Όπως από την αράχνη παράγεται ο ιστός της· όπως από τη φωτιά οι σπίθες…
1. Ο Χριστιανισμός υιοθέτησε πλήρως την Παλαιά Διαθήκη, το Πεντάτευχο των Ιουδαίων, επειδή ο Χριστός λέει πως ήρθε όχι για να καταλύσει «τον νόμον και τους προφήτας» αλλά να τον συμπληρώσει (Ματθ 5.17). Έτσι υιοθέτησε και τον Δημιουργό Θεό Γιαχβέ ο οποίος δημιούργησε τον κόσμο όλο «εκ του μηδενός», λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας. Η δημιουργία εκ του μηδενός (= από το τίποτα!) αποτελεί βασικό δόγμα της χριστιανικής θεολογίας.
Για τη δημιουργία του ανθρώπου, η Γένεση δίνει μια εκδοχή στο πρώτο κεφάλαιο και διαφορετική στο δεύτερο. Στο 1ο κεφ. Ο Θεός «κατ’ εικόνα θεού εποίησεν [τον άνθρωπον] άρρεν και θήλυ» (1.27), αφού εποίησε όλο το σύμπαν και τη γη και τα ζώα όλα. Στο 2ο κεφ. ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο παίρνοντας «χώμα από τη γη» κι εμφύσησε στο πρόσωπό του την πνοή της ζωής (2.7) και μετά, στον Παράδεισο, έκανε να βλαστήσουν τα φυτά και τα δέντρα κι εκεί έβαλε τον Αδάμ και ο Αδάμ έδωσε σε όλα τα ζώα το όνομά τους. Μετά από το πλευρό του Αδάμ ο Θεός έπλασε την Εύα. Οι θεολόγοι δεν φαίνονται να απορούν που το θεόπεμπτο βιβλίο γράφει αντιφατικά.
Το Κοράνι των Μωαμεθανών υιοθετεί επίσης την ιουδαϊκή ιδέα της δημιουργίας εκ του μηδενός – ex nihilo στα Λατινικά.
Η ιδέα αυτή επικράτησε στη Δυτική σκέψη και στους Μωαμεθανούς.
2. Υπάρχουν και άλλες ιδέες για τη δημιουργία στις ανατολικές θρησκείες και στις διάφορες αρχαίες μυθολογίες.
Στην Ινδία υπάρχουν δυο ρεύματα. Αφενός είναι ο Ινδουισμός με τη μεγάλη ποικιλία του πολυθεϊσμού και λατρειών του και αφετέρου το φιλοσοφικό ρεύμα με τα φιλοσοφικά συστήματα.
Στα αρχαιότερα κείμενα, δηλαδή τους Ύμνους του Ŗgveda, υπάρχει στην αρχή-αρχή των πάντων μόνο το Ένα, απερίγραπτο και απροσδιόριστο (1.129.2). Ενώ δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Εκείνο αναπνέει δίχως αέρα μόνο με δική του δύναμη.
Από Εκείνο το Ένα εγείρονται δυνάμεις ανώτερες και κατώτερες. Από εκείνο (και τις δυνάμεις του) εκδηλώνονται όλες οι θεότητες, όλοι οι κόσμοι, όλα τα πλάσματα: δεν υπήρχε τίποτε άλλο εκτός από Εκείνο.
Οι ύμνοι δεν μας λένε πώς ακριβώς παράγονται από Εκείνο το Ένα όλα τα φαινόμενα στο σύμπαν, αλλά αυτή είναι η Πρωταρχή, Πρωταιτία και Πρωτουσία.
3. Εκείνο το Ένα στη θρησκεία λατρεύεται ως Κύριος, ως Ishvara, ως ύψιστος Θεός. Μα υπάρχουν και άλλοι θεοί και θεές και διαφορετικές σέχτες λατρεύουν μια ή άλλη μορφή. Οι περισσότεροι οπαδοί δεν γνωρίζουν πως αρχικά οι θεότητες όλες είναι εκδηλώσεις του Ένα. Έτσι κάθε άτομο, κάθε οικογένεια, κάθε σέχτα, λατρεύει μια θεϊκή μορφή και αποδέχεται πως άλλοι και άλλες λατρεύουν διαφορετική μορφή με διαφορετική ονομασία. Μα στην εξαιρετικά μεγάλη ιστορία των Ινδών κανείς ποτέ δεν ισχυρίστηκε πως η δική του θεότητα και λατρεία είναι η μόνη αληθινή. Κι έτσι ποτέ δεν υπήρξε θρησκευτικός πόλεμος μεταξύ των Ινδών – εκτός και μόνο αργότερα όταν ένας βουδιστής βασιλιάς θέλησε να επιβάλει τον Βουδισμό με τη βία.
