Ο Θεός έπλασε τον Άνθρωπο – δεν έπλασε Καναδούς, Ρώσους, Αυστραλούς. Οι άνθρωποι έπλασαν αυτά τα ξεχωριστά έθνη και τα κράτη.
Ο τίτλος του άρθρου είναι παρμένος από τον Ηλία Μαγκλίνη (Καθημερινή 12/11/24).
Στο δικό του άρθρο ο Ηλίας Μαγκλίνης προβληματίζεται με την προέλευση και ύπαρξη του “κακού”. Αναρωτιέται –
Τι σημαίνει “κακό”; Ειδικά σήμερα, που έχουμε αποξενωθεί από θεολογικές, ιδεολογικές και άλλες βεβαιότητες; Στο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πεδίο (μτφρ.: Γιώργος Μαραγκός), “Περί κακού”, ο γνωστός Αγγλος θεωρητικός της λογοτεχνίας και της κουλτούρας Τέρι Ιγκλετον (της μαρξιστικής σχολής) καταπιάνεται με αυτό το αβυσσαλέο (ποσοτικά και ποιοτικά…) θέμα.
Με αφορμή το βιβλίο αναρωτιέται ξανά:
Το κακό είναι έμφυτο; Ή το ενσταλάζουν μέσα μας οι γονείς μας και/ή οι κοινωνικές δομές; Ενα παιδί που σκοτώνει σαδιστικά ένα άλλο (ο συγγραφέας εκκινεί από ένα περιστατικό που τη δεκαετία του ’90 σόκαρε τη βρετανική κοινή γνώμη) έχει την κακία μέσα του; Το κακό προέρχεται από τον Διάβολο ή ο Διάβολος είναι μέσα μας – ή βρίσκεται διαχυμένος κάπου εκεί έξω, στους μηχανισμούς του κράτους και στις κοινωνικές επιταγές; Στις οικονομικές κρίσεις, που συχνά οδηγούν σε πολέμους και σφαγές;
Δυστυχώς αντί για στιβαρή, λογική στόχαση, τόσο ο Ηλίας Μαγκλίνης όσο και ο συγγραφέας επιδίδονται σε σοφιστείες που δεν είναι νοηματικά ξεκάθαρες:
“Ισχύει ότι ορισμένοι φιλελεύθεροι και ανθρωπιστές αρνούνται, μαζί με τους χαλαρούς Δανούς, την ύπαρξη του κακού”, σχολιάζει ο Ιγκλετον, προσθέτοντας “Αυτό εν γένει οφείλεται στο γεγονός ότι θεωρούν τη λέξη ‘κακό’ τέχνασμα για τη δαιμονοποίηση εκείνων που δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι άτυχοι της κοινωνίας. Θα μπορούσε να το αποκαλέσει κανείς θεωρία του κοινοτικού εργάτη περί ηθικής”.
Αόριστες και θολές είναι οι διατυπώσεις επίσης: –
Για τον Ιγκλετον, σε σημαντικό βαθμό, το κακό “δεν είναι θεμελιωδώς μυστηριώδες, παρόλο που υπερβαίνει την καθημερινή, κοινωνική, εξαρτημένη μάθηση. Το κακό είναι, όπως το βλέπω εγώ, όντως μεταφυσικό, με την έννοια ότι υιοθετεί μια στάση: είναι όντως τέτοιο και όχι εν μέρει μόνο τέτοιο. Θεμελιωδώς, επιχειρεί να εξολοθρεύσει τα πάντα. Δεν θέλω να υπαινιχθώ, όμως, ότι είναι απαραίτητα υπερφυσικό ή ότι δεν διαθέτει καμία ανθρώπινη αιτιότητα”.
Ο λόγος περί κακού, λοιπόν, αυτήν την εβδομάδα, δεδομένου ότι, όπως πολλοί λένε γύρω μας, αυτή είναι μια “κακή εποχή” που ζούμε. Αλλά είναι η ίδια κακή, έτσι γενικώς και αορίστως, ή εμείς που ζούμε μέσα σε αυτήν;
Τώρα μπορεί να γνωρίζετε την ιστορία που σ’ ένα ρωσικό μοναστήρι ο ηγούμενος τσάκωσε έναν καλόγηρο σε καιρό αυστηρής νηστείας να βράζει ένα αυγό στο τζάκι και όταν αυτός δικαιολογήθηκε πως τον δελέασε ο Διάβολος, ο Διάβολος βγήκε από το στόμα του και είπε “Βρε ψεύτη, τι λες! Εγώ από σένα έμαθα να βράζω αυγά!”
Ας ξεκινήσουμε με ορισμένα πολύ απλά γεγονότα. Ο Θεός (ας το δεχτούμε για ευκολία, ή η Φύση) έπλασε το σύμπαν, το ηλιακό μας σύστημα, τη γη. Μα έπλασε τις χώρες Καναδάς, Ρωσία, Αυστραλία; Ο Καναδάς δημιουργήθηκε τον 18ο αιώνα, η Ρωσία τον 12ο και η Αυστραλία τον 18ο επίσης.
Ο Θεός έπλασε τον Άνθρωπο – δεν έπλασε Καναδούς, Ρώσους, Αυστραλούς. Οι άνθρωποι έπλασαν αυτά τα ξεχωριστά έθνη και τα κράτη. Και μέσα στην κοινωνία ορισμένοι εξελίσσονται σε ανέντιμους (και ας έχουν καλή ανατροφή και μόρφωση σε καλή, ευυπόληπτη οικογένεια) και άλλοι σε πολύ έντιμους και αξιόπρεπους πολίτες, έστω και αν δεν είχαν τις ευνοϊκές συνθήκες των πρώτων.
Δεν έφτιαξε ο Θεός σπείρες εγκληματιών – ληστών ή τρομοκρατών. Τα άτομα τις φτιάχνουν αυτές.
Επιθυμίες, φιλοδοξίες εγείρονται στο μυαλό των ανθρώπων και οδηγούν σε μια ή άλλη κατεύθυνση, σε μια ή άλλη δράση και κατάσταση. Επιθυμίες αλαζονείας, φθόνου, μίσους και γενικά εγωισμού οδηγούν σε κακό – εξαπάτηση, εκμετάλλευση, καταπίεση και καταστροφή των άλλων. Το “κακό” βλασταίνει μέσα στον ανθρώπινο νου από την άγνοια και τον εγωισμό.
Δεν είναι καθόλου δύσκολο να γίνει κατανοητό! Δεν χρειάζονται ψευτο-προβληματισμοί!
