Ο όρος “μετάπτωση” αφορά τον άξονα της περιστροφής του πλανήτη μας. Μεταφράζει την αγγλική precession. Έχω συναντήσει και τους όρους “ταλάντωση” και “προπόρευση”.
Ο άξονας της Γης δεν είναι σταθερός, ούτε κάθετος απόλυτα. Έχει μια μικρή κλίση και αλλάζει ο ίδιος γωνία καθώς ο πλανήτης περιστρέφεται και σχηματίζει έναν κύκλο, μικρότερο του ισημερινού κύκλου.
Στο εικόνα αριστερά βλέπετε την κυκλική κίνηση.
Το φαινόμενο δεν είναι ιδιαίτερο για τη Γη. Κάθε περιστρεφόμενη σφαίρα θα το εκδηλώσει. Αν ποτέ παίξατε με σβούρες θα πρέπει να το παρατηρήσατε. Η διαφορά συνίσταται στη χρονική περίοδο. Με τη σβούρα η κυκλική κίνηση του άξονά της είναι πολύ γρήγορη. Για τη Γη χρειάζεται 25.765 έτη μια ολόκληρη περιστροφή 360 μοιρών. (Για ευκολία, ο αριθμός στρογγυλεύεται σε 26.000.)
Πρώτος, λέγεται, να παρατήρησε το φαινόμενο ο Ίππαρχος (190-120 πκε) ο οποίος εκτίμησε με σχετική ακρίβεια για την εποχή πως η αλλαγή ήταν μια μοίρα τον αιώνα. Η πραγματική αλλαγή είναι 1,38ο . Ο Κινέζος Yu Xi (περ. 307-45 κε) έκανε παρόμοια παρατήρηση.
Η μετάπτωση έχει ορισμένες αισθητές επιδράσεις.
Ο πολικός αστέρας (εκτός από την όποια δική του κίνηση) φαίνεται να κινείται σχετικά με τον αληθινό βορρά. Επίσης, αλλάζουν οι αστρολογικές εποχές με τα ζώδια καθώς η δική μας θέα των αστερισμών αλλάζει με τη μετάπτωση.
Υπάρχουν επιδράσεις και στο μαγνητικό πεδίο της Γης.
Άλλες επιδράσεις σχετίζονται με τις εποχές του έτους οι οποίες αλλάζουν σε διάρκεια. Καθώς η γωνία κλίσης του πλανήτη μεγαλώνει ή μικραίνει, για διαδοχικά μέρη της Γης, αλλάζει η ποσότητα κι ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας που δέχονται. Οι θερμοκρασίες επίσης αλλάζουν σε αυτά τα μέρη.
Πολύ πιο ενδιαφέρουσες για τους περισσότερους από μας είναι οι δικές μας (συν)αισθηματικές μεταπτώσεις. Αυτές δεν έχουν τον σίγουρο περιοδικό κύκλο των ουράνιων σωμάτων. Μα αυτό είναι άλλο θέμα.
