Φιλ146: Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκή (Γ’)

1.  Ανήκω στους λόγιους που, έχοντας μελετήσει όλα τα δεδομένα, πιστεύουν στην ύπαρξη μιας ΠΙΕ (=Πρωτο-Ινδο-Ευρωπαϊκής) γλώσσας, από την οποία εξελίχθηκαν σε βάθος αιώνων οι αρχαίες ΙΕ (=Ινδοευρωπαϊκές) γλώσσες και μετά οι σύγχρονες απόγονοί τους όπως Ελληνική, Ιταλική, Ισπανική, Γερμανική, Αγγλική, Σκανδιναβικές, Σλαβικές, Αλβανική, Αρμενική, Ιρανική (= Περσική), διάφορες διάλεκτοι στην Ινδία (Χίντι, Μαράτχι, Μπενγκόλι κλπ) και μερικές ακόμη στην Ευρώπη και Λατινική Αμερική.

Αλλά δεν ασπάζομαι την επικρατούσα θεωρία πως η ΠΙΕ μιλιόταν αρχικά κάπου στις στέπες της Νότιας Ρωσίας (ή Βόρεια του Πόντου) και γύρω στο 5000 πκχ (ή 6000 ή 4000) διάφορες ομάδες αποσχίστηκαν και διασκορπίστηκαν σε όλα τα μήκη και πλάτη όπου εντοπίστηκαν ιστορικά οι ΙΕ γλώσσες.Δεν πιστεύω επίσης πως είναι εφικτή η αποκατάσταση της ΠΙΕ από τα κατάλοιπα στις σωζόμενες ΙΕ γλώσσες. Θεωρώ πως όλα όσα γράφονται για το θέμα είναι παντελώς άχρηστα.

Η δική μου πολυετής έρευνα έδειξε πως η αρχική συγκέντρωση βρισκόταν στο νοτιο-ανατολικό Αφγανιστάν ή στην περιοχή της αρχαίας Βακτριανής και από εκεί έγινε ο διασκορπισμός. Επίσης, η Σανσκριτική (ή Αρχαία Ινδική ή Βεδική) είναι η γλώσσα πλησιέστερη στην ΠΙΕ.

2. Πρώτα ας δούμε τις γλωσσολογικές μαρτυρίες για μια κοινή πρόγονο. Παίρνω ως παραδείγματα μερικές λέξεις σε κοινή χρήση στις αρχαίες γλώσσες:

μητέρα: Σ(ανσκριτική) mātar, Aβέσταν (Ιρανική) mātar, Τοχαρική mātar, Αρμ(ενική) mair, Ελ μήτηρ, Λ(ατινική) māter, Γερ(μανική) moδir/muotar,  B(αλτικές) moty-/māte, Σλ(αβικές) mati.

πόδι: Σ pad, ΑΒ pad, Ελ πους>ποδ-, Λ pes>ped-,  Γερ fot / fuoz.

νύχι: Σ nakha, Ελ ο-νυξ-, Λ unq-uis, Γερ nag-al, B nag-, Σλ nag / nok-.

Είναι ολοφάνερο πως οι λέξεις είναι συγγενικές έχοντας όμως διαφορές που προέκυψαν, όπως θα περιμέναμε, από τη φυσική φθορά που παθαίνουν με τη χρήση. Δεν είναι δυνατόν οι ομοιότητες να είναι τυχαίες ούτε αποτέλεσμα δανεισμού αφού στο 1500 πκχ δεν υπήρχε καμιά επαφή μεταξύ Ελλήνων, Γερμανών και Ινδών ή Περσών.

Στην γραμματική επίσης υπάρχουν εντυπωσιακές ομοιότητες. Εδώ θα δώσω παραδείγματα από τη Σανσκριτική και την Ελληνική κυρίως. Ξεκινώ με έναν παρακείμενο που όμως δεν έχει αναδιπλασιασμό, όπως γίνεται συνήθως:

Σ veda, Aβ vaēδa, Ελ οīδε (αλλά και θέματα ει-δώς, ιδ-μων κλπ), Γερ wait: όλα σημαίνουν ‘γνώριζε’.

Σ jajāna παρακείμενος του √jan- ‘γεννώ, γίνομαι’ κι Ελ γέγονε και da-dau ‘έδωκε’ Ελ δέ-δω-κε. Ο αναδιπλασιασμός παρουσιάζεται και στον ενεστώτα:Σ da-dā-mi ‘δίνω’, Ελ δί-δω-μι.

