Η λατρεία είναι βασικό στοιχείο σε κάθε θρησκεία, μονοθεϊστική ή πολυθεϊστική. Ακόμα και στις πιο ταπεινές θρησκείες όπου οι πιστοί λατρεύουν (το πνεύμα σε) ένα δέντρο ή βράχο θα την απαντήσουμε.
Αρχίζοντας με τον Ιουδαϊσμό, βλέπουμε πως ο Γιαχβέ απαιτεί σεβασμό και λατρεία όντας ο Ποιητής του κόσμου και των ανθρώπων, ο Θεός Πατέρας, ο ένας Θεός υπεράνω των άλλων (Γένεσις 3.5, 22.28, Δευτερονόμιο 10.17, κλπ.). Λατρεύεται με ψαλμούς, υμνωδίες, προσευχές και θυσίες. Είναι παράξενο όμως που το απαιτεί αυτό αντί να το δώσει ως οδηγία για την εκλέπτυνση του αισθήματος.
Ο Χριστιανισμός είναι μια προέκταση και μετάλλαξη του Ιουδαϊσμού. Εδώ ο Γιαχβέ είναι Θεός Πατέρας (και ποιητής των πάντων) μα έχει και τον Υιό, τον Ιησού Χριστό ενσαρκωμένο ως άνθρωπο, και το Άγιο Πνεύμα που φωτίζει καρδιά και νου ως δύναμη σοφίας και κατανόησης. Κι εδώ οι πιστοί τον λατρεύουν καθώς και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα και την Παναγία Μητέρα του Χριστού, που όμως δεν είναι μέλος της Αγίας Τριάδας (!) και διάφορους αγίους. Εκτός από ψαλμωδίες (που εκφράζονται συνήθως μόνο από ψάλτες στη θεία λειτουργία), προσευχές και κάποια πρόσφορα, υπάρχει και η ευχαριστία για τα δώρα του Θεού στη δημιουργία με πρώτο την ίδια την ζωή.
Στην Παλαιά Διαθήκη του Ιουδαϊσμού, ο άνθρωπος πλάθεται για να φροντίζει κατά κάποιο ακαθόριστο τρόπο τον Κήπο της Εδέμ. Και μετά την “πτώση” του καταδικάζεται να φροντίζει τη γη έξω από την Εδέμ. Η δημιουργία του ανθρώπου, λοιπόν, έχει αυτόν τον σκοπό.
Στο Ισλάμ ο άνθρωπος πλάθεται για να λατρεύει τον Αλλάχ. Το Ισλάμ, ο Μωαμεθανισμός, είναι ένα μείγμα Ιουδαϊσμού, Χριστιανισμού και αρχαίου Αραβισμού. Τώρα γιατί ο Αλλάχ πλάθει ένα ον που θα πρέπει να τον λατρεύει, ενώ ο ίδιος είναι τέλειος, είναι ένα πολύ απλοϊκό μυστήριο που σημαίνει πως το Κοράνι και η θεολογία του δεν έχει πολύ βάθος. Κατά τα άλλα, η λατρεία είναι ένα από τα κύρια συστατικά της θρησκείας αυτής (λέγεται Ibadah) μαζί με την πίστη apidah και την ηθική akhlaq.
Υπάρχουν και άλλες θρησκείες. Μια από τις πιο γνωστές και για τους Δυτικούς πολύ θελκτική είναι ο Βουδισμός. Αυτή η θρησκεία είναι μια προέκταση και περίπλοκη μετάλλαξη του Ινδουισμού (ή Βεδισμού). Γιαυτό ας κοιτάξουμε ξανά τον Ινδουισμό που περιέχει και τον Βεδισμό. Μια σημαντική διαφορά είναι πως ο Ινδουισμός περιέχει περισσότερες θεότητες και πιο λεπτομερή ηθική που καλύπτει όλες τις απόψεις της ζωής.
Στον Ινδουισμό υπάρχουν πολλές θεότητες (θεοί και θεές) και οι πιστοί διαλέγουν μια (ή περισσότερες) για λατρεία. Μα επειδή αναγνωρίζεται γενικά και από αρχαιότατους χρόνους πως όλες οι θεότητες προέρχονται από την Πρωταρχή και Πρωταιτία, ή μάλλον είναι εκδηλώσεις του ενός Απολύτου ως φαινόμενα στον κόσμο: το Απόλυτο είναι το απερινόητο Μπράχμαν. Όλοι αποδέχονται κάθε άλλη θεότητα και ποτέ δεν έχουν φιλονικήσει για τον ένα “αληθινό θεό”. Η μεγάλη τριάδα Viṣṇu, Brahmā και Śiva, οι θεοί Agni, Indra, Bṛhaspati, Kubera, Prajāpati, Varuṇa κλπ. και οι θεές Pārvatī, Lakṣmī, Sarasvatī στις διάφορες μορφές τους, οι Pṛthivī, Uṣas, Aditi κλπ. καθώς και λεγεώνες μικρότερων θεοτήτων, όλοι και όλες λατρεύονται και προέρχονται από το Μπράχμαν.
Κάθε θεότητα μπορεί να θεωρηθεί από τους οπαδούς της ως Īśvara ή Maheśvara, ο ένας Θεός ή Μεγάλος Θεός που λατρεύεται από κάθε οπαδό στη μορφή του δικού του λατρευτού θεού!
Εδώ έχουμε λατρεία μέσω upāsana (=διαλογισμός και αφιέρωση), japa (=νοερή επανάληψη ενός λατρευτικού ύμνου ή μιας εγκωμιαστικής προσευχής), bhajana (=δοξαστικές υμνωδίες μέσω των οποίων ο οπαδός συμμετέχει στη φύση της θεότητας) και pūjā (=πρόσφορα και θυσίες ευχαριστίας με λουλούδια, σπόρους, κάποια λίγη τροφή ως δείγμα!).
Αλλά αυτά όλα είναι προαιρετικά! Οι οπαδοί επιδίδονται στη λατρεία τους από αγάπη στην επιλεγμένη θεότητα, όχι ως σκλάβοι μα ως φίλοι!
Υπάρχει όμως και μια υπερβατική λατρεία. Στην Μπχαγκαβάντ Γκητά δίνονται οι οδηγίες. Προσέξτε πως δεν αποκλείεται κανένας πιστός, καμιά μορφή λατρείας.
4.11: Όσοι καταφεύγουν σε Μένα (λέει ο θεός Krishna) εγώ τους καλωσορίζω. Παντού οι άνθρωποι ακολουθούν το δικό μου μονοπάτι!
6.31: Όποιος εστιάζει σταθερά στην ενότητα και Με λατρεύει καθώς υπάρχω σε όλα τα όντα, όπως και αν πορεύεται, αυτός ο οπαδός πορεύεται σε Μένα!
9.29: Είμαι ίδιος προς όλα τα όντα, δεν μισώ και δεν προτιμώ κάποιον. Όσοι με αφοσίωση Με λατρεύουν, αυτοί είναι μέσα Μου κι Εγώ μέσα σ’ αυτούς!
Είναι μια πολύ διαφορετική προσέγγιση που αποδέχεται κάθε μορφή λατρείας και πίστης – έτσι προάγει ενότητα, όχι διχασμό και σύγκρουση!
