1. Μια πρώτη κοινή αυταπάτη όλων μας είναι η εδραιωμένη πεποίθηση πώς «εγώ δεν φταίω σε τίποτα, είμαι αθώος, έχω καλές προθέσεις και διαθέσεις, φταίνε άλλοι».
Όταν σκοντάφτουμε σε κάποια κολόνα ή προεξέχουσα πλάκα στο πεζοδρόμιο, καθώς περπατάμε μάλλον αφηρημένοι, χαμένοι σε κάποια ονειροπόληση εκδικητικού, ρομαντικού ή συμφιλιωτικού περιεχομένου, αμέσως φταίνε αυτοί που έβαλαν την κολόνα ή την πλάκα λάθος! Την ίδια ώρα, όμως, κάποια φευγαλέα επίγνωση σιωπηλά, δίχως φανφάρες, γνωρίζει πως το φταίξιμο ανήκει στην απουσία της προσοχής από το παρόν και την κίνηση του σώματός μας.
Αυτή η σιωπηλή, φευγαλέα επίγνωση δεν μας είναι τόσο άγνωστη όσο προσποιούμαστε. Είναι συνοδός του αισθήματος ύπαρξής μας που είναι παντού και πάντα μαζί μας, μα το πολυάσχολο μυαλό (= ο νους) μας, που σχεδόν αδιάκοπα κατακλύζεται από τη ροή σκέψεων και τρικυμίσματα συναισθημάτων, δεν μένει συνδεδεμένο μαζί του πολλή ώρα, όπως θα έπρεπε.
Η επίγνωση αυτή πάντα είναι παρούσα σε κάθε κρίσιμη περίσταση, σε κάθε σοκ που δέχεται ο νους, και σιωπηλά γνωρίζει και δείχνει το σωστό και λάθος της υπόθεσης.
2. Πρότινος, στα μέσα Μαρτίου 2019, ο κ. B. Στεργιόπουλος έθιξε το θέμα της ευθύνης των πολιτών για την «απογοητευτική κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας». Οι ευθύνες είναι «τεράστιες» έγραψε στο ΒΗΜΑ αναφέροντας: την επιθυμία των πολιτών (και του εαυτού του: «εμείς») να τιμωρήσουν την τοτινή κυβέρνηση («την αστική παράταξη») για τη δυσβάσταχτη φορολογία, την ανάθεση της εξουσίας σε ένα κόμμα του 3- 4% με έναν αρχηγό ανέτοιμο και αμόρφωτο που έτρεφε αυταπάτες, την εξάλειψη του ΠΑΣΟΚ, την ανάθεση ρόλου ρυθμιστή στον Πάνο Καμμένο και την είσοδο στο κοινοβούλιο κομμάτων ακραίων αντιλήψεων και ανυπόληπτων, γραφικών βουλευτών («Οι τεράστιες ευθύνες των πολιτών»).
Ο B. Στεργιόπουλος θα γινόταν πιο πειστικός αν δεν χρησιμοποιούσε φτηνή ρητορεία με μελοδραματικό τόνο: «να σταθούμε μπροστά στον καθρέφτη… Εμείς οι πολίτες δεν φέρουμε καμία απολύτως ευθύνη;…»
Τέτοια ρητορικά τεχνάσματα συναισθηματισμού προδίδουν τις δικές του κοινές αυταπάτες – που έχουμε όλοι. Διότι νομίζει πως με ένα μάλλον φαφλατάδικο άρθρο, την ουσία του οποίου θα ξεχάσει μετά τη δημοσίευση, έκανε το καθήκον του και αναγνώρισε τη δική του «ευθύνη», την οποία επίσης ξέχασε αμέσως.
3. Πολλοί έγκριτοι δημοσιογράφοι, πανεπιστημιακοί και συγγραφείς βιβλίων, επισημαίνουν ένα ελάττωμα, ή πολλά, στη μάζα των κοινών πολιτών ή στο κράτος ή στην κοινωνία.
