1. Κανένας δεν έχει γυρίσει από τον θάνατο να μας πληροφορήσει από πρώτο χέρι τι συμβαίνει εκεί στη χώρα, όπως λέει ο Σαιξπήρος, «από την οποία κανένας ταξιδιώτης δεν επιστρέφει». Οπότε, ό,τι και να γράψουμε είναι εικασίες. Αλλά υπάρχουν πιο λογικοφανείς ως εντελώς παράλογες εικασίες.
Θα προσπαθήσω να δείξω ποιες είναι παλαβές ή παράλογες και ποιές πιο λογικές έστω κι αν φαίνονται πολύ μακρινές και ξένες.
2. Στην Ανατολική Ορθόδοξη, όπως αυτοαποκαλείται, Εκκλησία του Χριστιανισμού, το δόγμα λέει πως, μετά τον θάνατο, η ψυχή αποκολλάται από το υλικό σώμα και πάει, ανάλογα με την ηθική συμπεριφορά της εν ζωή, στον παράδεισο αν ήταν καλή, ή στην κόλαση αν ήταν κακή. Αιωνίως. Μια εκδοχή στον Χριστιανισμό.
Στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία όμως υπάρχει μια παραλλαγή που δίνει μια δεύτερη εκδοχή. Η ψυχή σίγουρα φεύγει από τον υλικό κόσμο και το σώμα, μα πάει στο Καθαρτήριο. Εκεί, όπως υπονοεί η λέξη, καθαρίζεται και πάει στον παράδεισο, ή αποτυγχάνει και πάει στην κόλαση. Αιωνίως.
Και στις δυο εκδοχές μια ψυχή, που συγκεντρώνει μέσα της πολλά αμαρτήματα που διέπραξε καθόσον ήταν ενσωματωμένη, πάει στην κόλαση όπου βασανίζεται (με βράσιμο σε καζάνι, με σουβλιές από ξίφη και δόρατα, με ψήσιμο σε κάρβουνα…) αιωνίως.
Δεδομένου ότι άλλο χριστιανικό δόγμα κηρύττει πως ο Θεός και Πλάστης των πάντων είναι πανάγαθος και η ψυχή είναι μια πνοή του ή σπίθα του, ακούγεται πολύ αντιφατικό και παλαβό να καταδικάζει ένα κομμάτι της δικής Του ουσίας σε αιώνιο βασανισμό δίχως συγχώρεση!
3. Υπάρχουν άλλες, διαφορετικές δοξασίες.
Στην Ορθόδοξη Εβραϊκή Παράδοση, στην Παλαιά Διαθήκη και ραβινικές δοξασίες, οι ψυχές πάνε στη sheol που είναι σαν τον αρχαιοελληνικό Άδη (Τάρταρα) και μένουν εκεί ως σκιές δίχως ουσία.
Σε ορισμένα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης, όπως Γένεση, λέγεται πως κάποιος προφήτης, ο Αβραάμ, απέθανε «πλήρης ημερών και προσετέθη προς τον λαόν αυτού» (Γεν 25.8). Τι να σημαίνει αυτό άραγε;
Παρόμοια διατύπωση αναφέρεται στον Ισαάκ: «…προσετέθη προς το γένος αυτού» (Γεν 35.29). Και στον Ιακώβ: «…προσετέθη προς τον λαόν αυτού” (Γεν 49.33). Το ίδιο και για τον Μωυσή και τον Ααρόν που πέθαναν στην έρημο (Δευτερονόμιον: 31.50).
Αλλού λέγεται πως ο βασιλιάς Δαυίδ «πορεύομαι εν οδώ πάσης της γης» (Βασιλ. Γ’ 2.2). Τι να σημαίνει αυτό;
Στο μεταγενέστερο βιβλίο του Δανιήλ (12.2) μερικοί (=οι δίκαιοι) θα «εγερθούν σε ζωή αιώνια» ενώ άλλοι (=αμαρτωλοί) σε «ονειδισμόν και εις αισχύνην» και οι «συνιέντες» (=σοφοί) θα λάμπουν ως «αστέρες εις τους αιώνας»!
4. Στην Καμπάλα, που είναι η αποκρυφιστική ή μυστικιστική παράδοση των Ιουδαίων και μοιάζει να ξεκίνησε τους πρώτους αιώνες κχ, βρίσκουμε την ιδέα της μετενσάρκωσης.
Όπως σημείωσα στο 273. Φιλοσοφία: Το Δέντρο των Ψυχών, όταν συμπληρωθεί η περίοδος μιας ζωής στον υλικό μας κόσμο, ο Άγγελος του Θανάτου ξαναδίνει στην ψυχή την πρότερη λάμψη της και την επιστρέφει στο Guf, το θησαυροφυλάκιο των ψυχών πλάι στον Θρόνο της Δόξας. Ακολουθεί μετενσωμάτωση καθώς ο Αρχάγγελος Γαβριήλ βάζει το χέρι του μέσα στο θησαυροφυλάκιο και πιάνει στην τύχη μια ψυχή για ενσωμάτωση στον κόσμο.
Υπάρχουν άλλες ενδιαφέρουσες εκδοχές, που αναφέρονται στο 273. Φιλοσοφία: Το Δέντρο των Ψυχών, μα εδώ θα στραφώ στις Αρχαιοελληνικές μας δοξασίες.
5. Όπως στην εβραϊκή sheol, έτσι και στον Άδη οι νεκροί είναι σαν ανυπόστατες σκιές. Στην Οδύσσεια παρουσιάζονται να διψούν για αίμα! Υπάρχουν, βέβαια, και οι μύθοι εκείνων που βασανίζονται, όπως ο Σίσυφος που σπρώχνει τον βράχο στην λοφοκορφή και αυτός κυλά πίσω πάλι, ή ο Τάνταλος που βρισκόταν σε λάκκο με νερό κάτω από φρουτόδεντρα και μόλις έσκυβε να πιει, το νερό χαμήλωνε και εξαφανιζόταν ενώ μόλις άπλωνε για φρούτα οι κλώνοι ανυψώνονταν και δεν τους έφτανε!
Αλλά υπάρχουν και άλλες παραδόσεις όπως των Ορφικών, των Πυθαγορείων, του Εμπεδοκλέους, των Πλατωνιστών και των Νεο-Πλατωνιστών που δίδασκαν την μετενσάρκωση.
Αυτό το θέμα όμως, χρειάζεται ξεχωριστό άρθρο. Έχει εξεταστεί παλαιότερα στα 60. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση, 61. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση Β’, 62. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση Γ’, 63. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση Δ’, 64. Φιλοσοφία: Μετενσωμάτωση Ε’.
