1. Κάθε ανάπτυξη στον κόσμο μας προσεγγίζεται με υλιστικά μετρήσιμα μεγέθη ακολουθώντας τον συρμό των φυσικών επιστημών που καθόρισαν τις έρευνές τους στο μετρήσιμο πλαίσιο του υλικού περιβάλλοντος το οποίο γίνεται αντιληπτό στις αισθήσεις μας άμεσα ή, συχνότερα τώρα, έμμεσα μέσω οργάνων/συσκευών που η τεχνολογία εκλεπτύνει σε ισχύ, διείσδυση και ακρίβεια.
Λένε, λοιπόν, οι εξειδικευμένοι πολιτικο–οικονομικοί αναλυτές πως μια χώρα ή κοινωνία αναπτύσσεται καθώς βλέπουν το μετρήσιμο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν να αυξάνεται. Υπάρχουν και άλλοι δείκτες (πάντα με μετρήσιμα μεγέθη) όπως της βιομηχανικής ανάπτυξης, της πρωτογενούς (αγροκτηνοτροφικής) παραγωγής, του όγκου εμπορίου (εισαγωγές – εξαγωγές σε δολάρια ή ευρώ), δημόσιες επενδύσεις κλπ.
Με βάση αυτές τις μετρήσεις γίνεται η κατάταξη των χωρών ή Εθνών σε προηγμένες, αναπτυσσόμενες ή βαλτωμένες τριτοκοσμικές. Αρκεί αυτή;
2. Αυτή η πολιτικο-οικονομική άποψη είναι οπωσδήποτε σημαντική και δείχνει κάτι ουσιαστικό για τη φύση του συγκεκριμένου Έθνους. Μια άλλη σχετιζόμενη άποψη είναι η στρατιωτική ισχύς της χώρας και ο δείκτης στρατιωτικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Η Γερμανία π.χ. καταλαμβάνει την 4η ως 6η θέση ανάλογα με τους πολιτικο-οικονομικούς δείκτες που χρησιμοποιεί κάποιος, μα στρατιωτικά είναι πολύ πιο πίσω και από το «αναπτυσσόμενο» Πακιστάν.
Αλλά είναι αυτά τα μόνα κριτήρια ή τα κύρια κριτήρια ανάπτυξης και προόδου; Ανάπτυξης και προόδου προς ποια κατεύθυνση και ποιο σκοπό;
Διαβάζουμε π.χ. τον τελευταίο καιρό (Μάιος, 2020) πως η Κίνα θα εξαφανίσει τη φτώχεια στο 2020: σε 6 έτη οι φτωχοί Κινέζοι από 99 εκμ το 2012 μειώθηκαν σε 16.6 εκμ μόνο το 2018. Και η οικονομική ανάπτυξη προχωρεί. Κοιτάμε πάλι μόνο την υλική ευημερία που είναι μετρήσιμη.
Κανονικά, λοιπόν, με αυτά τα κριτήρια η Αμερική που συνδυάζει το μεγαλύτερο ΑΕΠ και ανεπτυγμένη Βιομηχανία και Παιδεία, με απαράμιλλη στρατιωτική ισχύ, θα έπρεπε να είναι η πιο ανεπτυγμένη, ευημερούσα, πολιτισμένη, προοδευτική και φωτισμένη χώρα στον πλανήτη. Είναι όμως;
3. Ναι, όπως είπαμε, η πολιτικο-οικονομική ανάπτυξη είναι σημαντική. Μα γιατί; Σε τι χρησιμεύει, σε τι ωφελεί μακροπρόθεσμα;
Όλοι θέλουμε να έχουμε τα αγαθά που εξασφαλίζουν όχι μόνο την επιβίωσή μας, μα μια πληρέστερη ζωή με ολοκληρωτικά (αισθηματικά και διανοητικά) ικανοποιητική εργασία (όχι ανιαρή, ρουτινιάρικη), με ανάπαυση, σπορ, ταξίδια, τέχνες κλπ. Μερικοί αρκούνται με λίγα, άλλοι επιδιώκουν πολλά.