Π.χ. η δημοκρατία χάνεται ή πεθαίνει · οι θεσμοί διαβρώνονται· δημιουργούνται κόμματα (ή “μορφώματα”) με τάσεις ολοκληρωτισμού (= φασισμού) και παρόμοιες επισημάνσεις. Μια πιο τρανταχτή διαπίστωση είναι «το αποτυχημένο κράτος» failed state, όπως καταφανώς είναι η Ελλάδα!
Υπάρχουν χώρες, βεβαίως, υπάρχουν κράτη και θεσμοί.
Μα πρώτα πρώτα υπάρχουν οι άνθρωποι, εγώ και εσείς. Οι χώρες, τα κράτη και οι θεσμοί αποτελούνται από, και λειτουργούν χάρη σε, ανθρώπους.
Οι άνθρωποι έχουμε τη νοοτροπία, τις αξίες και τον ψυχισμό μας. Γεννιόμαστε με ορισμένες τάσεις που αναδύονται καθώς μεγαλώνουμε και αλληλοεπιδρούμε με το περιβάλλον. Μετά, παίρνουμε τάσεις και συνήθειες από την ανατροφή μας στην οικογένεια. Μετά, στο δημοτικό σχολείο από τα μαθήματα και τους δασκάλους μα και από την τριβή με τους συμμαθητές μας.
Έτσι φορμάρεται η συμπεριφορά μας, δημιουργείται η νοοτροπία μας, εδραιώνονται συνήθειες και αξίες, διαμορφώνεται ο ψυχισμός μας.
4. Ο B. Στεργιόπουλος (§ 2) δεν αντιλαμβάνεται πως η αξιολόγησή του είναι προσωπική και μπορεί να περιέχει χοντρά σφάλματα. Έχει την αυταπάτη πως αυτά που έγραψε είναι ορθά. Την έχω κι εγώ. Την έχουμε όλοι.
Πολλοί καταψήφισαν τον κ. Σαμαρά όχι επειδή επέβαλε δυσβάστακτους φόρους (όπως λέει ο B. Στεργιόπουλος), μα διότι έκανε τις δικές του κωλοτούμπες, δεν έκανε αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, δεν μείωσε τον πελατειακό κρατισμό και ήταν, έτσι, ανέντιμος.
Το ίδιο και ο κ. Βενιζέλος του ΠΑΣΟΚ με τα παλαιολιθικά στελέχη του.
Η διανόησή μας, μικρή ή μεγάλη, φτωχή ή έντονη, δεν αρέσκεται να λειτουργεί με τη σιωπηλή φευγαλέα επίγνωση που, όμως, γνωρίζει το ορθό και το λάθος. Έχει συνηθίσει να κινείται κάπως ασυλλόγιστα και φωνακλάδικα υπακούοντας ένα άλλο στοιχείο, που διεκδικεί όλα τα καλά και συμφέροντα, ζωή και περιουσία, συχνά δε αρετές και ικανότητες που δεν έχουν ασκηθεί πολύ – όπως αμεσότητα, γενναιότητα, εντιμότητα, λακωνικότητα, ορθότητα, υπευθυνότητα και παρόμοια.
Το άλλο στοιχείο είναι ο αγαπητός μας διεκδικητικός εγωισμός, που ως επί το πλείστον κινητοποιεί τον νου μας κι ευθύνεται για τις επιλογές και συμπεριφορές μας.
Όταν ένας άνθρωπος αναγνωρίζει, συνειδητοποιεί καλά, τη δική του ευθύνη για τα κακά της κοινωνίας, αλλάζει αρκετές εκδηλώσεις της συμπεριφοράς του, αντιλήψεις στη νοοτροπία του, κάποιες προτεραιότητες που έχει ως αδιαπραγμάτευτες και, τέλος, σιγά σιγά αναδιαμορφώνει τον ψυχισμό του.
Φυσικά, χρειάζεται βοήθεια.
