Το φιλοσοφικό σύστημα Vedānta είναι ο άξονας της Βεδικής Παράδοσης που φαίνεται να αρχίζει με ορισμένους ύμνους του πανάρχαιου Ṛgveda και κλιμακώνεται με τα σχόλια του πρώτου Śaṅkarācārya (ādiśaṅkara) στις Ουπανισάδες, στο Brahmasūtra και στη Bhagavad-Gītā. Αλλά με ένα πιο αυστηρό κριτήριο έχει τρία θεμελιακά κείμενα, prasthāna-trayam. α) Upaniṣad, β) Bhagavad-gītā, γ) Brahmasūtra.
Ο βασικός όρος για φιλοσοφία/θεολογία/ψυχολογία στη Σανσκριτική είναι darśana, λέξη που σημαίνει “θέαση πραγματικότητας”.
Οι Ουπανισάδες είναι η βάση. Μα δεν υπάρχει σε αυτές μια ομοιόμορφη, διαδοχική παρουσίαση. Ακόμα και σε μια σχετικά σύντομη όπως η aitareya ή muṇḍaka, υπάρχουν τμήματα που επιτρέπουν αποκλίνουσες ερμηνείες.
Στην ιστορία της Ινδικής φιλοσοφίας ή γενικής στόχασης υπάρχουν τρεις διαφορετικές μεγάλες σχολές vedānta που ιδρύθηκαν από τρεις δασκάλους: η σχολή dvaita που επιτρέπει τον δυισμό και την πολλαπλότητα· η visisṭḥa-advaita που είναι μονισμός σχετικός· και advaita που είναι ο απόλυτος μονισμός.
Ο απόλυτος μονισμός είναι η φιλοσοφία του Ādiśaṅkara την οποία εδραίωσαν οι μαθητές του και η οποία διατηρείται στα 5 κέντρα (maṭha ή pīṭha) της Ινδίας ως σήμερα. Ο σχετικός μονισμός είναι του Rāmānuja και η σχολή dvaita είναι του Mādhavācārya.
Και οι τρεις δάσκαλοι βασίστηκαν για το ιδιαίτερο σύστημά τους στα τρία μεγάλα κείμενα κι έχουν οπαδούς ακόμα και σήμερα. Η πιο γνωστή και διαδεδομένη παράδοση είναι του Ādi-Śaṅkara και ουσιαστικά σε αυτήν συνήθως αναφέρονται όσοι γράφουν ή μιλούν για vedānta. Ακολουθεί η σχολή Rāmānuja για όσους προτιμούν έναν προσωπικό πατέρα-θεό. Τελευταία είναι η σχολή του Mādhvācārya με την πολλαπλότητα.
Συζητήσεις για την εγκυρότητα ή ανωτερότητα της κάθε σχολής συνεχίζονται για πολλούς αιώνες.
Εγώ αναγνωρίζω ως vedānta μόνο τη μονιστική σχολή. Διότι τελικά υπάρχει μόνο μια Πρωταιτία, Πρωταρχή και Πρωτουσία. Αν υπάρχουν δύο, τότε η μια περιορίζει την παντοδυναμία της άλλης. Αν υπάρχουν δύο και συμφωνούν ώστε να μην περιορίζουν η μια την άλλη, τότε είναι σαν να υπάρχει μόνο μια. Αλλά η λογική υποδείχνει πως στο τέλος τέλος, όπως στην αρχή αρχή, υπάρχει μόνο Ένα Απόλυτο – το οποίο μπορεί να παρουσιάζεται και ως προσωπικός Θεός-Πατέρας σε όσους το θέλουν.
