Είναι γενικά γνωστό πως οι άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, χωρίζονται σε τρεις τύπους – της διάνοιας, του (συν-)αισθήματος και της δράσης. Μερικοί γεννιούνται με αναπτυγμένες τις δυο απόψεις σε περίπου ισότιμο βαθμό. Μα κανένας δεν έχει και τις τρεις λειτουργίες εξίσου αναπτυγμένες. Η ισότιμη ανάπτυξη και των τριών απαιτεί πολλή ειδική επιμόρφωση με ειδικές πρακτικές μελέτες και πειθαρχίες. Εδώ σήμερα, εξετάζω τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι της δράσης μπορούν να αναπτυχθούν σε ανώτερο επίπεδο οντότητας και συνειδησίας.
Για να εμβαθύνουμε πρέπει να εξετάσουμε τη Βεδική Παράδοση της Ινδίας διότι μόνο σε ορισμένα δικά της παραδοσιακά κείμενα υπάρχουν οδηγίες για χρήσιμες πρακτικές. Στα χριστιανικά ευαγγέλια δίνονται κάποιες οδηγίες μα είναι περισσότερο περιγραφές του τύπου του καλού χριστιανού, του καλού ανθρώπου, παρά πρακτικές με τις οποίες, αν εφαρμόζονται, θα επιφέρουν την ανάπτυξη σε αυτόν τον καλό τύπο. Στην Επί του Όρους Ομιλία, για παράδειγμα, στο κατά Ματθαίο, κεφάλαιο 5, ο Ιησούς διδάσκει τους μαθητές του λέγοντας “Μακάριοι οι πραείς…Μακάριοι οι καθαροί τη καρδία…” κλπ. Μα αυτοί οι μακαρισμοί δεν λένε πως φτάνεις σε αυτήν τη κατάσταση πραότητας ή καθαρής καρδιάς. Πώς καθαρίζει κάποιος ή κάποια την καρδιά του/της ;
Από τα διάφορα κείμενα της Βεδικής Παράδοσης παίρνω ένα κεντρικό που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρο και για γνώση και για λατρεία και για συμπεριφορά στην καθημερινή ζωή. Είναι η Bhagavad Gītā, Το Άσμα του Μεγαλόχαρου (δηλ. του Κυρίου Κρίσνα που είναι μια μορφή ενσωματωμένη σε άνθρωπο βασιλιά, του μεγάλου Θεού Viṣṇu). Τα πρώτα 6 κεφάλαια τονίζουν τον τρόπο συμπεριφοράς για τον τύπο της δράσης, τα επόμενα 6 τονίζουν τον τρόπο συμπεριφοράς για τον τύπο του (συν-)αισθήματος ή αφοσίωσης και λατρείας και τα 6 τελευταία τονίζουν τη συμπεριφορά για τον τύπο της διάνοιας και γνώσης.
Στο 3ο κεφάλαιο δίνονται οι βασικές αρχές και πρακτικές οδηγίες για τον γιόγκα της δράσης, για τη συμπεριφορά του ανθρώπου που δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για γνώση και για λατρεία κι επιδίδεται στη φροντίδα της οικογένειας και στη δουλειά του και τ’ άλλα πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας.
Ο Κύριος Κρίσνα λέει λοιπόν:
- Πάντα να εκτελείς την ενδεδειγμένη δράση (που είναι το καθήκον σου) δίχως προσκόλληση (asakta). Διότι εκτελώντας έργα δίχως προσκόλληση ο άνθρωπος φθάνει τη ύψιστη ανάπτυξη (3.19).
- Ο Βασιλιάς Τζάνακα και άλλοι έφθασαν την ανθρώπινη τελειότητα μέσω δράσης. Να εκτελείς δράση, λοιπόν, κι εσύ προάγοντας την ευημερία του κόσμου [όλου] (3.20).
- Ό,τι κάνει ο ανώτερος αυτό μιμούνται και οι άλλοι άνθρωποι. Όποιο μέτρο εκδηλώνουν ως υπόδειγμα, εκείνο ακολουθεί ο κόσμος (3.21).
Έτσι ο Κρίσνα υποδείχνει πως ο ηγέτης πρέπει να δίνει το καλό παράδειγμα στους κοινούς ανθρώπους με πράξεις! Μετά δίνει μια πιο συγκεκριμένη οδηγία και τονίζει ξανά πως η δράση (όποιο έργο ή πράξη) πρέπει να γίνεται για χάρη της ευημερίας όλου του κόσμου.
saktāḥ karmāny-avidvāṃso yathā kurvanti bhārata|
kuryād-vidvāṁs-tathāsaktaḥ cikīrṣur lokasaṅgrahaḥ ||
Όπως οι ανόητοι εκτελούν έργα με προσκόλληση, ω Μπχάρατα (= Άρτζουνα), έτσι και ο σοφός πρέπει να δρα μα δίχως προσκόλληση προσπαθώντας να προάγει την ευημερία του κόσμου [όλου] (3.25)
Ο, φίλος και μαθητής, Άρτζουνα, ρωτά: “Τι φταίει και δεν δρούμε ορθά, δεν κάνουμε το σωστό, δίχως προσκόλληση για την ευημερία του κόσμου;” Και ο Κρίσνα του λέει – “Φταίει η προσωπική επιθυμία και η οργή που καταλαμβάνουν τον νου: γι’ αυτό πρώτα να ελέγχεις τις επιθυμίες κι έτσι να κατανικάς τον εχθρό αυτό.”
Αργότερα δίνει ακόμα μια ακόμα οδηγία όταν περιγράφει τον τρόπο αφοσίωσης και λατρείας.
“Ό,τι κάνεις, ό,τι τρως , ό,τι προσφέρεις ως θυσία, ό,τι δίνεις [σε άλλους], όποια πνευματική άσκηση κι αν κάνεις, πάντα να την κάνεις ως προσφορά σε Μένα, τον Ύψιστο Θεό”.
yat karoṣi yad-aśnāsi yaj-juhoṣi dadāsi yat |
yat tapasyasi kaunteya tat kuruṣva madarpaṇam ||
Έτσι η δράση, η όποια πράξη, γίνεται δίχως προσκόλληση καθώς αφιερώνεται στον Ύψιστο (Bhagavad Gītā, 9. 27). Αυτό ισχύει για όλες τις δραστηριότητές μας κάθε μέρα!
Ήδη στο 2ο κεφάλαιο έδωσε τη συμβουλή να δρούμε κάνοντας το καθήκον μας αλλά χωρίς να αδημονούμε για συγκεκριμένα αποτελέσματα. Με δράση που απαιτείται στο παρόν να ανταποκρινόμαστε, όχι για κάποιο αποτέλεσμα που εμείς επιθυμούμε. Έτσι δεν θα υπάρχει προσκόλληση (2. 47).
Με τέτοια δράση προωθείται η ευημερία του κόσμου.