Αλλά τελικά τι είναι αυτό που όλοι επιθυμούμε;
Ευτυχία! Μόνο που ο καθένας και η καθεμιά έχει διαφορετική άποψη και αναζητά την ευτυχία με διαφορετικό τρόπο – σε ησυχία, κίνηση και δράση, θρησκευτική αφοσίωση και λατρεία, ξέφρενη διασκέδαση, κυνήγι γνώσης, υλιστικές αντιλήψεις, πλούτο, πολιτική φιλοδοξία, αισθητήριες απολαύσεις, σεξουαλική ευχαρίστηση, κακοποίηση και βασανισμό άλλων κλπ. κλπ.
Αν ο άνθρωπος ζήσει πολλά χρόνια βρίσκει πως καμιά από όλες αυτές τις επιδιώξεις δεν του προσφέρει μόνιμη ευτυχία, σταθερή ικανοποίηση. Ναι βρίσκει ευχαρίστηση, κάποτε πολύ έντονη και μεγάλης διάρκειας μα όχι μόνιμη. Κάτι λείπει.
Οι παλαιοί σοφοί και αρκετοί νεότεροι λένε με μονότονη επανάληψη πως η μόνιμη ευτυχία είναι μέσα μας, στον ίδιο τον εαυτό μας, μα χρειάζεται χρόνο και ειδική εργασία με την καθοδήγηση δασκάλου για να την βρούμε. Είναι μια εργασία αφαίρεσης κεκτημένων και συνηθειών, όχι πρόσθεσης νέων πραγμάτων.
4. Ας κοιτάξουμε λοιπόν την ανάπτυξη των χωρών ή Εθνών με αυτό το κριτήριο.
Παίρνω για παράδειγμα τη Βρετανία. Είχε σπουδαίες αρχές η παράδοσή της για δικαιοσύνη, ελευθερία και πρόοδο. Μα αυτές ξεθώριασαν και φαίνεται στη Θάτσερ και στον Μπλέρ. Η Θάτσερ πολέμησε την Αργεντινή για να αποκαταστήσει την ελευθερία των Βρετανών στα Φώκλαντ νησιά (Απρ –Ιουν 1982). Αργότερα ο Μπλέρ συμμάχησε με τον Bush τον νεότερο σε έναν αισχρό τυχοδιωκτικό πόλεμο κατά του Ιράκ. Τελείως διαφορετικά κίνητρα με σαφή παρακμιακή ολίσθηση.
Η Αμερική στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας της τόνισε τις αρχές για ζωή, Ελευθερία κι επιδίωξη της Ευτυχίας. Μα υιοθέτησε στην πράξη την αρχή του κέρδους (κι αισχροκέρδειας) καταπιέζοντας όχι μόνο τους Μαύρους σκλάβους μα και τους Ερυθρόδερμους γηγενείς και πολλούς λευκούς. Οι αρχές θάφτηκαν κάτω από τη δουλεία των Μαύρων, την καταπάτηση των Ερυθροδέρμων και τη φτωχοποίηση εκατομμυρίων λευκών. Υπήρξε τεράστια οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη μα οι ηθικές αξίες ξεχάστηκαν.
Η Κίνα, παρά το κομμουνιστικό καθεστώς της (αλλά με Κινεζικά στοιχεία), όντως εκβιομηχανίστηκε κι έγινε υπερδύναμη, πρώτη σε παραγωγή κι εξαγωγές. Συγχρόνως, μετά την παράνοια του Μάο (ως το 1975), άρχισε μεγάλη ανάπτυξη με υποδομές, παιδεία και οικονομική ανύψωση των φτωχότερων στρωμάτων. Μα όχι μόνο αυτό.
Στην Κίνα αναβίωσαν παλαιές παραδόσεις όπως η ηθική διδασκαλία του Κομφούκιου και η ολιστική ιατρική του βελονισμού. Πόσο θα συνεχίσει αυτό είναι άγνωστο. Υπάρχει για την ώρα, όμως, μια αξιοζήλευτη πολιτικο-οικονομική σταθερότητα κι αισιοδοξία. Οι Κινέζοι απολαμβάνουν αυτήν την κατάσταση αδιαφορώντας για τις δημοκρατικές ελευθερίες που εμείς στη Δύση τόσο λατρεύουμε αλλά παραμελούμε την ηθική εκπαίδευση.
