1. Στα σύγχρονα φιλοσοφικά και συγγενικά ρεύματα στόχασης -στο πανεπιστημιακό πεδίο- υπάρχουν δύο τάσεις ή σχολές: η αγγλοσαξωνική (Βρετανία, Αμερική, Αυστραλία κλπ) και η ευρωπαϊκή (Γαλλία, Γερμανία κλπ). Η πρώτη είναι πιο αναλυτική, λογικοκεντρική και παραδόξως ίσως πιο πραγματιστική. Η δεύτερη ακολουθώντας τον Νίτσε δεν πολυ-εμπιστεύεται τη λογική ως βάση με το σκεπτικό πως κάθε καλός δικηγόρος μπορεί να παίξει με τα ενδεικτικά στοιχεία και να αποδείξει ό,τι θέλει. Προτιμούν στις μεθόδους και προσεγγίσεις τους να ακολουθούν γλωσσολογία, κοινωνιολογία, ανθρωπολογία, ψυχιατρική, πολιτική και παρόμοιες μελέτες που η αγγλοσαξωνική τάση θεωρεί σκιώδεις και δευτερεύουσες. Για τους ηπειρωτικούς Ευρωπαίους τέτοιες μελέτες είναι βασικές, ζωτικής σημασίας.
Μιλάω για τάσεις, όχι στεγανά. Στις ΗΠΑ (και λιγότερο στη Βρετανία) η επίδραση των Γάλλων σε πολλές πανεπιστημιακές σπουδές είναι μεγάλη. Ο Ντεριντά έδωσε πολλές διαλέξεις στη Αμερική. Μερικοί οπαδοί του χρησιμοποίησαν τις θεωρίες του, για να αποδομήσουν όχι μόνο την κριτική προσέγγιση, μα και τη λογοτεχνία- και τα πάντα!
2. Όπως έγραψα στο προηγούμενο 134. Φιλοσοφία: Σύγχρονες γλωσσολογικές παρανοήσεις (Α’), ο Ντεριντά πρέσβευε την αποδόμηση κάθε κοινωνικής δομής, μελέτης και οργάνωσης και την απολυταρχικότητα της γλώσσας. Οι λέξεις αναφέρονται τελικά μόνο σε άλλες λέξεις, όχι σε σκέψεις και πράγματα. Δεν ενδύουν σκέψεις, ιδέες, συγκινήσεις, αλλά τις παράγουν! (Βλ. Marges de la filosophie 1983, ‘Περιθώρια Φιλοσοφίας’ – και άλλα.)
Ένας συγγραφέας έχει αυθεντία ως προς το λογοτέχνημά του μόνο διότι καταπιέζει, καθώς αναφέρει και συγκρίνει, τη μια λέξη, φράση, σκέψη, σχετικά με άλλη, όπως δείχνει η αποδομητική ανάλυση του Ντεριντά. Τελικά δεν υπάρχει καν μια εσωτερική, σιωπηλή αποφασιστική αυθεντία και το τελικό νόημα προέρχεται από τις επαναληπτικές αλληλοαναφορές και καταπιέσεις σκέψεων, λέξεων κλπ.
Η γλώσσα τελικά είναι αυθύπαρκτη, αυτεξούσια και δεν εξαρτάται από τίποτα – από θεμελιώδη λογική, από επιστήμη ή κοινωνικές συμβατικές παραδόσεις.
Άλλοι αποδομιστές πάνε ακόμα πιο πέρα. Οι Sapir και Worf υποστήριξαν πως η γλώσσα που μιλάμε (η μητρική) καθορίζει τη σκέψη και αντίληψή μας.
3. Λίγη παρατήρηση και λογική δείχνει την ανοησία τέτοιων θεωριών.
Βιβλία δεν γράφονται μόνα τους κι ένα φτηνιάρικο μυθιστόρημα (και υπάρχουν χιλιάδες τέτοια θαμμένα στο νεκροταφείο της λογοτεχνίας) είναι διαφορετικό και πολύ κατώτερο από το Περηφάνια και Προκατάληψη της Jane Austin ή το Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι – που διαβάζονται με αμείωτο ενδιαφέρον παντού.
Η απλή αλήθεια είναι πως αν η καθομιλουμένη είναι αυτεξούσια και ανεξάρτητη κι επηρέαζε τη συγκίνηση, σκέψη και αντίληψή μας, τότε όλοι θα μιλούσαμε, θα λέγαμε και θα γράφαμε τα ίδια πράματα. Αφού υπάρχουν τεράστιες διαφορές, πρέπει να υπάρχει κάπου τελικά κάποιο εποπτικό, κριτικό και αποφασιστικό στοιχείο – για καλύτερα ή χειρότερα. Ο ίδιος ο Ντεριντά και οι άλλοι – όλοι έγραφαν, έσβηναν, διόρθωναν και ξανάγραφαν τα κείμενά τους.
Ο ίδιος ο Νεριντά ομολόγησε πως δεν είχε κάποιο ολοκληρωμένο σύστημα και τα γραπτά του δεν εξέφραζαν αυτό που εννοούσε. Γι’ αυτό ξανάγραφε – και είναι πολυγραφότατος.
Στην πραγματικότητα, όπως επισημαίνουν οι πλείστοι στοχαστές σε αυτά τα πεδία, η αποδομητική θεωρία είναι κούφια και βασίζεται περισσότερο σε λεκτικές ακροβασίες, λογοπαίγνια, γενικότητες και αοριστίες, παρά σε ουσία.
4. Η θεωρία της αποδόμησης έχει κάποια δόση αλήθειας, αλλιώς δεν θα μπορούσε να σταθεί καθόλου και να ελκύσει όλους αυτούς που την ασπάζονται.
Πράγματι, λίγη παρατήρηση του δικού μας νου δείχνει πως πολλές λειτουργίες του είναι ανεξέλεγκτες και μηχανικές. Συχνά το ρεύμα σκέψεων, ανεξέλεγκτο και μηχανικό, διαμορφώνει επιθυμίες, σκέψεις κι επακόλουθη δράση. Και τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων κινητοποιούνται από αυτή την εσωτερική διαδικασία.
Μα ακόμα και αυτοί οι κοινότατοι άνθρωποι κάποια ώρα πεινούν ή διψούν ή πρέπει να πάνε στην τουαλέτα για την ανάγκη τους. Αυτά τα κίνητρα και η ακόλουθη δράση (και ομιλία για ό,τι και όσο υπάρξει) δεν δέχονται καμιά επίδραση ή καταπίεση από γλωσσικές δομές.
Αυτές οι θεωρίες αγνοούν όχι μόνο την αληθινή πνευματικότητα του ανθρώπου μα και τις προφανέστερες βασικές του απόψεις.
