Στη Βεδική Παράδοση της Ινδίας, που μια άποψή της μετεξελίχθηκε σε ορισμένα φιλοσοφικά συστήματα (Vedānta, Yoga κ.λπ.) και μια άλλη μετεξελίχθηκε στις διάφορες σέχτες λατρείας ή θρησκείας, μια τάση σε πολλά κείμενα θέλει τον δάσκαλο να είναι για τον μαθητή πιο λατρευτός, πιο σημαντικός κι από τον Θεό. Εννοούμε τον πνευματικό δάσκαλο, φυσικά.
Υπάρχει ένα παραδοσιακό ρητό – matṛdevo bhava, pitṛdevo bhava, ācāryadevo bhava: να έχεις για θεό τη μητέρα, τον πατέρα, τον δάσκαλο! Υπάρχει κι ένας ύμνος όπου ο θεός καθυβρίζεται (nindā-stuti λέγεται)! Η βασική ιδέα του είναι πως, αν ο θεός κι ο δάσκαλός μου σταθούν μπροστά μου, θα χαιρετήσω και θα εξυμνήσω τον δάσκαλο!
Υπάρχουν οι όροι ācāryopāsana ‘υπηρεσία δασκάλου’, ācāryapraṇidhāna ‘σεβασμός, λατρεία προς δάσκαλο’, ācāryavaśitva ‘παράδοση/υποταγή στον δάσκαλο’. Μερικοί άλλοι όροι επίσης με τη λέξη gurú, όπως guruśuśrūṣā ‘υποταγή’ και gurusevā ‘υπηρεσία στον δάσκαλο’. Αυτά τα κόνσεπτ για τον δάσκαλο και τη σχέση μαθητή προς τον δάσκαλο απουσιάζουν από τη Δυτική παράδοση.
Τα κείμενα εξηγούν δυο βασικά σημεία: α) Στον θεό αποδίδεται η αιχμαλωσία του ανθρώπου στα εγκόσμια, στο υλικό επίπεδο της δημιουργίας, ενώ η λύτρωσή του οφείλεται στον δάσκαλο. β) Ομοίως, τα αισθητήρια όργανα με τα οποία είμαστε πλασμένοι από τον θεό, μας παγιδεύουν στην πλάνη του υλικού κόσμου, ενώ ο δάσκαλος μας απελευθερώνει από αυτήν.
Η παράδοση και υποταγή στον δάσκαλο guruśuśrūṣā ή ācāryapāsana είναι πιο κατανοητή κι εφικτή διότι ο δάσκαλος είναι παρών κι ενσωματωμένος, πολύ κοντινός και ορατός, ενώ ο θεός είναι μεν παρών μα αόρατος κι επομένως μακρινός και άφθαστος. Ο θεός μένει σιωπηλός και αμίλητος πάντα, όσο κι αν προσευχηθούμε ή φωνάξουμε εμείς! Ο δάσκαλος όμως με την άμεση γειτνίασή του και την καθοδήγησή του μπορεί να φωτίσει την άγνοια του μαθητή, να απαντήσει στα ερωτήματά του και να διαλύσει τους κόμπους αμφιβολιών και λαθεμένων αντιλήψεων και τελικά να στρέψει τον νου του μαθητή προς τον θεό μέσα του.
Με το ίδιο σκεπτικό υπηρετούμε τον δάσκαλο που είναι προσιτός κι έτσι μπορούμε να εστιάζουμε στην κάθε πράξη όποτε χρειάζεται. Στην περίπτωση (του Śaṅkarācarya ή) όποιου δάσκαλου που έχει αποδημήσει, η υπηρεσία γίνεται με την υποταγή στη διδασκαλία του και η εφαρμογή των οδηγιών του στη ζωή μας. Και αυτός ο τρόπος είναι υποταγή και υπηρεσία και στον θεό. Διότι, όπως λέγεται στη Μπχαγκαβάτ Γκήτα, όποια θεότητα, όποια μορφή ή ονομασία θεού κι αν λατρεύουν οι άνθρωποι, αν αφιερώνουν τις πράξεις τους σε κείνη, και αυτή είναι υπηρεσία προς τον ‘Ύψιστο.
Τελικά γκουρού και θεός είναι ένα και το αυτό. Διότι είναι η παρουσία του Υψίστου στον γκουρού που δίνει δύναμη, κατανόηση, χάρη και φως έτσι που να μπορεί να καθοδηγεί τον μαθητή. Η φύση και λειτουργία του δασκάλου περιγράφεται όμορφα στο Guru Stotra (στο Διαδίκτυο).
Μια από τις 3 (ίσως και περισσότερες) εκδοχές του ύμνου αυτού αρχίζει με μια στροφή που χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις και σε τελετές μύησης.
ΟΜ; gurur brahmā gururviṣṇur gurur devo maheśvaraḥ;
gurur eva paraṃ brahma tasmai śrīgurave namaḥ.
Ωμ! Δάσκαλος είναι ο Μπραχμά που έχει τη γνώση και δημιουργεί.
Δάσκαλος είναι ο Viṣṇu που έχει τη γνώση και συντηρεί.
Δάσκαλος είναι ο θεός μεγαλοδύναμος Śiva που έχει τη γνώση και καταλύει.
Μα γκουρού όντως είναι μόνο το ύψιστο Μπράχμαν από το οποίο απορρέουν όλα.
Σεβασμός σε κείνον τον ύψιστο Δάσκαλο, το Μπράχμαν!
Τελικά τονίζεται πως ο μόνος, ο αληθινός Δάσκαλος πίσω από κάθε μορφή δασκάλου είναι το ύψιστο Μπράχμαν, η Πρωταιτία, Πρωταρχή και Πρωτουσία.
Μια στροφή λέει:
mad-ātmā sarva-bhūtātmā
tasmai śrīgurave namaḥ
Σεβασμός στον δάσκαλο που είναι ο Εαυτός μου κι αυτός είναι ο Εαυτός όλων των πλασμάτων.