Σ da-dhā-mi ‘βάζω’, Ελ τί-θη-μι, Κελτ do-di-.

Υπάρχουν πολλές άλλες ομοιότητες όπως η αύξηση στον παρατατικό και αόριστο (α-/ε-) η κατάληξη με –σ- στον μέλλοντα (dā-s-yāni, δώσω) κλπ.

3. Πέρα από τα καθαρά γλωσσικά φαινόμενα, βρίσκουμε ομοιότητες και στην ευρύτερη κουλτούρα, στη μυθολογία και στις παραδόσεις των εθνών που μιλούσαν αυτές τις συγγενικές γλώσσες. Αρχίζω με μερικά ονόματα θεοτήτων:

Σ aryaman, Aβ airyaman, Μυκηναϊκή Areimene, Κελτ Ariomanus (Γαλατ)/Eramon (Ιρλανδία), Σκανδιναβία Irmin.

Σ dyaus ‘ουρανός’, Αβ dyaos, Xιττ D-Sius, Ελ Ζευς, Λ ju[s]pitar, Γερ Tiwaz, Ρωσ divus.

Σ sūrya ‘ήλιος’, Ελ ἥλι(F)ος, Λ Sol, Κελτ Saul.

Σ uṣas ‘αυγή’, Aβ ušah, Ελ ηώς, Λ au(s)-rora, Γερ eos-tre, B auśra.

4. Ας δούμε τώρα κι ένα μυθολογικό συμβάν. Στους Βέδες η Saraṇyā παντρεύτηκε τον θεό Ήλιο vivasvat. Έφυγε όμως ξαφνικά αφήνοντας πίσω την ομοιότητά της. Ο θεός το αντιλήφθηκε και την έψαξε ωσότου τη βρήκε μεταμορφωμένη σε φοράδα. Έγινε και ο ίδιος ίππος κι ενώθηκε μαζί της. Από την ένωσή τους γεννήθηκαν οι δίδυμοι Ιππόθεοι Aśvinau.

Στην Ελλάδα, ο Παυσανίας διηγείται πως η θεά Δήμητρα για να αποφύγει τις ενοχλήσεις του Ποσειδώνα μεταμορφώθηκε σε φοράδα στην Αρκαδία. Ο Ποσειδών το έμαθε από τον Ήλιο και αφού μεταμορφώθηκε σε ίππο ενώθηκε μαζί της. Από την ένωσή του γεννήθηκε το ωραίο άλογο Αρείων και μια κόρη.

Στη Σκανδιναβία, οι θεοί ήθελαν να χτίσουν ένα μεγάλο τείχος. Ανέθεσαν την εργασία σε έναν γίγαντα που υποσχέθηκε να το χτίσει σε 6 μήνες αλλά με αμοιβή την όμορφη θεά Φρέγια. Οι θεοί έκαναν τους υπολογισμούς τους και τους φάνηκε πως το τείχος δεν θα τελείωνε σε 6 μήνες. Έτσι δέχτηκαν. Μα ο γίγας με τη βοήθεια του αλόγου του Svadilfari δούλευε τόσο αποτελεσματικά που θα τελείωνε πριν κλείσουν οι 6 μήνες. Τότε ανέλαβε ο Λόκι, ο θεός των ζαβολιών και μεταμορφώσεων. Έγινε φοράδα και αποπλάνησε τον Svadilfari έτσι που το τείχος δεν τελείωσε έγκαιρα. Οι θεοί κέρδισαν και δεν έδωσαν την Φρέγια. Μα από την ένωση των αλόγων γεννήθηκε ο Sleipnir με τα 8 πόδια, το γοργότερο άτι στον κόσμο που δόθηκε δώρο στον Οντίν, πατέρα των θεών.

Κάποτε οι Σκανδιναβοί, Έλληνες και Ινδοί πρέπει να ζούσαν μαζί έτσι που να είχαν αυτόν τον μύθο από κοινού, σε διαφορετική από τις γνωστές μας εκδοχή φυσικά. Και υπάρχουν πολλά άλλα κοινά στοιχεία στις ξεχωριστές κουλτούρες αυτών των ΙΕ εθνών. Μόνο μια γενετική, ενδο-οικογενειακή σχέση μπορεί να παρήγαγε όλες αυτές τις ομοιότητες.