1. Μερικοί αμφιβάλλουν για την ύπαρξη τέτοιων διλημμάτων. Πιστεύουν πως οφείλονται σε θολή θέαση μιας κατάστασης ή λάθος προσέγγισης. Άλλοι βλέπουν ηθικό δίλημμα και στο μάζεμα καρπών από δέντρα: Νομίζουν πως τα δέντρα παθαίνουν βλάβη καθώς αφαιρούνται οι καρποί.
Να δώσω κάτι ή να μη δώσω στον ζητιάνο με το πρησμένο πόδι και τα δεκανίκια ή στην κυρία που εκλιπαρεί για το βρέφος της;…
Μετά είναι ο αλλοδαπός στο σταυροδρόμι που θέλει να πλύνει τα τζάμια του αυτοκινήτου σου ή ο καχεκτικός νέος με τα κουρέλια. Να δώσω ή να μη δώσω;…
2. «Ο έχων δύο χιτώνες… » δίδασκε ο Ιησούς.
Σωστά. Μόνο που τώρα είναι τόσοι πολλοί αυτοί που ζητούν βοήθεια (τρεις σε τρία σταυροδρόμια ως τη δουλειά μου, λέει κάποιος) που πρέπει να έχεις περισσότερους από δύο χιτώνες.
Και πώς ξέρω πως ο καχεκτικός νέος που λέει «πεινάω» δεν πεινά για μια δόση λευκού θανάτου; Πώς ξέρω πως η γυναίκα με το άρρωστο βρέφος δεν είναι επαγγελματίας – σαν αυτούς που όταν πεθαίνουν αφήνουν χιλιάδες κάτω από το στρώμα τους;
Δύσκολα ερωτήματα, πράγματι.
3. Ο Ζαν Πολ Σαρτρ διηγείται την ιστορία ενός μαθητή του που στην κατοχή (της Γαλλίας από τους Γερμανούς 1940) έπρεπε να φροντίζει την άρρωστη μητέρα του αφού είχαν μείνει μόνο οι δυο τους. Κάποια στιγμή του παρουσιάστηκε η ευκαιρία να μπει στην αντίσταση. Τι έπρεπε να κάνει τώρα – να υπηρετήσει τη μητέρα ή την πατρίδα του;
Ο Σαρτρ όντας διανοούμενος σύγχρονος εξετάζει διάφορες προσεγγίσεις. Το δίλημμα υπάρχει στον χριστιανισμό (αγάπα τον πλησίον σου) αφού και η μητέρα και η πατρίδα είναι «πλησίον». Το ίδιο ισχύει στην κατά τον Καντ προσέγγιση (ο άλλος είναι σκοπός όχι μέσο), αφού και οι δύο μητέρα και πατρίδα είναι σκοποί.
«Εμπιστεύσου το συναίσθημά σου» συμβούλεψε ο Σαρτρ τον μαθητή του.
4. Τα ηθικά διλήμματα φαίνονται δύσκολα διότι ο νους μας είναι αδύναμος, θρεμμένος όχι με τις επιταγές της παραδοσιακής ηθικής μα με τις ανοησίες της σύγχρονης ελευθεριότητας που περνά για πρόοδος.
Κανονικά, στην εποχή του Κράτους Πρόνοιας δεν θα έπρεπε να υπάρχουν επαίτες, άστεγοι, σακάτηδες, μαμάδες με άρρωστα βρέφη και παρόμοια. Ένας λόγος που οι πολίτες πληρώνουν φόρους είναι ακριβώς για να βοηθιούνται όλοι όσοι έχουν πραγματική ανάγκη.
Πολλοί έχουν πολλούς χιτώνες μα δεν δίνουν κανένα.
Πολλοί δεν πληρώνουν φόρους.
Πολλοί κυβερνήτες δεν διοχετεύουν τους φόρους εκεί που πρέπει μα σε τσέπες ημετέρων και πελατών για να παραμένουν στην εξουσία.
5. Ο μαθητής του Σαρτρ μπορούσε να ακολουθήσει τη συμβουλή του. Μπορούσε να μπει στην αντίσταση βρίσκοντας ανθρώπους (από την αντίσταση ή άλλο χώρο) να φροντίζουν τη μητέρα του. Μπορούσε να συνεχίσει φροντίζοντας τη μητέρα του και προσφέροντας λιγότερα στην αντίσταση, όπου υπήρχαν πολλοί άλλοι κλπ.… Τελικά ο ίδιος θα αποφάσιζε.
Τελικά εσύ ο ίδιος αποφασίζεις ανάλογα με το τι επικρατεί στον νου σου τη δεδομένη στιγμή. Μπορεί να κάνεις λάθος. Πόσο πειράζει;
Το ζήτημα είναι – θα δώσεις εκεί που είσαι σίγουρος/σίγουρη; Θα χρησιμοποιήσεις τον άλλο ως σκοπό και όχι ως μέσο;
Όπως δίνουμε έτσι θα δοθεί και σε μας. Αυτό που τώρα έχουμε είναι αυτό που μας έχει δοθεί σύμφωνα με ό,τι δώσαμε στο παρελθόν.
Αλλά ποιος νοιάζεται να κατανοήσει πραγματικά;…
Υπάρχει, βλέπετε, η εύκολη νοοτροπία της ελευθεριότητας.
