Γνώση, πίστη και πράξη είναι ουσιαστικά απόψεις της Συνειδησίας, που είναι η πρώτη δύναμη ή ιδιότητα του αληθινού Εαυτού μας – αέναη επίγνωση/θέαση.
Σήμερα εξετάζω την πίστη πρώτα.
Στα Αγγλικά υπάρχουν τρεις λέξεις: belief, faith, loyalty. Και οι τρεις στα Ελληνικά είναι “πίστη”. Belief είναι κάθε είδος πίστης – στον Θεό και αγγέλους και αγίους, σε φαντάσματα και νεράιδες, ή πως η φωτιά καίει, ή κάτι που δεν ξέρεις αν είναι αντικειμενικά υπαρκτό ή ορθό – όπως ότι αν πιστεύεις στον Θεό και στον Χριστό θα πας στον Παράδεισο. Faith είναι μια εσωτερική δύναμη, η πίστη στον εαυτό και στις δυνάμεις σου, πως μπορείς να κατορθώσεις κάτι δύσκολο, όπως “αν πείτε στο βουνό να μετακινηθεί, αυτό θα μετακινηθεί”, ή ότι “θα γίνω καλά και ας νομίζουν άλλα οι γιατροί”. Loyalty είναι η πίστη, αφοσίωση σε κάποιο πρόσωπο ή έθνος ή κάποια παράδοση.
Στον σύγχρονο Χριστιανισμό τονίζεται η πίστη. Να πιστεύεις στον Θεό και τον Χριστό και την Αγία Τριάδα, έστω κι αν δεν γνωρίζεις αυτά τα όντα. Γενικά “πίστευε και μη ερεύνα”. Πίστευε αυτά που συμβουλεύει το ιερατείο, η Εκκλησία. Αυτή η πίστη χρειάζεται δόγματα και θαύματα. Η Αγία Τριάδα είναι δόγμα και η μετουσίωση του κρασιού στη “θεία μετάληψη” σε “αίμα του Χριστού είναι θαύμα”. Στο Ισλάμ να πιστεύεις στον μόνο αληθινό Αλλάχ και τον Προφήτη του Μωάμεθ.
Εδώ, στον Χριστιανισμό δεν υπάρχει πολλή γνώση. Υπάρχει όμως πράξη. Πρέπει να ακολουθείς την ηθική στις 5 εντολές κι άλλες: Ου φονεύσεις, ου κλέψεις κλπ. Και να αγαπήσεις τον πλησίον σου και τον εχθρό σου και να κάνεις στους άλλους όσα θες οι άλλοι να κάνουν σε σένα!
Λίγη όμως έμφαση δίνεται σε αυτήν την άποψη. Η έμφαση δίνεται στην πίστη – πίστη στο ότι ο Χριστός είναι ο μονογενής Υιός του Θεού, γέννημα της Παναγίας Θεοτόκου που ήταν παρθένα (= θαύμα).
Στον ευρύ Ινδουισμό η πίστη τέτοιου είδους δεν παίζει σχεδόν κανένα ρόλο. Υπάρχουν θαύματα, φυσικά, όπως σε κάθε θρησκεία ή μυθολογία. Και υπάρχουν διδασκαλίες μα δεν είναι δόγματα που αν δεν τα πιστέψεις θα πας σε αιώνιο βασανισμό στην κόλαση κι αν τα πιστέψεις θα πας σε αιώνιο παράδεισο καλοπέρασης.
Το μέλλον σου δεν είναι αποτέλεσμα πίστης αλλά πράξης. Δεν έχει μεγάλη σημασία αν πιστεύεις σε κάποιον θεό ή αν δεν πιστεύεις σε κανέναν από τους θεούς (ή θεές) του πολυποίκιλου ινδικού πανθέου. Σημασία έχει να ακολουθείς τις ηθικές εντολές (δεν βλάπτεις, δεν κλέβεις κλπ.) και μερικές (προαιρετικές) τελετουργίες.
Δεν υπάρχουν πιστοί και άπιστοι!
Υπάρχουν ārya και anārya ευγενείς, αριστοκράτες, αφενός, αυτοί που όντως ακολουθούν την ηθική διδασκαλία και, αφετέρου, αγενείς, πρόστυχοι, που δεν ακολουθούν την ηθική. Αυτή η κατηγοριοποίηση δεν σχετίζεται με πίστη.
Βασικά, σε ένα υψηλότερο επίπεδο, είναι οι jijñāsu (ή jijñāsaka) αυτοί που αναζητούν αληθινή γνώση. Και αυτή η γνώση είναι ζήτημα όχι πίστης σε δόγματα μα αποτέλεσμα πρακτικής εμπειρίας: δηλαδή κάνεις ορισμένες πρακτικές (γιόγκα, διαλογισμό κλπ.) και βρίσκεις εμπειρικά και λογικά την αλήθεια για τον εαυτό και τον κόσμο.
Έτσι στη φιλοσοφική πλευρά, που είναι άλλη άποψη από τη θρησκεία και λατρεία, οι άνθρωποι χωρίζονται σε bubhukṣu (ηδονόχαρος, που θέλει απόλαυση) ή sukhārthin (καλοπερασάκιας) και vidyārthin (που θέλει γνώση) ή mumukṣu (που θέλει λύτρωση από πόνο, δυστυχία και άγνοια).
Οι vidyārthin ή mumukṣu πρέπει κάποια ώρα (και όσο πιο νωρίς τόσο το καλύτερο) να μαθητεύσουν σε κάποιον δάσκαλο (ή κάποια σχολή) και να εκπαιδευτούν ή επιμορφωθούν στην εφαρμογή του dharma “φυσικού νόμου” που για τον άνθρωπο είναι αιώνιοι, βασικοί κανόνες ηθικής (δεν βλάπτουμε, δεν ψευδόμαστε, δεν κλέβουμε, δεν νοθεύουμε ουσίες, θεσμούς/παραδόσεις και σχέσεις και δεν συσσωρεύουμε περιττά πράγματα πάνω από το απαραίτητο). Μα ασκούνται και σε πνευματικές πρακτικές όπως διαλογισμός, σε ακινησία και απόσπαση, προσοχή και καλλιτεχνία στη δράση και σε αφιέρωση στον Ύψιστο.
Μα και οι bubhukṣu ή sukhārthin πρέπει να ζουν με ηθικούς κανόνες αλλιώς δεν θα έχουν πραγματική ευχαρίστηση κι ευτυχία στη ζωή τους.
Έτσι συνδυάζονται οι τρεις ιδιότητες, πίστη, δράση και γνώση, στην καθημερινή ζωή.
