1. Ο μύθος, έγραψε ο μεγάλος ελληνιστής του 20ου αιώνα Maurice Bowra, “είναι μια ιστορία που έχει ως πρωταρχικό σκοπό της όχι να διασκεδάζει μα να διαφωτίζει”. Στη συνέχεια επεξήγησε πως οι μύθοι δεν δημιουργούνται σε πνεύμα λογικής, αναλυτικής εξήγησης αλλά απευθύνονται σε στοιχεία του υποσυνειδήτου μας. (1962 Primitive Song Weidenfeld & Nicolson, London.)
Ως εδώ μας τα λέει κάπως ανεκτά (ακόμα και τα στοιχεία στο υποσυνείδητο είναι ανεκτά), μα μετά λέει πως “ο προϊστορικός άνθρωπος είχε μικρή δύναμη ανάλυσης ή αφαίρεσης και δεν κατείχε τη γλωσσική ή νοητική ικανότητα για αναλυτική σκέψη”. Εδώ προφανώς ο Maurice Bowra αναφέρεται σε λαούς όπως οι Αβορίγινες της Αυστραλίας: αυτοί θεωρούνταν (και θεωρούνται ακόμα στην τρεχάμενη πανεπιστημιακή προσέγγιση) “πρωτόγονοι” δίχως τις ικανότητες για ανάλυση και αφαίρεση του “εξελιγμένου” ανώτερου δυτικού ανθρώπου.
2. Είναι όμως και λίγοι μελετητές (ακόμα και πανεπιστημιακοί) σαν κι εμένα που υποστηρίζουν την άποψη πως “προϊστορικοί” ή “πρωτόγονοι” λαοί και κουλτούρες σαν τους Αυστραλούς Αβορίγινες είναι μάλλον κατάλοιπα παλαιότερων πολιτισμών.
Ο πολιτισμός, όπως έχω γράψει αναλυτικά σε προηγούμενα άρθρα, δεν είναι κτίσματα, εργαλεία, σκεύη και όπλα, δηλαδή τα υλικά αγαθά των αρχαιολόγων (και ανθρωπολόγων, παλαιοντολόγων κλπ.) αλλά μια εσωτερική ψυχολογική κατάσταση με συγκεκριμένες αρετές και αξίες όπως αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, εντιμότητα, ευγένεια, θάρρος και παρόμοιες ιδιότητες.
Άρπαγες, βιαστές, εγκληματίες μπορεί να έχουν ανεπτυγμένη τεχνολογία, μα είναι ουσιαστικά βάρβαροι.
Το ότι οι Αβορίγινες και άλλοι είναι “πρωτόγονοι” κι εμείς “εξελιγμένοι” είναι ένας σύγχρονος μύθος που δεν διαφωτίζει.
3. Είναι παράξενο που ένας κλασικιστής της σαν τον Maurice Bowra δεν φαίνεται να έχει αντιληφθεί πως καμιά ιστορία (μύθος ή παραμύθι, ρομάντζο ή περιπέτεια, κωμωδία ή τραγωδία) δεν θα διατηρηθεί στην προφορική παράδοση ενός λαού αν δεν διασκεδάζει ή ψυχαγωγεί τους ακροατές.
Το τερπνό μετά του ωφελίμου – όπως το λέει η παλαιά παραδοσιακή διατύπωση. Μόνο που το τερπνό δεν είναι πάντα ωφέλιμο ενώ το ωφέλιμο είναι πάντα και τερπνό.
Όπως υπέδειξε ο Πλάτων, μητέρες και νταντάδες αφηγούνταν ιστορίες και μύθους στα παιδιά: ήταν ένας τρόπος να διδάξουν και τα παιδιά διατηρούσαν και αργότερα μετέδιδαν την παραδοσιακή λογοτεχνία και γνώση της ηθικής.
4. Κατά τον Αριστοτέλη ο “μύθος” ήταν η αφήγηση ή πλοκή σε ένα θεατρικό έργο και αποτελούσε την πεμπτουσία του.
Σήμερα υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τον μύθο.
Υπάρχουν σε κάθε μύθο ορισμένα χαρακτηριστικά: υπάρχει μια θρησκευτική άποψη καθώς εμπλέκονται θεϊκά και υπερφυσικά όντα˙ αναφέρεται η απαρχή της δημιουργίας και η έγερση κόσμων και πλασμάτων (μερικά άγνωστα στη Φύση)˙ πράξεις θεοτήτων ή άλλων υπερφυσικών όντων˙ η προέλευση ενός λαού και η κουλτούρα του˙ η ανάπτυξη μιας κοινωνίας και οι αξίες και ορθές συμπεριφορές˙ ημίθεοι, ήρωες, μεγάλοι βασιλιάδες και οι περιπέτειες και τα ρομάντζα τους˙ ένα μοτίβο για ορθή σκέψη και συμπεριφορά.
Έτσι κάθε καλός μύθος ψυχαγωγεί και τέρπει ακόμα και τώρα.