Μα αυτό δεν συνεχίστηκε. Έτσι όλες οι διαφορετικές λατρείες συνυπάρχουν δίχως έριδες και η μια σέβεται και αποδέχεται την άλλη.
4. Υπάρχει και στον Ινδουισμό μια «Αγία Τριάδα»: είναι οι θεοί Vishnu, Brahmā και Shiva. Ο Βίσνου δίνει έναν παλμό δημιουργικό και συνεχίζει να παρέχει την απαιτούμενη ενέργεια. Ο Μπραχμά παίρνει τον παλμό και την ενέργεια και «δημιουργεί» ως μετασχηματιστής, επεκτατής, δημιουργός. Και ο Σίβα θέτει όρια, περιορίζει και καταλύει τη δημιουργία.
Αυτή η τριάδα είναι, όπως λένε μερικοί, μια έκφραση μιας φιλοσοφικής ιδέας. Στο σύστημα Sāṅkhya υπάρχει και ο Puruṣa που έχει τη δύναμη αγνής Συνειδησίας και είναι αυθύπαρκτος, αιώνιος, αμετάβλητος. Η φύση του η Pradhāna ή Prakṛti είναι η ουσία που μεταβάλλεται και γίνεται η δημιουργία. Η φύση εκείνη, η Prakṛti/Pradhāna έχει τρεις πρωταρχικές ιδιότητες ή δυνάμεις: sattva ‘αγνή δύναμη, φως, νοημοσύνη’· rajas ‘δημιουργική, επεκτατική ενέργεια’· και tamas ‘αδράνεια, σκοτάδι, φράγμα’.
Οι τρεις θεοί αντιπροσωπεύουν αυτήν την τριάδα στο θρησκευτικό πλαίσιο.
Υπάρχουν και άλλες εκδοχές, άλλες παραστάσεις, άλλοι μύθοι. Μα όλες εκφράζουν την ίδια βασική ιδέα περί δημιουργίας.
5. Η δημιουργία εκ του μηδενός έχει προβλήματα και απορείς που οι θεολόγοι δεν το αντιλαμβάνονται ή δεν νοιάζονται επαρκώς.
Το δόγμα λέει πως ο Θεός είναι Πνεύμα πανταχού παρόν και τα πάντα πληρόν: δεν υπάρχει μέρος ή χρόνος ή μορφή ή φαινόμενο όπου ο Θεός δεν είναι/υπάρχει. Οπότε το «μηδέν» ή «τίποτα» που βρίσκεται; Διότι αν δεν είναι στον Θεό (μέσα στην ουσία ή φύση του), τότε υπάρχει κάτι άλλο από τον Θεό και ο Θεός δεν είναι πανταχού παρών. Αν ο Θεός, η ουσία ή φύση του, είναι και στο μηδέν/τίποτα, τότε ο Θεός δημιουργεί από την ίδια τη δική του ουσία – όχι το μηδέν!
Οι αρχαίοι σοφοί της Ινδίας αντιλήφθηκαν τη δυσκολία και είπαν στα κείμενά τους αυτό ακριβώς – ότι το σύμπαν της δημιουργίας αποκυείται, γεννιέται, εκδηλώνεται, προκύπτει από την ουσία του Ενός Εκείνου που είναι στην αρχή – αρχή.
Χρησιμοποιήθηκε η ρίζα √sṛj και το όνομα sṛṣṭi που έχουν αυτήν ακριβώς την έννοια. Δεν υπάρχει δημιουργός. Το Ένα, ο Ύψιστος, επιθυμεί και από την πρωτουσία του εγείρεται, προβάλλει, σχηματίζεται η πλάση, το σύμπαν με τα επίπεδα, τους κόσμους, τα πλάσματά του όλα. Όπως από το σώμα της αράχνης παράγεται ο ιστός της. Όπως από τη φωτιά πετιούνται σπίθες.
Αυτή είναι μια πολύ πιο ικανοποιητική απεικόνιση από το «εκ του μηδενός»!
