κοινωνίας υποκινούνταν από τις δικές τους προσωπικές βασικές επιθυμίες επίσης – που συμπεριλάμβαναν και κοινές ανάγκες. Στο σύνολό τους αυτά όλα τα κίνητρα συνιστούν τη Βούληση για Ζωή (Wille Zum Lieben) η οποία κινητοποιεί όλους τους ανθρώπους.
Πολλές επιθυμίες είναι άλογες, άσκοπες και μάταιες και οδηγούν σε περισσότερο πόνο παρά ευχαρίστηση. Κι αυτό ισχύει κατ’ επέκταση για τις περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες.
Και σε όλη αυτή τη διαδικασία κυριαρχούν τρία κύρια ηθικά κίνητρα: συμπόνια, μοχθηρία κι εγωισμός. Ο Σοπενάουερ θεωρούσε τη συμπόνια βασικό ηθικό κίνητρο ενώ τα άλλα δύο είναι εκφυλισμένες εναλλακτικές ηθικές εκδηλώσεις.
Έτσι, πολλές παρατηρήσεις του είναι ορθές μα, βέβαια, δεν αντανακλούν πλήρως την πραγματικότητα – όπως π.χ. πως η μοχθηρία, ο φθόνος, η αλαζονεία και παρόμοια, είναι εκφράσεις του εγωισμού και πως ο εγωισμός είναι παράγωγο της άγνοιας κι επιθυμίας.
