1. Όλες οι αρχαίες μυθολογίες έχουν θεούς ή καλόβουλες θεϊκές δυνάμεις και δαίμονες ή κακόβουλες διαβολικές δυνάμεις.
Υπάρχουν και ορισμένες διαφοροποιήσεις. Στη Σκανδιναβική μυθολογία ο θεός Λόκι είναι συγχρόνως ζαβολιάρης, διαβολικός και προκαλεί αταξία και συμφορές. Στην Ελληνική μυθολογία βρίσκουμε τους Τιτάνες να είναι αρχαιότεροι μα στη συνέχεια υποδεέστεροι των θεών και άλλα ποικίλα όντα, μερικά εξολοκλήρου κακόβουλα, άλλα και κακόβουλα και καλόβουλα, όπως και πολλοί θεοί και θεές: π.χ. ο Ποσειδώνας εκδηλώνει πολλή μοχθηρία προς τον Οδυσσέα και η Ήρα προς τον Ηρακλή.
Αλλά γενικά οι θεϊκές δυνάμεις εκφράζουν καλοσύνη και δικαιοσύνη και στηρίζουν την τάξη ενώ οι διαβολικές παρακινούνται από κακία ή ζήλεια και προκαλούν ταραχή, α-ταξία, δυστυχία.
2. Οι μύθοι περιγράφουν συγκρούσεις μεταξύ αυτών των όντων όπως είναι οι πόλεμοι μεταξύ ομάδων ανθρώπων μα σε ένα λεπτότερο, αόρατο, μεταφυσικό πεδίο. Αυτό το αόρατο πεδίο, ο υπερφυσικός κόσμος, συμβολίζει ψυχολογικές και μεταφυσικές ιδιότητες και δυνάμεις.
Σε μια μυθολογική αφήγηση όπως η Ιλιάδα τόσο οι θεοί όσο και οι άνθρωποι αλληλομάχονται κι εκδηλώνουν και καλόβουλες ιδιότητες μα και κακόβουλες. Μερικές θεότητες βοηθούν τους Έλληνες (που σε πολλές περιπτώσεις φέρονται βάρβαρα, πιο διαβολικά και από δαίμονες) και άλλες βοηθούν τους Τρώες. Εδώ τα πράγματα, οι ηθικές δυνάμεις και δράσεις κρίνονται με άλλο ουδέτερο σύστημα αξιών.
Στη Βεδική Παράδοση, οι συγκρούσεις μεταξύ θεοτήτων και διαβόλων, όπως π.χ. του Ράμα (= ενσάρκωση του θεού Βίσνου) και του διαβόλου, μα πολύ εξευγενισμένου, Ράβανα, είναι πιο ξεκάθαρες. Παρά τις εκδηλώσεις ευγένειας και καλοσύνης, ο Ράβανα είναι δαίμονας και προκαλεί ταραχές και συμφορές και πρέπει να ηττηθεί.
3. Οι θεότητες deva είναι οι δυνάμεις της αρμονίας και του πολιτισμού. Συντηρούν την τάξη και σταθερή ισορροπία προωθώντας την ανάπτυξη.
Οι διάβολοι asura ενσωματώνουν τις δυνάμεις του χάους και της δυσαρμονίας, της ολίσθησης στη βαρβαρότητα και του εκφυλισμού.
Η μάχη μεταξύ Ράμα και Ράβανα λαμβάνει χώρα στον δικό μας κόσμο, στη νήσο Λανκά (σημερινή Shri Lanka) στα νότια της Ινδίας. Μα είναι συγχρόνως μια εξωτερίκευση των δυνάμεων πολιτισμού και βαρβαρότητας.
Η ζούγκλα (ή το άγριο δάσος) είναι ο προσφιλής χώρος των διαβολικών όντων (δαιμόνων, καλικαντζάρων, τελωνίων, στοιχειών). Η πόλη αντιπροσωπεύει τις δυνάμεις ανάπτυξης, προόδου, πολιτισμού, τάξης. Για να αναπτυχθούν και να ευημερούν οι πόλεις χρειάζεται να καθαριστούν περιοχές της ζούγκλας (ή του δάσους) και να καλλιεργηθούν για την παραγωγή τροφής. Αυτή είναι μια νίκη και καθυπόταξη των δαιμόνων.
Μα και στις πόλεις και στις κατοικίες των ανθρώπων πρέπει να γίνεται καθαριότητα, επισκευές και διορθώσεις, αλλιώς οι ακαθαρσίες στοιβάζονται και προκαλούν ασθένειες. Ο σωματικός οργανισμός επίσης πρέπει να διατηρείται υγιής με άσκηση και καλή τροφή κι αν αρρωστήσει με θεραπευτικές αγωγές. Έτσι πάλι έχουμε τη σύγκρουση θεϊκών και διαβολικών δυνάμεων.
4. Μα η ίδια σύγκρουση είναι συμβολική εξωτερίκευση των ψυχικών δυνάμεων μέσα στον άνθρωπο. Ας μείνουμε με τον μύθο του Ράμα και του Ράβανα.
Ο Ράβανα απήγαγε τη Σητά, τη γυναίκα του Ράμα, και την εγκατέστησε σε ένα όμορφο διαμέρισμα στο παλάτι του. Όντας αρκετά εξευγενισμένος περίμενε η Σητά να λησμονήσει τον Ράμα ή να απελπιστεί ή να ελκυστεί από τον ίδιο. Στο μεταξύ ο Ράμα μάζεψε ορισμένους συμμάχους (από τον λαό των πιθήκων) και αφού κατασκεύασε μια γέφυρα προς την Λανκά, πέρασε εκεί και πολέμησε τον Ράβανα και τους διαβόλους του. Νίκησε τελικά και γύρισε με τη Σητά στο βασίλειό του.
Είναι μια αλληγορία όπου ο άνθρωπος χάνει την ειρήνη του εαυτού του, την αληθινή φύση του, βουλιαγμένος στις δραστηριότητες κι έγνοιες της καθημερινότητας και τις φιλοδοξίες του εγωισμού. Κάποια ώρα αναθυμάται, ανασυντάσσεται και με τη βοήθεια κάποιας διδασκαλίας και πειθαρχίας, την ξαναβρίσκει κι επιστρέφει στην αρχέγονη γαλήνη κι ευτυχία του.
Θεοί και δαίμονες είναι οι δυνάμεις ανάπτυξης και παρακμής.
