Γιατί υπάρχει κακό στον κόσμο; Γιατί να υπάρχει ο Σατανάς με τους πειρασμούς και τα βάσανα που σκορπά τόσο γενναιόδωρα;
Τέτοια ερωτήματα είναι απόλυτα δικαιολογημένα στη Δυτική νοοτροπία που βασίζεται στα χριστιανικά δόγματα. Άλλες θρησκείες ή κουλτούρες συντηρούν πολύ διαφορετική νοοτροπία.
Στη Βεδική Παράδοση υπάρχουν συμφορές, υπάρχουν λάθη, στη ζωή, στον κόσμο, αφού οι άνθρωποι είναι απρόσεκτοι κι εγωιστές. Μα αυτά τα φαινόμενα δεν τα δημιουργεί ο Δημιουργός.
Η υπέρτατη, πρωταρχική Δύναμη είναι το Μπράχμαν από το οποίο απορρέει ολόκληρο το σύμπαν (κόσμοι, πλάσματα, φαινόμενα) όπως ο ιστός ξεπηδάει από την αράχνη. Το σύμπαν είναι το Μπράχμαν μια ενότητα, ένα ενιαίο απέραντο σύνολο. Δεν υπάρχει καλό – κακό.
Στα βασικά κείμενα του φιλοσοφικού συστήματος Vedānta, που είναι οι Ουπανισάδες, λέγεται πως πρωταρχή, πρωτουσία και πρωταιτία των πάντων, του χωρόχρονου και του κόσμου, είναι το Μπράχμαν, το βασικό υπόστρωμα, ο ωκεανός νοημοσύνης, ενέργειας και ουσίας δίχως αρχή και τέλος, μέσα στον οποίο όλοι εμείς έχουμε ύπαρξη και ζούμε. Μέσα σε κείνο το αρχέγονο Ον εγείρεται η επιθυμία να εκδηλωθεί σε πολλές μορφές η Φύση του κι έτσι παράγεται η πολλαπλότητα. Μα εκείνο το Ον δεν μεταβάλλεται, δεν μειώνεται: παίρνοντας λίγη πληρότητα από την αρχέγονη, απέραντη πληρότητα, έχεις πληρότητα και μένει πληρότητα – δηλώνει ένα κείμενο! Από την τελειότητα μόνο τελειότητα εγείρεται.
Ο υλικός κόσμος στον οποίο εμείς ενσαρκωνόμαστε μεταβάλλεται ακατάπαυστα έστω κι αν δεν το βλέπουμε τις αργόσυρτες αλλαγές σε μια λίμνη, σε ένα βουνό.
Οι μάζες των κοινών ανθρώπων, όπως εμείς τον περισσότερο χρόνο, δεν ικανοποιούνται με τέτοια θεώρηση. Νιώθουν πόνο (δόντι, στομάχι, καρδιά), φοβούνται το άγνωστο, θέλουν επιτυχία, καλοπέραση, προβληματίζονται με την αρρώστια και τον θάνατο. Θέλουν λοιπόν έναν Ουράνιο Πατέρα, έναν Σωτήρα, που θα τους προστατεύσει από το κακό (κι ας έχει εκείνος δημιουργήσει τον Σατανά), θα τους ανακουφίσει, θα τους γιατρέψει, θα τους συγχωρέσει. Και οι θεολόγοι όλων των θρησκειών σπεύδουν με τα παρηγορητικά δόγματα, που όμως είναι αντιφατικά και παράλογα και τελικά δεν ικανοποιούν.
Ο Θεός μας δοκιμάζει, λένε. (Μα αφού είναι παντογνώστης, αντιλένε οι άλλοι, ο Ουράνιος Πατέρας τι ανάγκη έχει να μας δοκιμάζει; )
Ο Θεός μας αγαπά, συνεχίζουν οι πιστοί, μα η μεγάλη ανταμοιβή μας είναι στον ουρανό Του, αφού εγκαταλείψουμε αυτόν τον κόσμο δοκιμασίας.
Επειδή μας αγαπά, μας εξαγνίζει μέσω κάποιου πόνου ώστε να επιστρέψουμε κοντά Του όσο το δυνατό πιο γρήγορα.
Ο Θεός οργίζεται με τη διαφθορά και τις κακίες των ανθρώπων παντού, επεξηγούν, και μας τιμωρεί συλλογικά καθώς επιτρέπουμε κι εμείς την αμαρτία. Εξ άλλου κι εμείς έχουμε μιανθεί από την ανυπακοή των Πρωτόπλαστων (και ας μην φταίμε σε τίποτα σχετικά με κείνους).
Η οριστική κι αξεπέραστη εξήγηση είναι πως ο Θεός λειτουργεί με μυστήριο τρόπο κι εμείς δεν έχουμε την ικανότητα να γνωρίζουμε.
Έτσι μπαλώνονται τα κενά στη λογική, οι αντιφάσεις και οι παραλογισμοί για τις μεγάλες διαφορές στους ανθρώπους (έξυπνοι – καθυστερημένοι, υγιείς – άρρωστοι, αδύναμοι – επιτυχημένοι), για τις συμφορές, γεωφυσικές ή ανθρώπινες, για τα κακά της Μοίρας κλπ.
Μα σε άλλες θρησκείες ή κουλτούρες είπαμε υπάρχουν άλλες, πιο λογικές εξηγήσεις.
Το κακό το δημιουργούμε εμείς με τις εγωιστικές μας επιθυμίες που μας τυφλώνουν και δεν σκεφτόμαστε τις ανάγκες των άλλων, ακόμα και των κοντινών μας! Σε όλα λειτουργεί ο νόμος του Κάρμα που είναι ο Νόμος αιτίας –και– αποτελέσματος. Οι συνθήκες του βίου μας, τα περιστατικά που συναντούμε, ο χαρακτήρας μας, οι επιτυχίες και αποτυχίες μας – όλα οφείλονται σε δικές μας ενέργειες παρελθοντικές, σε αυτή την ενσωμάτωση ή, πιθανότερα, σε προηγούμενες ενσωματώσεις.
Μαθαίνουμε βαθμιαία να αποδεχόμαστε και να μη ρίχνουμε το φταίξιμο αλλού! Μαθαίνουμε σιγά σιγά να βλέπουμε το καλό ακόμα και στα χείριστα.
Όχι δεν είναι εύκολο. Γι’ αυτό οι περισσότεροι προτιμούν τον Θεό-προστάτη και τον Θεό-σωτήρα. Ακόμα και οι Ινδουιστές επικαλούνται κάποια θεότητα για βοήθεια ή καταφεύγουν σε κείνη, όποτε συναντούν δυσκολίες. Και ας έχουν πλάι τους τη διδαχή της Ενότητας του Μπράχμαν και του σύμπαντος στη φιλοσοφία Vedānta.
