1. Στο προηγούμενο 350. Φιλοσοφία: Μια υλιστική θεώρηση (2) πήγαμε στη θεώρηση της απαρχής του σύμπαντος, στο Μπιγκ Μπανγκ και αναρωτηθήκαμε: πού κρατιούνταν οι σπουδαίες ιδιότητες ζωής και νοημοσύνης που εκδηλώθηκαν σε πολύ μεταγενέστερα στάδια της εξέλιξης και πού κρατιούνταν οι νόμοι που κυβέρνησαν την ανάπτυξη των υλικών και ενεργειών για να δημιουργηθούν οι κόσμοι και τα πλάσματα και όλα τα φαινόμενα που παρατηρούμε σήμερα;
Ικανοποιητικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δεν έχουν δοθεί, από όσο γνωρίζω, μα ούτε και για την πρωταρχική singularity που έγινε η απαρχή της γέννησης του σύμπαντος.
Σήμερα επεκτείνω τα ερωτήματα που σχετίζονται με τη μνήμη και την έδρα της και στον άνθρωπο. Και φυσικά στη φύση του εγκεφάλου και του νου (ή πνεύματος).
2. Οι εξειδικευμένοι νευρολόγοι και άλλοι επιστήμονες από τα τέλη του 19ου αιώνα πιστεύουν (με αυξημένη βεβαιότητα τον 20ο αιώνα) πως οι μνήμες αποθηκεύονται ως εντυπώματα στον εγκέφαλο. Έρευνες έχουν δείξει ότι όντως συγκεκριμένα τμήματα (ή όργανα, όπως ο ιππόκαμπος) ενεργοποιούνται όταν οι μνήμες έρχονται στη θύμηση της επίγνωσής μας. Τα στοιχεία είναι πολλά.
Από την άλλη όμως οι διάφορες συσκευές με τους αισθητήρες τους που ανιχνεύουν αυτή την εγκεφαλική δράση δεν μας λένε σε τι συνίσταται μια ενεργοποιημένη ανάμνηση – κάποιο ταξίδι ή ατύχημα, κάποια ερωτική περιπέτεια ή επαγγελματική αποτυχία. Επίσης δεν μας λένε που φυλάσσονται όταν δεν είναι ενεργοποιημένες. Επιπλέον, γιατί η επιθυμία μας κάποτε φέρνει στην επίγνωσή μας μια ανάμνηση και κάποτε όχι, ακόμα κι αν πρόκειται για κάτι χθεσινό!
3. Ας πάρουμε το παράδειγμα του laptop μας και του πεδίου του Διαδικτύου. Είναι μόνο μια αναλογία.
Το laptop μου ενεργοποιείται κατάλληλα μέσω του πληκτρολογίου και μου φέρνει τις πληροφορίες που επιθυμώ. Ορισμένες από αυτές μπορεί να είναι αποθηκευμένες στον σκληρό δίσκο του, ενώ άλλες δεν είναι. Αν αναζητώ και διαβάζω πληροφορίες για κάποιο θέμα στο Διαδίκτυο, όλες οι πληροφορίες που εμφανίζονται στην οθόνη μου είναι αποθηκευμένες σε ειδικούς μακρινούς servers της Wikipedia ή άλλων πληροφοριακών οργανισμών. Το ίδιο ισχύει και για τις επιστολές (email) που εγώ στέλνω σε άλλους, ή άρθρα και μελέτες που γράφω και επιλέγω να αποθηκευτούν στον δικό μου ιδιωτικό χώρο στο Cloud (“Σύννεφο”), σε κάποιο μακρινό server, όχι στο ίδιο το laptop το οποίο τα συνέταξε μόνο! Η διαφορά στην περίπτωσή μας είναι πως η αποθήκη βρίσκεται σε ένα λεπτότερο επίπεδο, “άυλο” και μη-μετρήσιμο, το ξεχωριστό νοητικό σώμα.
Τώρα, αν καταστραφεί το σχετικό μέρος του εγκεφάλου καταστρέφονται λένε οι επιστήμονες και οι μνήμες. Ναι, μα αν καταστραφεί το laptop μου δεν θα έχω πρόσβαση στο Διαδίκτυο (και στον αποθηκευτικό χώρο μου στο “Σύννεφο”) και θα είναι σαν να έχουν καταστραφεί οι μνήμες και πληροφορίες μου. Όταν αντικαταστήσω το κατεστραμμένο μου laptop με ένα καινούργιο, θα μπορώ και πάλι να έχω πρόσβαση σε όλες τις πληροφορίες του Διαδικτύου και σε εκείνες που είχα αποθηκεύσει εκεί.
