1. Ένα σίγουρο είναι πως εγώ υπάρχω με το υλικό σώμα και τον νου μου. Αυτό εξερευνήσαμε στην αμέσως προηγούμενη δημοσίευση, 49. Φιλοσοφία: Τι είναι ο κόσμος;. Είδαμε πως υπάρχει το ρεύμα των σκέψεων στον νου, εικόνες, εντυπώσεις, ιδέες μα και η επίγνωσή τους.
Είδαμε όμως πως υπάρχουν και χοντρά αντικείμενα στον χώρο που περιέχει το υλικό σώμα και άλλα αντικείμενα – χαρτιά, βιβλία, έπιπλα, τοίχους. Αυτό επίσης είναι σίγουρο.
Υπάρχει ο κόσμος στον οποίο ζούμε και κινούμαστε και από τον οποίο αντλούμε όλα τα υλικά που χρειαζόμαστε για την άνετη ύπαρξή μας: αέρα, νερό και τροφές που μας κρατάνε στη ζωή· επίσης ορυκτά και άλλα υλικά με τα οποία κατασκευάζουμε τα σπίτια και τα οικοδομήματα που χρειαζόμαστε.
Το ξέρουμε διότι μέσω των πέντε αισθήσεών μας έχουμε άμεση επαφή με αυτά όλα τα αντικείμενα. Οι αισθήσεις αντιλαμβάνονται τα αντικείμενα και δημιουργούν εικόνες στον νου από αυτά όλα. Κι εμείς έχουμε, λέμε, επίγνωση των εικόνων, των σκέψεων και όλων των κινήσεων μέσα στον νου μας. Σε ορισμένες περιστάσεις το λέμε συναίσθηση ή συνείδηση.
Υπάρχει λοιπόν και η συνείδηση – ένας καθαρά υποκειμενικός παράγων.
2. Στην προηγούμενη δημοσίευση είδαμε πως ο κόσμος μπορεί να διαιρεθεί σε τρία επίπεδα: της επίγνωσης ή συνείδησης, του νου (σκέψεις, ιδέες κλπ) και της ύλης (ο χώρος και τα υλικά αντικείμενα.).
Πολλοί κάνουν επίσης τη διαίρεση ανάμεσα στον υποκειμενικό και τον αντικειμενικό κόσμο. Ο υποκειμενικός είναι ο νους και η συνείδηση. Ο αντικειμενικός είναι ο χώρος και τα υλικά αντικείμενα.
Υπάρχει και ο χρόνος, νομίζουμε, που συνδέεται με κινήσεις και αλλαγές στον χώρο ή αντικειμενικό κόσμο και με την αίσθηση αλλαγής, διαδοχής και παροδικότητας στον νου μας ή στον υποκειμενικό κόσμο. Ο χρόνος έχει πριν, τώρα, μετά – κάθε στιγμή.
Αλλά τι ακριβώς είναι αυτός ο υλικός κόσμος;
Οπωσδήποτε έχει τον χώρο κι αυτός, σύμφωνα με την όραση μας, εκτείνεται σε κάθε κατεύθυνση παρουσιάζοντας τις ιδιότητες κοντά-μακριά, πάνω-κάτω και στενό-φαρδύ. Έχει δηλαδή τρεις διαστάσεις – μήκος, ύψος, πλάτος.
Όλα τα πράγματα στον υλικό κόσμο έχουν αυτές τις διαστάσεις που συνδυάζονται στην ύπαρξή τους και τους δίνουν μορφή. Έχουν επίσης μάζα, όγκο, υλικότητα.
3. Από ώρα εγείρονται διάφορες ερωτήσεις και τώρα ίσως πρέπει να σταθούμε και να τις κοιτάξουμε γιατί πληθαίνουν.
Συνδέονται χώρος και χρόνος; Αν ναι, πώς;
Γιατί τρεις διαστάσεις στον χώρο; Μήπως υπάρχουν περισσότερες;
Τι είναι ύλη; Τι μάζα; Τι ενέργεια;
Τον υποκειμενικό κόσμο τον παρατηρούμε άμεσα και δεν έχουμε (πολλές) αμφιβολίες – για τη ροή των σκέψεων, την είσοδο αναμνήσεων, την αλλαγή συναισθημάτων και διαθέσεων και παρόμοια φαινόμενα.
Αλλά πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την αντικειμενικότητά μας, ή την ορθότητα της αντίληψής μας του υλικού (αντικειμενικού) κόσμου;
Ο υλικός κόσμος φαίνεται να είναι ολότελα ξεχωριστός ή έξω από μας. Μερικοί θα συμπεριελάμβαναν ακόμα και το κορμί μας, αφού είναι υλικό όπως τα σώματα τόσων ζώων, ερπετών και πτηνών και το παρατηρούμε με τον ίδιο τρόπο. Αλλά δεν ξέρουμε τίποτα για τον υλικό κόσμο, ακόμα και το σώμα μας, ξεχωριστά από τον νου μας. Ούτε μπορούμε να επαληθεύσουμε την ορθότητα ή όχι των αντιλήψεών μας με τρόπο άλλον από τις εντυπώσεις που μεταφέρουν τα αισθητήρια όργανα.
4. Ας πάρουμε το χρόνο τώρα.
Στον υλικό χώρο ή κόσμο, ο χρόνος γίνεται αντιληπτός ως αλλαγή, ως κίνηση της ύλης, δίνοντας την αίσθηση της διαδοχής γεγονότων. Έτσι μετράμε τον χρόνο.
Η διαδοχή έχει πριν, τώρα και μετά, είπαμε και το βλέπουμε όλη την ώρα στην εμπειρία μας. Όμως δεν έχουμε πρόσβαση στο πριν. Η κατάσταση, το περιστατικό, πάει πέρασε ανεπιστρεπτί και μένει πια σε απρόσιτη διάσταση. Είναι σα να μην υπάρχει για μας. Το μέλλον επίσης είναι απρόσιτο – το “αύριο” ή “του χρόνου”. Η επόμενη στιγμή, το άμεσο μέλλον, ναι, παρουσιάζεται στο τώρα αλλά κι αυτό είναι σα να μην υπάρχει. Μόνο το “τώρα” υπάρχει στιγμιαία και η παρούσα ύπαρξη μοιάζει να υλοποιείται από μια ανυπαρξία σε άλλη!
Ή μήπως και το μέλλον υπάρχει και το παρελθόν αλλά η νόησή μας, η δύναμη αντίληψής μας, είναι περιορισμένη και δεν μπορεί να συνδεθεί μαζί τους; Διότι θα είναι παράλογο να υποθέσουμε πως το μέλλον κατασκευάζεται από στιγμή σε στιγμή, μένει στιγμιαία στο τώρα και διαλύεται πάλι. Αν όμως υπάρχουν, όπως λογικά πρέπει να υπάρχουν, πού και πώς υπάρχουν;
Ας μείνουμε για την ώρα εδώ. Στο επόμενο θα εξετάσουμε τον χώρο και την ύλη στον χρόνο!