4. Υπάρχει εδώ μια πρόσθετη δυσκολία – φιλοσοφικής ίσως φύσης.
Η θεωρία πως οι μνήμες αποθηκεύονται στον εγκέφαλο με υλικά αποτυπώματα απαιτεί κι έναν ανακλητήριο (ανακτησιακό) μηχανισμό που θα κατανοεί την επιθυμία και θα αναγνωρίζει ποιες αναμνήσεις θα ανακαλέσει. Μα για να αναγνωρίζει τις μνήμες ο ανακλητήριος μηχανισμός πρέπει ο ίδιος να κατέχει κάποιο σύστημα μνήμης. Και ο επόμενος το ίδιο.
Έτσι έχουμε μια επ’ άπειρον παλινδρόμηση!
5. Τώρα ο νους και η νοημοσύνη του με τη σημασιακή του διάσταση. Όλα όσα είπαμε περί μνήμης και αποθήκευσης εκτός μυαλού, σε άλλο λεπτότερο, μη-μετρήσιμο δίκτυο, ισχύουν για τον νου και τις διεργασίες του.
Πρώτα όμως ας κάνουμε μια γενική διαπίστωση. Το κρανίο μου (και όποιο άλλο) μπορεί να ανοιχτεί και ο χειρουργός να δει τον εγκέφαλο και τα διάφορα τμήματα και όργανά του. Μπορεί επίσης με τις συσκευές του να διαπιστώσει και να μετρήσει την ταχύτητα ή και την ένταση των ηλεκτροχημικών διεργασιών νευρώνων και συνάψεων. Μα δεν μπορεί να “δει” με κανένα τρόπο τις νοητικές διεργασίες σημασιολόγησης.
Ο χειρουργός (ή άλλος επιστήμων) βλέπει (με τη συσκευή) πως η πληκτραία σχισμή του ινιακού λοβού του εγκεφάλου, δηλ. η ζώνη όρασης, έχει ενεργοποιηθεί καθώς έρχονται κάποιες εντυπώσεις από το σύστημα μεταβίβασης που ξεκινούν από τα μάτια και μέσω των οπτικών ταινιών φθάνουν εκεί. Μα δεν γνωρίζει αν τα μάτια βλέπουν μια καρέκλα, ένα μαξιλάρι ή ένα κάδρο.
Το ίδιο ισχύει για τον ενεργοποιημένο ιππόκαμπο, το εγκεφαλικό κέντρο μνήμης. Δεν φαίνεται ποια ανάμνηση έχει ζωντανέψει.
6. Η θεωρία της υλιστικής ορθοδοξίας λέει (348. Φιλοσοφία: Μια υλιστική θεώρηση, § 3, ε και ζ) πως το μεταβιβαστικό σύστημα φθάνει στον ινιακό λοβό κι εκεί προβάλλει την τρισδιάστατη έγχρωμη πραγματικότητα, όπως τη νομίζει μέσα στο κρανίο του.
Μα πώς κανείς άλλος δεν την βλέπει μέσα στο κρανίο παρά μόνο τον εγκέφαλο και το ενεργοποιημένο κέντρο όρασης;
Ξέρουμε πλέον πως ο εγκέφαλος εκπέμπει ένα ηλεκτρομαγνητικό πεδίο – όχι πολύ μακριά. Μερικοί μάλιστα το συνδέουν με τη συνειδησία (consciousness). Στην πραγματικότητα ολόκληρο το κορμί μας περιβάλλεται από ένα πεδίο.
Θα μπορούσε να περιβάλλεται από τον νου επίσης μόνο που ο νους δεν είναι ορατός ή μετρήσιμος από συσκευές. Και ο νους όπως και το κέντρο όρασης που λειτουργεί ως δέκτης και διακόπτης εικονίζει το αντικείμενο ή ένα ευρύτερο σκηνικό (ένα δέντρο, ένα κτίριο).
7. Η ύπαρξη του νου πέρα από κάθε υλική διενέργεια ακόμα και στο υποατομικό ή κβαντικό πεδίο, δεν είναι πιο παράξενη από πολλές υποθέσεις που παίρνει ως πραγματικότητα η ορθοδοξία του ματεριαλισμού.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία στην εμπειρία μας (ακόμα και επιστημόνων που έτσι στράφηκαν σε υπερφυσικές ή μεταφυσικές μελέτες): τηλεπάθεια, εξωσωματική εμπειρία (=το να βλέπεις το σώμα σου όπως άλλα αντικείμενα και σώματα ίσως από ψηλά) και την ξαφνική συνειδητοποίηση πως κάποιος/κάποια σε κοιτά έντονα από πίσω σου.
Δεν σας έχει συμβεί τίποτα από αυτά τα τρία;
